Erken Çocukluk Dönemi Din Eğitiminde Uyaran Zenginliğinin Nörobilimsel Temelleri

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 46, 553 - 580, 15.12.2022

Saadet İder

https://doi.org/10.17335/sakaifd.1166389

Öz

Erken çocukluk dönemi din eğitimi, çocuğun beyin gelişiminin imkân verdiği ölçüde ve beyin gelişimini destekleyecek şekilde sunulmalıdır. Erken çocukluk eğitiminde zengin uyaranların kullanılması anlamlı ve yararlı bulunmaktadır. Ancak uyaran zenginliğinin niçin gerektiği, çocuğun beyin gelişimine katkısı ve uygunluğu yeterince tartışılmamaktadır. Bu sebeple yaptığımız çalışmanın amacı erken çocukluk dönemi din eğitiminde çocuğun beyin gelişimine uygun olarak sunulması gereken uyaran zenginliğini nörobilimsel açıdan temellendirmektir. Bu dönemde çocuğun beynindeki nöros sayısı ve nöronlar arası sinaptik bağ oluşturma potansiyeli oldukça yüksektir. Bu nöral kapasiteden istifade edebilmek için çocuğun zengin uyaranlarla donatılmış bir öğrenme ortamına ihtiyacı vardır. Nöroplastisite kavramı ile ifade edilen beynin yeni öğrenmelere karşı uyum ve esnekliği, erken çocuklukta en üst seviyeye ulaşmaktadır. Nöroplastisitenin en çok beynin görme, işitme, motor ve dil becerileri ile ilgili alanlarında gerçekleşmesi sebebiyle, erken çocukluk dönemi din eğitiminde beynin bu bölgelerini aktif hale getiren çeşitli uyaranların onun sinaptik bağ gelişimini desteklediği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Erken Çocukluk Dönemi Din Eğitimi, Erken Çocukluk, Beyin Gelişimi, Nöroplastisite.

The Neorusecientific Basis of the Richness of Stimuli in Early Childhood Religious Education

Öz

Brain development in early childhood is of critical importance in the lifelong education process due to the high number of neurons and the high potential to form interneuron connections. The human brain, which has never been so active and productive in any period of life, makes it meaningful and necessary to benefit from this natural equipment with an educational view. In the early childhood period, when the foundations of religious education are laid, it is necessary to prepare the education program by taking into account the child’s neural development and selecting teaching materials and methods that will appeal to children’s senses. In this case, attention is drawn to the importance of educational activities that enable the child to gain a large number of experiences. Early childhood religious education is designed in a way that gives the child multiple experiences in line with the data of educational sciences. It is believed that the richness of stimuli offered to the child in this period contributes to her/his cognitive, emotional and psychomotor development. However, the contribution of the richness of stimuli in early childhood religious education to the cognitive development of the child is not sufficiently discussed in terms of its suitability for brain development or neural structure. For this reason, the aim of our study is to establish the neuroscientific basis of the richness of stimuli that should be presented in accordance with the child's brain development in early childhood religious education.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Early Childhood Religious Education, Early Childhood, Brain De-velopment, Neuroplasticity.

Kaynakça

• Abanoz, Süleyman. “6-12 Yaş Arası Çocukların Dini ve Ahlaki Gelişimlerinde Anne ve Babaların Rolü”. Türk Din Psikolojisi Dergisi 1 (2020), 119-148.
• Ailwood, Jo. “Governing Early Childhood Education through Play”. Contemporary Issues in Early Childhood 4/3 (2003), 286-299.
• Akdağ, Füsun. “Çocukta Beyin Gelişimi ve Erken Müdahale”. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal 1/2 (2015), 97-100.
• Ausubel, David Paul. “Stages of lntellectual Development and Their Implications for Early Childhood Education”. Concepts of Development in Early Childhood Education. ed. Peter Ncubauer. 8-23. USA: Charles C Thomas Publisher, 1965.
• Aydın, Oktay vd. “MEB Okul Öncesi Eğitim Programının Nörogelişimsel Açıdan Değerlendirilmesi”. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 36 (2012), 69-93.
• Babaroğlu, Ayhan. “Eğitim Ortamları Açısından Okul Öncesi Eğitim Kurumları”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 18/3 (2018), 1313-1330.
• Bacanlı, Hasan. Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 9. Baskı., 2004.
• Bakar, Fatma vd. “Okul Dışı Öğrenme Ortamı Olarak Doğa Eğitiminin Çevre Bilgisi ve Tutum Üzerine Etkisi” 7/1 (2021), 1-18.
• Bayyiğit, Mehmet vd. (ed.). Erken Çocukluk Dönemi Din - Ahlak - Değerler Eğitimi ve Sorunları - 2. Konya: Palet Yayınları, 1. Baskı., 2020.
• Biabanaki, Sayyed Mahdi. “A Critical Analysis of Cognitive Explanations of Belief in Afterlife”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24/2 (2020), 749-764.
• Bilgin, Beyza. Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi. Ankara: Gün Yayıncılık, 2001.
• Bilici, Ali Baz. “Din Eğitiminin İlk Temelleri: Erken Çocuklukta Din”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 42 (2015), 65-87.
• Boyer, Pascal. Religion Explained: The Evolutionary Origins of Religious Thought. New York: Basics Books, 2001.
• Brown, Jeanne M. - Kaye, Candace. “Where do the children play?: An investigation of the intersection of nature, early childhood education and play”. Early Child Development and Care, 1-14.
• Caine, Nummela - Caine, Geoffrey. Beyin Temelli Öğrenme. Ankara: Nobel Yayınları, 2002.
• Catherwood, Di. “New Views on the Young Brain: offerings from developmental psychology to early childhood education”. NEW VIEWS ON THE YOUNG BRAIN 23 Contemporary Issues in Early Childhood 1/1 (1999), 23-35.
• Çin, Ahmet. “Erken Çocukluk Dönemi Din Eğitiminde Ebeveyn Tutumlarının Etkisi”. Batman Akademi Dergisi IV/2 (2020), 45-60.
• Demir, Mehmet Şirin vd. “Çeşitli Nöro-Bilişsel & Nöro-Pedagojik Uygulama ve Mo-dalitelerin Bilişsel Becerilerin Gelişimi Üzerindeki Etkisi”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) 17/2 (2016), 679-696.
• Didonet, Vital vd. “Early childhood education for a sustainable society”. The contribution of early childhood education to a sustainable society. 25-30. Paris: UNESCO, 2008.
• Diler, Ramazan. Din eğitiminde dramatizasyon yöntemi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Duursma, Elisabeth vd. “Reading aloud to children: the evidence”. Archives of Disease in Childhood 93/7 (2008), 554-557.
• Eken, Züleyha Betül. 4-6 Yaş Kuran Kurslarında Görev Yapan Kuran Kursu Öğreticilerinin Drama Alanındaki Yeterliliklerinin Belirlenmesi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Elias, John - Goldman, Ronald. “Dinî Anlayış Psikoloğu”. Birey ve Din, Din Psikolojisinde Yeni Arayışlar. ed. A.R. Aydın. İstanbul: İnsan Yayınları, 2007.
• Elihami, Elihami. “Early Childhood Education with an Islamic Religious Education Approach in the Era of Community Challenges 5.0: Bibliometrics of Analysis of the term “Islamic Education and Early Childhood Education”. Jounal Pendidikan Guru Sekolan Dasar 2/1 (2021), 177-183.
• Faghiri, Ashkan vd. “Changing brain connectivity dynamics: from early childhood to adulthood”. Human Brain Mapping 39 (2018), 1108-1117.
• Farisia, Hernik. “Nurturing Religious and Moral Values at Early Childhood Education”. Didaktika Religia: Journal of Islamic Education 8/1 (2020), 1-27.
• Farroni, Teresa - Menon, Enrica. “Visual Perception and Early Brain Development”. Encyclopedia on Early Childhood Development. 1-6. Montreal: Centre of Excellence for Early Childhood Development and Strategic Knowledge Cluster on Early Child Development, 2008.
• Fowler, James W. vd. Faith Development Research. Atlanta: Center for Research in Faith and Moral Development, 2004.
• Frey, Nancy - Fisher, Douglas. “Reading and the Brain: What Early Childhood Educators Need to Know”. Early Childhood Education Journal 38 (2010), 103-110.
• Geng, Xiujuan vd. “Structural and Maturational Covariance in Early Childhood Brain Development”. Cerebral Cortex 27 (2017), 1795-1807.
• Gören, Zehra. Erken çocukluk döneminde doğruluk, empati, merhamet, adalet ve sorumluluk davranışlarının kazandırılmasında duygusal zekanın etkisi. Samsun: 19 Mayıs Üni-versitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Grajczonek, Jan. “Early Childhood Religious Education: It Matters, but What Is Its Matter?” Global Perspectives on Catholic Religious Education in Schools. ed. Michael Buchanan - Adrian Mario Gellel. 259-270. Singapore: Springer, 2019.
• Güler, Tuğba. Din ve ahlâk öğretiminde drama yöntemi ve uygulama örnekleri. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Gürkan, T. “Çocuğun Çok Yönlü Gelişimi ve Eğitimine Toplu Bakış”. Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitimde Yeni Yaklaşımlar. 142-144. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları, 2003.
• Güven, Gülçin - Azkeskin, Kadriye Efe. “Erken Çocukluk Eğitimi ve Okul Öncesi Eğitim”. Erken Çocukluk Eğitimi. ed. İbrahim Diken. Ankara: Pegem Akademi, 3. Baskı., 2014.
• Haddad, Lenira. “For a specific dignity of ECE: Policy and research issues relating the education of young children and sustainable society”. The contribution of early childhood education to a sustainable society. ed. Ingrid Samuelsson - Yoshie Kaga. 31-36. Paris: UNESCO, 2008.
• Halfon, Neal vd. “Brain Development in Early Childhood”. Building Community Systems for Young Children. ed. Neal Halfon vd. Los Angeles: UCLA Center for Healthier Children, Families and Communities, 2001.
• Harms, Ernest. “The Development of Religious Experience in Children”. American Journal of Sociology 50/2 (1944), 112-122.
• Hebb, Donald. The Organization of Behavior. Newyork: Wiley & and Sons, 1949.
• Howard-Jones, Paul. “A multiperspective approach to neuroeducational research.” Educational Philosophy and Theory 43/1 (2011), 24-30.
• Isom, Moh. vd. “Implementation of Religious Education in Character Values in Early Childhood Education Institutions”. Jurnal Penelitian Pendidikan Agama dan Keagamaan 19/3 (2021), 303-316.
• Jordan, Cathy - Chawla, Loise. “A Coordinated Research Agenda for Nature-Based Learning”. Frontiers in Psychology 10/766 (2019), 1-10.
• Joseph, Robert. “Neuropsychological frameworks for understanding autism”. International Review of Psychiatry 11/4 (1999), 309-324.
• Karabulut, Helena. “The Neuro-Building Blocks of Learning: Improving School Readiness and Overcoming Learning Difficulties”. Journal of Education and Future 4 (2013), 1-15.
• Karadağ, Mecnun. Okul öncesi din eğitiminde kavram öğretimi. Çorum: Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Karasu, Tecelli. “Erken çocukluk dönemi din eğitiminde yapılandırmacı öğrenme anlayışının imkanı”. İslam Düşüncesi Araştırmaları. ed. Abdülcelil Bilgin - Yusuf Aydın. Ankara: Araştırma Yayınları, 2009.
• Kaya, Zeynep. “Erken Çocukluk Döneminde İnanç Eğitiminin Temeli Olarak Dini Kavram Gelişimi”. Modern Dünyada Çocukluk ve Çocuk Eğitimi. 105-136, 2022.
• Keleş, Esra - Çepni, Salih. “Beyin ve Öğrenme”. Türk Fen Eğitimi Dergisi 3/2 (2006), 66-82.
• Kotaman, Hüseyin. “Rudolf Steiner ve Waldorf Okulu”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi VI/I (2009), 174-194.
• Lillard, Paula Polk. Sınıfta Montessori. çev. Okan Gündüz. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2014.
• Lyall, Amanda E. vd. “Dynamic Development of Regional Cortical Thickness and Surface Area in Early Childhood”. Cerebral Cortex 25 (2015), 2204-2212.
• Madjid, Abd El - Wahyuni, Ida Windi. “Islamic Religious Education Learning For Early Childhood in the Covid-19 Period”. Jurnal Pendidikan Anak Usia Dini 6/5 (2022), 4471-4478.
• Medina, John. Brain rules: 12 principles for surviving and thriving at work, home and school. Seattle, WA: Pear Press, 2008.
• Miller, Bruce - Cummings, Jeffrey. The Human Frontal Lobes: Functions and Disorders. Newyork: Guilford, 2006.
• Miller-McLemore, Bonnie. “Whither the Children? Childhood in Religious Education”. The Journal of Religion 86/4 (2006), 635-657.
• Montessori, Maria. Spontaneous Activity in Education. New York: Frederick A. Stokes Company, 1917.
• Montessori, Maria. The Absorbent Mind. Chennai: Adyar Madras Theosophical Publishing House, 1949.
• National Scientific Council on the Developing Child. The Timing and Quality of Early Experiences Combine to Shape Brain Architecture: Working Paper, 2007. www.de-velopingchild.harvard.edu
• Nelson, Charles. “Neural Development and Life-long Plasticity”. Promoting positive child, adolescent and family development: Handbook of program and policy interventions. ed. R. M. Lerner vd. 31-60. California: Sage Publications, 2002.
• Nelson, Charles vd. “The deprived human brain”. American Scientist 97 (2009), 222-229.
• Okumuşlar, Muhiddin. “Din Eğitiminde Etkin Bir Yöntem Olarak Hikaye”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2006).
• Oruç, Cemil. “Erken Çocukluk Dönemi Dini Gelişim Teorileri Bağlamında Din Eğitimi”. Turkish Studies VIII/8 (2013), 971-987.
• Oruç, Cemil. “Montessori Eğitim Yaklaşımının Din Eğitimine Uygulanması: Godly Play Örneği”. Değerler Eğitimi Dergisi 17/38 (2019), 235-266.
• Oruç, Cemil. Okul Öncesi Dönemde Çocuğun Din Eğitimi. İstanbul: DEM Yayınları, 2021.
• Osmanoğlu, Cemil. Basamak teorileri açısından dini gelişim, inanç gelişimi ve eğitimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
• Öztürk, Naciye. Okul Öncesi Dini Eğitim: Kuran Kursları Okul Öncesi Din Eğitimi Projesi ve Öneriler. İstanbul: SETA, 2018.
• Penhune, Virginia. “Sensitive Periods İn Human Development: Evidence From Musical Training”. Cortex 47/9 (2011), 1126-1137.
• Polat, Özgül - Demirci, Fatma Gülçin. “Erken Çocukluk Döneminde Bilişsel Gelişime Bir Uyaran Olarak Doğa ile Temas ve Doğa Temelli Açık Alan Etkinlikleri”. Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 1/2 (2021), 95-113.
• Pressoir, Eveline. “Preconditions for young children’s learning and practice for sustainable development”. The contribution of early childhood education to a sustainable society. ed. Ingrid Pramling Samuelsson - Yoshie Kaga. Paris: UNESCO, 2008.
• Rushton, Stephen. “Neuroscience, Early Childhood Education and Play: We are Doing it Right!” Early Childhood Education Journal 39 (2011), 89-94.
• Sabır Taştan, Nalan. “Nöroplastisite’nin Etkileri Üzerine Bir Eğitim Programı ve Yeni Bir Teknik Önerisi: Süpürme Tekniği”. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 10/1 (2020), 228-251.
• Sayın, Esma. “Erken Çocukluk Döneminde Tasavvufî Ahlak Öğretimi”. Balıkesir İlahiyat Dergisi 14 (2021), 90-101.
• Schiller, Pam - Willis, Clarissa. “Using Brain-Based Teaching Strategies to Create Supportive Early Childhood Environments That Address Learning Standards”. Young Children on the Web, 1-6.
• Scott, Larissa. “Erken Çocukluk Dönemi Beyin Gelişimi ve İlköğretim Müzik Programı”. çev. Sena Gürşen Otacıoğlu. The Journal of SAU Education Faculty 16 (2008), 184-191.
• Sezgin, Şeyma. Montessori’de erken çocukluk dönemi din eğitimi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Summak, Semih - Summak, Elçin. Akıllı Bebekler Akademisi. İstanbul: Sistem Yayınları, 3. Baskı., 2005.
• Susanto, Ahmad. Perkembangan Anak Usia Dini: Pengantar Dari Berbagai Aspeknya. Kencana: Pranada Media, 2011.
• Tabroni, Imam vd. “Early Childhood Education In Islamic Education Perspective”. Jurnal Ilmiah Multidisiplin 1/4 (2022), 901-909.
• Taşkıner Şereflioğlu, Yasemin - Kılıç Mocan, Didem. “Türkiye’de Eğitsel Nörobilim (Eğitimsel Sinirbilim) Konusunda Yapılmış Araştırmaların Analizi”. TÜBAD VI/II (2021), 468-480.
• Tosun, Aybiçe. “Erken Çocukluk Dönemi Din Eğitimi Yaklaşımları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz”. Amasya İlahiyat Dergisi 12 (2019), 121-151.
• Tosun, Cemal - Çapçıoğlu, Fatma. “4-6 Yaş Kur’an Kursları Öğretim Programının Dini Gelişim Kuramları Çerçevesinde İncelenmesi”. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi 5/5 (2015), 705-720.
• Tunçeli, Hilal İlknur - Zembat, Rengin. “Erken Çocukluk Döneminde Gelişimin Değerlendirilmesi ve Önemi”. Eğitimde Kuram ve Uygulamalar Dergisi 3/3 (2017), 1-12.
• Turhan, Begümhan - Özbay, Yaşar. “Erken Çocukluk Eğitimi ve Nöroplastisite”. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Araştırmaları Dergisi 1/2 (2016), 46-56.
• Uzbay, Tayfun. “Beyni Anlamak Sadece Nörobilim ile Mümkün Mü? Beyin Yüzyılında Nörolojik Bilimlerden Sosyal Bilimlere Yeni Açılımlar, Yeni Yaklaşımlar”. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1/1 (2015), 119-155.
• Uzun, Sümeyra. Okul öncesi din eğitiminde program geliştirme süreçlerinde ilke ve yaklaşımlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Doktora Tezi, 2022.
• Vergote, Antoine. Din İnanç ve İnançsızlık. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 1999.
• Welch, Graham. “Early Childhood Musical Development”. Research Studies in Music Education 11 (1998), 27-41.
• Woodhead, Martin. “Changing perspectives on early childhood: theory, research and policy”. International Journal of Equity and Innovation in Early Childhood 4/2 (2006), 1-43.
• Yavuz, Kerim. Çocukta Dinî Duygu ve Düşüncenin Gelişimi. Ankara: TDV Yayınları, 1983.
• Yazıbaşı, Muhammed Ali. Okul Öncesi Öğretmenliği ve Din Eğitimi. Ankara: Grafiker Yayınları, 2018.
• Yeniyol, Abdülaziz. Ortaöğretimde Manevi Değerler ve Eğitimi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Yıldırım, Betül. Okul Öncesi Eğitim Kurumlarına Devam Eden 4-6 Yaş Arası Çocuklarda Din Eğitimi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Yıldız, Aslıhan. Ernest Harms ve Ronald Goldman’ın dini gelişim kuramları bağlamında dini içerikli çocuk kitapları. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Yılmaz Uysal, Simge. “Biyofili: Doğaya yakın olma eğilimi”. Erken Çocukluk Eğitiminde Orman Pedagojisi El Kitabı. ed. Simge Yılmaz Uysal - Tuna Coşkun Tuncay. 1-22. Nobel Akademik Yayıncılık, 2020.
• Yiğit, Yasin. “Erken Çocukluk Döneminde Kültürel Değerlerin Öğretimi”. Erken Çocukluk Dönemi Din Ahlak Değerler Eğitimi ve Sorunları. ed. Mehmet Bayyiğit vd. 299-314. Konya: Palet Yayınları, 2020.
• Yörükoğlu, Atalay. Değişen Toplumda Aile ve Çocuk. Ankara: Aydın Kitabevi, 2. Baskı., 1984.