Imaginary Description Style in Arabic Literature and its Projection in The Quran

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 46, 527 - 552, 15.12.2022

Mehmet Zahid Çokyürür

https://doi.org/10.17335/sakaifd.1163096

Öz

The critics of classical Arabic literature have attached particular importance to the description style in poetry or any literary genre. They considered the style of description, which they regarded as "painting with writing" in general, among the sine qua non of poetry. They even accepted that most of the poetry, except for a few, consisted of description. On the one hand, while the critics of Arabic literature dwell on the nature of the description, its importance, and the basic criteria to be sought in a successful description, on the other hand, the literati have brought the most beautiful examples of description to the Arabic literature by adapting the description to literary genres with all its colors and varieties. In this sense, they have made undeniable contributions to Arabic literature. While categorizing the depiction, they divided it into two as the transfer of the depicted element as it is and the transfer by adding artistic interpretation to it. In addition to all these, historians and critics of Arabic literature in the modern period have also brought some conceptual expansions to meet the types of depictions. For example, Ömer Ferruh, one of the well-known Arabic literature historians of the modern period, divided the depiction style into emotional (sensory) and imaginary depiction. He called the transfer of the described elements of the external world felt by the basic sense organs as they are without adding any additions or interpretations, emotional depiction, and the transfer of them by embellishing them with rhetoric such as simile and metaphor, imaginary depiction. According to this, while the starting point of the emotional (sensorial) description is only the perceived physical environment itself, the elements of the physical environment are also included in the imaginary description which the starting point of it is the memory and imagination of the human beings. Therefore, in the imaginary description, the imagination of the poet or the literary person who performs the depiction style plays a leading role.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Arabic Literature, Imaginary Description, Quran, Stories

Arap Edebiyatında Hayalî Tasvir Üslubu ve Kur’ân Kıssalarındaki İzdüşümü

Öz

Klasik Arap edebiyatı eleştirmenleri tasviri kategorize ederken; betimlenen unsurun olduğu gibi nakli ve kendisine sanatsal yorum katılmak suretiyle nakli şeklinde ikiye ayırmışlardır. Modern dönemde Arap edebiyatı bilginleri ise, bu tasvir çeşitlerini kavramsal olarak karşılayacak bir takım ıstılâhî açılımlar getirmişlerdir. Modern dönem Arap edebiyatında edebî tasvir üslubu hissî ve hayalî tasvir diye ikiye ayrılmıştır. Temel duyu organlarıyla hissedilen dış dünyanın betimlenen unsurlarının herhangi bir ekleme ve yorum katmaksızın olduğu gibi aktarılmasına hissî, teşbih ve istiare gibi söz sanatlarıyla süslenerek aktarılmasına ise hayali tasvir denmiştir. Ayrıca hayali tasvir; naklî, maddî ve vicdânî tasvir şeklinde üç sınıfa da ayrılmıştır. Naklî tasvirde dış dünyadaki iki somut unsur veya sahne arasında benzerlik ilgisi kurulmaktadır. Maddî tasvirde, bir fikir veya bir ruh halinin müşahhas bir öğenin veya fiziksel bir portrenin kendisine veya bir yönüne benzetme durumu söz konusu olmaktadır. Vicdânî tasvir üslubunda ise cansız veya akılsız varlıklar insani kişilikler kazanmaktadır. Bu araştırmada hayali tasvir üslubunun Kur’ân kıssalarındaki izdüşümüne ışık tutulmaya çalışılacaktır. Bu bağlamda naklî, maddî ve hayalî tasvir çeşitlerinin Kur’ân retoriğine nasıl yansıdığı noktasında da nispeten bir fikir edinmek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Arap Edebiyatı, Hayali Tasvir, Kur’ân-ı Kerîm, Kıssalar.

Kaynakça

• ‘Abbâs, İhsân. Fennü’ş-Şi‘r. Beyrut: Mektebetü Bagdâd-Dâru’s-Sekâfe, 3. Basım, 1955.
• ‘Abdunnûr, Cebbûr. el-Mu‘cemü’l-edebî. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 2. Basım, 1984.
• Altûncî, Muhammed. el-Mu‘cemü’l-mufassal fi’l-edeb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 1999.
• ‘Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillah. es-Sınâʿateyn. thk. Ali Muhammed el-Becâvî - Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿUnsuriyye, 1419/1998.
• Asmaî, Ebû Saʽîd Abdülmelik b. Garîb. el-Asmaʽiyyât. thk. Ahmed Muhammed Şâkir-Abdüsselâm Muhammed Hârûn. Mısır: Dâru’l-Ma‘ârif, 7. Basım, 1414/1993.
• Bagdâdî, Abdülkadir b. Ömer. Hızânetü’l-edeb ve lübbü lübabi lisani’l-'Arab. nşr. Abdüs-selâm Muhammed Hârun. 13 Cilt. Kahire: Mektebetü’l- Hâncî, 1418/1997.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes‘ûd. Meʿâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1420/1998.
• Câhız, Ebû Osman ‘Amr b. Bahr. el-Bursân ve’l-ʿurcân ve’l-ʿumyân ve’l-hûlân. thk. Ab-düsselâm Muhammed Hârûn. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1410/1990.
• Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr. el-Hayavân. thk. Muhammed Bâsil. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1424/2003.
• Cerrâvî, Ebü’l-‘Abbas Ahmed b. 'Abdisselâm. el-Hamâsetü’l-magribiyye. thk. Muhammed Rıdvân ed-Dâye. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Mu‘âsır, 1411/1991.
• Cürcânî, Ebû Bekr 'Abdulkâhir b. 'Abdirrahmân. Esrâru’l-belâga. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir. Kahire: Matba‘atü’l-Medenî, 1412/1991.
• Dayf, Şevkî. el-Fennü ve mezâhibühû fi’ş-şiʽri’l-ʽArabî. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 11. Basım, 1960.
• Dayf, Şevkî. Târîhu’l-edebi’l-ʽArabî. 10 Cilt. Mısır: Dâru’l-Ma‘ârif, 1960.
• Dehhân, Sâmî. el-Vasf. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 3. Basım, ts.
• Desûkî, Muhammed b. Arafe. Abdülhamîd Hindâvî. Hâşiyetü’d-Desûkî ʿalâ Muhtasari’l-maʿânî li Saʿdüddîn et-Teftâzânî. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿAsriyye, 1428/2007.
• Durmuş, İsmail. “Teşbih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/553-556. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011.
• Durmuş, İsmail. “Teşhis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/565-566. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011.
• Elmalı, Hüseyin. “Tasvir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/135-136. İstanbul, 2011.
• Endelüsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yusuf. el-Bahru’l-muhît. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420/2000.
• Ferrûh, Ömer. Târîhu’l-edebi’l-ʽArabî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1981.
• Habenneke, Abdurrahman b. Hasen. el-Belâgatü’l-ʿArabiyye. 2 Cilt. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 1416/1996.
• Hâvî, Îlya. Fennü’l-vasf ve tetavvuruhu fi’ş-şi‘ri’l-‘Arabî. 2 Cilt. Beyrut: Menşûrâtü Dâru’ş-Şarki’l-Cedîd, 1959.
• ʽAtîk, Abdülazîz. ʽİlmu’l-beyân. Beyrut: Dâru’n-Nehdati’l-‘Arabiyye, 1405/1982.
• İbn 'Âşûr, Muhamed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyyeti li’n-neşr, 1984.
• İbn Ebi’l-İsbaʿ, 'Abdulazîm el-ʿAdvânî. Tahrîru’t-tahbîr fî sınâʿati’ş-şiʿri ve’n-nesri ve beyâni iʿcâzi’l-Kur’ân. thk. Hafnî Muhammed Şeref. el-Cumhûriyyetu’l-'Arabiyyetu’l-Muttehide, 1383/1963.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyin Ahmed. es-Sâhibî fî fıkhi’l-lugati’l-'Arabiyyeti ve mesâilihâ ve süneni’l-'Arabi fî kelâmihâ. nşr. Ahmed Hasen. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1418/1997.
• İbn Tabâtabâ, Ebü’l-Hasen, Muhammed b. Ahmed. ‘İyâru’ş-şi‘r. thk. Abdülazîz b. Nâsır el-Mâni‘. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, ts.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Feth Dıyâuddîn Nasrullah b. Muhammed el-Cezerî. el-Meselü’s-sâir fî edebi’l-kâtibi ve’ş-şâʽir. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-'Asriyye li’t-Tıbâ'ati, 1420/1999.
• İbnu’ş-Şecerî, Dıyâüddîn Ebü’s-Seʽâdât Hibetullah b. ‘Alî. Emâlî İbni’ş-Şecerî. thk. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1413/1991.
• İmruülkays, Ebû Vehb Hunduc b. Hâris el-Kindî. Dîvânu İmrui’l-Kays. thk. Abdurrahman el-Mustâvî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 3. Basım, 1425/2004.
• Kalkaşendî, Ahmed b. Ali. Subhu’l-aʽşâ fî sınâʽati’l-inşâ. thk. Muhammed Hüseyin Şemsüddîn vd. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1433/2012.
• Karataş, Turan. Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Yedi Gece Kitapları, 2001.
• Kâsım, Muhammed Ahmed - Muhyiddîn Dîb. ʿUlûmu’l-belâga (el-bedîʽ ve’l-beyân ve’l-maʽânî). Tarablus: el-Muessesetü’l-Hadîse li’l-Kitâb, 2003.
• Kayravânî, Ebû ‘Alî el-Hasen b. Raşîk. el-‘Umde fî mahâsini’ş-şi‘ri ve âdâbih. thk. Mu-hammed Muhyiddîn Abdülhamîd. 2 Cilt. Dâru’l-Cîl, 5. Basım, 1401/1981.
• Kazvînî, Ebu’l-Maʿâlî Celâlüddîn Muhammed b. Abdirrahmân. el-Îdâh fî ʿulumi’l-belaga. thk. Muhammed Abdulmunʿım Hafâcî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 3. Basım, 1414/1993.
• Kudâme b. Ca‛fer, Ebü’l-Ferec b. Kudâme. Nakdü’ş-Şiʽr. İstanbul: Matbaʽatu’l-Cevâib, 1302/1885.
• Kutub, Seyyid. et-Tasvîru’l-fennî fî’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 17. Basım, 1425/2004.
• Matlûb, Ahmed. Mu‘cemü’n-nakdi’l-‘arabiyyi’l-kadîm. Bağdat: Dâru’ş-Şüûni’s-Sekâfiyyeti’l-‘Âmme, 1989.
• Matlûb, Ahmed. Muʽcemü’l-mustalahati’l-belâğıyye ve tatavvuruhâ. Lübnân: Mektebetü Lübnân, 2007.
• Müberred, Ebu’l ‘Abbâs Muhammed b. Yezîd. el-Kâmil fi’l-luga ve’l-edeb. thk. Muhammed Ebu’l Fadl İbrâhim. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 3. Basım, 1417/1997.
• Müeyyed-billâh, Yahyâ b. Hamza el-ʽAlevî. et-Tırâzu li esrâri’l-belâga ve ʽulûmi hakâiki’l-iʽcâz. 3 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿUnsuriyye, 1423/2002.
• Nüveyrî, Şihâbuddîn Ahmed b. Abdilvehhâb. Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb. 33 Cilt. Dâru’l-Kutub ve’l-Vesâikı’l-Kavmiyye, 1423/2002.
• Râzî, Fahrüddîn Ebû Abdullah Muhammed b. Amr. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 3. Basım, 1420.
• Sekkâkî, Ebû Yâʿkûb Yûsuf b. Ebî Bekr. Miftâhu’l-ʿulûm. thk. Na'îm Zerzûr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 1407/1987.
• Şâyib, Ahmed. el-Üslûb. Mektebetü’n-Nehdati’l-Mısriyye, 12. Basım, 2003.
• Şeybânî, Ebû 'Amr. Şerhu’l-Mu‘allakâti’t-tis‘. thk. Abdülmecid Hemo. Beyrut: Müesse-setü’l-A‘lemî li’l- Matbû'ât, 1422/2001.
• Şeyho, Rızkullah b. Yûsuf. Mecâni’l-edeb fî hadâ‘iki’l-‘Arab. 6 Cilt. Beyrut: Matba‘atü’l-Âbâi’l-Yesû‘iyyîn, 1913.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmi'u’l-beyân an te’vîli’l-Kur’ân. nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Kahire: Dâru Hicr, 1422/2001.
• Tebrîzî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ali. Şerhu Dîvâni’l-hamâse. Beyrut: Dâru’l-Kalem, ts.
• Vehbe, Mecdî - Mühendis, Kâmil. Muʽcemü’l-mustalahâti’l-ʽArabiyye fi’l-luga ve’l-edeb. Beyrut: Mektebetü Lübnân, 2. Basım, 1984.
• Yaʽkûb, Emîl Bediʽî - ʽAsî, Mîşâl. el-Muʽcemü’l-mufassal fi’l-luga ve’l-edeb. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1987.
• Yanık, Nevzat. Arap Şiirinde Tasvir (Cahiliye-Abbasiler). Erzurum: Fenomen Yayınları, 2010.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. çev. İsmail Karaçam ve diğerleri. 10 Cilt. İstanbul: Azim Dağıtım, ts.
• Zeccâc, Ebu İshâk İbrahim b. es-Serî. Maâni’l-Kur’ân ve i’râbuhu. thk. Abdülcelil Abdüh Şelebî. Beyrut: 'Âlemu’l-kutub, 1408/1988.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. 'Amr. el-Keşşâf 'an hakâikı gavâmidi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 3. Basım, 1407.