Justification of al-Shafi'i's View that Adultery Does Not Require Hurmat al-Musāheraha

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 49, 245 - 274, 15.06.2024

Selman Demirboğa

https://doi.org/10.17335/sakaifd.1439925

Öz

The Muslim jurists have analyzed the prohibitions for a marriage contract under two categories: permanent and temporary. Permanent prohibitions on marriage are divided into three categories: blood, milk siblinghood and consanguinity. There is no dispute among the jurists about the prohibition of blood and milk siblinghood, but there is a dispute about kinship by marriage. This kinship arising from the marriage between the parties is referred to in classical fiqh literature as the intimacy of kinship (hurmat-i musāhara). In this context, it has been a matter of debate among jurists whether adultery, like marriage, requires a prohibition of marriage. The history of this debate goes back to the Companions, the tāâbiīîn and the taba-i tābiīn. This issue, which was a matter of debate among the first three generations, was also debated among the imams of the fiqh schools. Thus, two views have emerged in the doctrine regarding the problem of whether adultery requires hurmat al-musāhara. According to the first view, which is held by the majority of Hanafis, Hanbalis and Shi'a jurists, adultery requires hurmat al-musāharah. According to the second view, advocated by the Shafi'is, Malikis, Zahiris, and Ibn Qayyim al-Jawziyya, hurmat al-musahara is not established by adultery. In this case, it is permissible for the parties to marry each other's usūl and furu. In classical fiqh sources, the question of whether it is halal to marry the daughter of adultery is discussed in connection with this issue. According to the jurists who hold that adultery entails the intimacy of consanguinity, it is forbidden for the adulterer to marry his daughter of adultery. According to the jurists who hold this view, sexual intercourse requires prohibition, regardless of whether it is through lawful means, such as nikah, or unlawful means, such as fornication (zina). According to them, in this case, it is the child itself, not the adultery, that requires the intimacy of kinship. Therefore, the cause/sexual intercourse has replaced the causative agent/child. These opinion holders have argued that the existence of the link of juz'iyyah between the adulterer and the daughter resulting from adultery is a proper cause for prohibition. This is because a doubt functions as truth when it comes to necessitating haram.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Shafi, Marriage, Hurmat al-Musāhara, Adultery.

Şâfiî’nin Zinanın Hürmet-i Musâhereyi Gerektirmediği Konusundaki Görüşünün Temellendirilmesi

Öz

Fakihler evlenme engellerini sürekli ve geçici olmak üzere iki kısım altında ele almışlardır. Sürekli evlenme engelleri de kan bağı, süt ve sıhriyet yoluyla oluşan haramlık olmak üzere üç kısma ayrılmaktadır. Kan bağı ve süt yoluyla oluşan haramlık konusunda fakihler arasında bir tartışma bulunmamakla birlikte sıhrî hısımlıkla ilgili ihtilaf bulunmaktadır. Evlenmenin taraflar arasında doğurduğu bu hısımlık, klasik fıkıh literatüründe sıhriyet mahremiyeti (hürmet-i musâhere) olarak ifade edilmiştir. Bu bağlamda zinanın hürmet-i musâhereyi gerektirip gerektirmediği problemiyle ilgili olarak doktrinde iki görüş ortaya çıkmıştır. Hanefîler, Hanbelîler ve Şiî fakihlerin ekseriyetinin savunduğu birinci görüşe göre zina, hürmet-i musâhereyi gerektirir. Buna karşılık Şâfiîler, Mâlikîler, Zâhirîler ve Hanbelîler’den İbn Kayyim el-Cevziyye’nin savunduğu ikinci görüşe göre ise zina ile hürmet-i musâhere sabit olmaz. Bu çalışmanın temel amacı, zinanın hürmet-i musâhereyi gerektirmediği görüşünde olan Şâfiî’nin görüşünü temellendirmektir. Zira tespit edebildiğimiz kadarıyla Şâfiî’nin bu meseleyle ilgili görüşünün temellendirilmesi konusunda spesifik bir çalışma bulunmamaktadır. Çalışmada öncelikle fakihlerin zinanın hürmet-i musâhereyi gerektirip gerektirmediği konusundaki görüş ve gerekçeleri ele alınmıştır. Daha sonra Şâfiî ve Şâfiî fakihlerin konuyla ilgili görüş ve gerekçeleri zikredilmiş ve bu yönüyle Şâfiî’nin savunduğu hukuk mantığı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Konuyla ilgili görüş ve gerekçeler her ekolün temel fıkıh eserleri esas alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Şâfiî, Nikah, Hürmet-i Musâhere, Zina.

Teşekkür

Bu makaleyi okuyup eleştiri ve önerilerde bulunan kıymetli hocam Doç. Dr. Davut İltaş'a teşekkür ederim.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavût - Adil Murşid. Müessesetu’r-Risâle, 2001.
• Abdülazîz el-Buhârî, Alâeddîn Abdülazîz b. Ahmed. Keşfu’l-esrâr an usûli Fahri’l-İslam el-Pezdevî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-İslâmi, ts.
• Aktan, Hamza. “Sıhriyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 31 Ocak 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/sihriyet
• Allâme Hillî, Cemâlüddîn el-Hasen (el-Hüseyn) b. Yûsuf b. Alî İbnü’l-Mutahhar el-Hillî. Muhtelefü’ş-Şîʿa fî ahkâmi’ş-şerîʿa. Kum: Müessesetu Neşri’l-İslami, 2012.
• Aydın, Mehmet Akif. İslam Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1985.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. et-Tehzîb fî fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiʿî. thk. Ali Muhammed Muavvaz - Adil Ahmed Abdulmevcud. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. el-Hilâfiyyât beyne’l-imâmeyn eş-Şâfiî ve Ebî Hanîfe ve Eshabihi. Kahire: er-Ravza li’n-Neşri ve’t-Tavzi, 2015.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Ata. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
• Birmâvî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Abdiddâim b. Mûsâ el-Askalânî. el-Fevâʾidü’s-seniyye fî şerhi’l-Elfiyye. thk. Abdullah Ramazan Musa. Mısır: Mektebetu’t-Tav’iye, 2015.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn. Dekâ’iku üli’n-nühâ li-Şerhi’l-Müntehâ. Beyrut: Alemu’l-Kutub, 1993.
• Bulkînî, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Reslân b. Nasîr b. Sâlih el-Kinânî. Fetâvâ. thk. Abdurrahman Fehmî ez-Zevâvî. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2014.
• Büveytî, Ebû Ya‘kūb Yûsuf b. Yahyâ el-Mısrî. el-Muhtasar. thk. Ali Muhyiddin el-Karadaği. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2015.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Muhammed es-Sadık el-Kamhavî. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabi, 1985.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî. thk. İsmetullah Muhammed vd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf el-Cüveynî et-Tâî en-Nîsâbûrî. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb. thk. Abdülazim Mahmud ed-Dîb. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2007.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullâh Ubeydullâh b. Muhammed b. Ömer b. Îsâ. el-Esrâr fi’l-usûl ve’l-fürû’. thk. Salim Özer. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1997.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullâh Ubeydullâh b. Muhammed b. Ömer b. Îsâ. Takvîmü’l-edille fî usûli’l-fıkh. thk. Halîl Muhyiddin el-Meys. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2001.
• Demîrî, Ebü’l-Bekā Kemâlüddîn Muhammed b. Mûsâ b. Îsâ el-Kāhirî eş-Şâfiî. en-Necmü’l-vehhâc fî şerhi’l-Minhâc. thk. Lecnetun ilmiyye. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2004.
• Ebû Bekir eş-Şâşî, Ebû Bekr Fahrü’l-islâm Muhammed b. Ahmed b. el-Hüseyn eş-Şâşî el-Fârikī. Hilyetü’l-ʿulemâʾ fî maʿrifeti mezâhibi’l-fukahâʾ. thk. Yâsîn Ahmed İbrâhim Deradikeh. Amman: Mektebetu’r-Risâle el-Hadîse, 1988.
• Ebü’l-Ferec İbn Kudâme, Şemsüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ahmed el-Makdisî. eş-Şerhu’l-kebîr ’ala’l-Mukni’i. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî - Abdulfettâh Muhammed el-Hulu. Kahire: Hecer, 1995.
• Ebü’l-Leys Semerkandî, Ebü’l-Leys İmâmü’l-hüdâ Nasr b. Muhammed. Muhtelefü’r-rivâye. thk. Abdurrahman Mübarek el-Ferec. 4 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2005.
• Ebü’s-Salâh el-Halebî, Takıyyüddîn b. Necmiddîn b. Ubeydillâh. el-Kâfî fi’l-fıkh. thk. Rıza Üstadi. Kum: Müessesetu Bustan, 2013.
• Ferrâ, Ebû Ya‘lâ Muhammed b. el-Hüseyn b. Muhammed b. Halef. el-Câmiʿu’s-sağîr fi’l-fıkh ‘alâ mezhebi’l-İmâm Ahmed b. Muhammed b. Hanbel. thk. Nasır b. Suud es-Selame. Riyad: Dâru Atlas, 2000.
• Ferrâ, Ebû Ya‘lâ Muhammed b. el-Hüseyn b. Muhammed b. Halef. el-Mesâ’ilü’l-fıkhiyye min Kitâbi’r-Rivâyeteyn ve’l-vecheyn. thk. Abdülkerîm b. Muhammed el-Lâhim. Riyad: Mektebetu’l-Maarif, 1985.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. el-Basît fi’l-mezheb (min Kitabi’n-Nikah ila Kitabi’l-Keffârât). thk. Muhammed b. Hammud el-Vailî. Medine: Camia‘tu’l-İslâmiyye, 2005.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. Tahsînu’l-Meâhiz. thk. Abdulhamid b. Abdullah el-Meclî. 4 Cilt. Kuveyt: Dâru Esfâr, 2018.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. el-Vasît fi’l-mezheb. thk. Ahmed Mahmud İbrahim - Muhammed Muhammed Tamir. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1997.
• Hırakî, Ebü’l-Kāsım Ömer b. Hüseyn b. Abdillâh el-Hırakī el-Bağdâdî. el-Muhtasar. thk. Muhammed Züheyr eş-Şâvîş. Dımaşk: Müessesetu Dâru’s-Selâm, 1958.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. el-Kâfî fî fıkhi ehli’l-Medîne İbn Abdülber. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İl-miyye, 1992.
• İbn Akîl, Ebü’l-Vefâ Alî b. Akīl b. Muhammed b. Akīl el-Bağdâdî. Kitâbu’l-Funûn. thk. George Makdisi. Beyrut: Dâru’l-Meşrik, 1970.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef. thk. Sad b. Nasır. Riyad: Dâru Kunûz, 2015.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. el-Muhallâ bi’l-âsâr fî şerhi’l-Mücellâ bi’l-ihtisâr. thk. Ahmed Muhammed Şakir - Muhammed Münîr ed-Dımaşkî. Kahire: Matbaatu’n-Nahde, 1932.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkī el-Hanbelî. İğāsetü’l-lehfân fî mesâyidi’ş-şeytân. thk. Muhammed Uzeyr Şems. 2 Cilt. Riyad: Dâru Ataati’l-İlm, 2019.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkī el-Hanbelî. İ'lâmü’l-muvakkı'în 'an rabbi’l-'âlemîn. thk. Ebû Ubeyde Âl Selman. 7 Cilt. Cidde: Dâru İbnu’l-Cevzi, 2002.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Kâfî. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Kahire: Hecer, 1997.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muğnî. thk. Taha Muhammed Zeynî. Mektebetu’l-Kâhire, 1968.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. 2 Cilt. Dâru İhyai’l-Kutubi’l-Arabiyye, ts.
• İbn Müflih, Ebû İshâk Burhânüddîn İbrâhîm b. Muhammed. el-Mübdi‘ fî şerhi’l-Mukni‘. thk. Halid b. Ali el-Muşeykıh vd. Kuveyt: Rekâiz li’n-Neşri ve’t-Tavzi, 2021.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. thk. Macid el-Hamevi. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1995.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî. el-Beyân ve’t-tahsîl ve’ş-şerh ve’t tevcîh ve’t-taʿlîl fî mesâ'ili’l-Müstahrece. thk. Muhammed Haccî. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslami, 1988.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdis-selâm el-Harrânî. el-İhnaiyye (er-Red 'ale’l-İhnâ'î). thk. Ahmed b. Munis el-Anzi. Cidde: Dâru’l-Harrâz, 2000.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdis-selâm el-Harrânî. Mecmû’u’l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım. Medine: Mecme‘u’l-Melik Fehd, 1995.
• İbnü’l-Cellâb, Ebü’l-Kāsım Ubeydullāh b. Hüseyn b. Hasen b. el-Cellâb el-Basrî. et-Tefrîʿ. thk. Hüseyn b. Salim ed-Dehmânî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslami, 1987.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî. Fethu’l-kadîr ’ale’l-Hidâye. 10 Cilt. Kahire: Matbaatu Mustafa el-Babî el-Halebî, 1970.
• İbnü’n-Neccâr, Ebû Bekr (Ebü’l-Beka) Takıyyüddîn Muhammed b. Ahmed b. Abdilazîz el-Fütûhî. Meʿûnetü üli’n-nühâ Şerhu’l-Müntehâ (Müntehe’l-irâdât). thk. Abdulmelik b Abdullah Duheyş. Mekke: Mektebetu’l-Esedi, 2008.
• İltaş, Davut. “Ebû Hanîfe’nin Haramlık Doğuran Süt Emme Müddeti Konusundaki Görüşünün Temellendirilmesi”. Bilimname 2 (2013). https://der-gipark.org.tr/tr/pub/bilimname/issue/3499/47543
• İltaş, Davut. “Süt Akrabalığının Fıkhî Açıdan Değerlendirilmesi”. Süt Akrabalığı ve Süt Bankası. ed. İlhan İlkılıç - Abdullah Uçar. 81-124. İstanbul: İsar Yayınları, 2022.
• İmrânî, Ebü’l-Hüseyn Yahyâ b. Ebi’l-Hayr b. Sâlim b. Es‘ad el-İmrânî el-Yemânî. el-Beyân fî mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiʿî. thk. Kasım Muhammed Nuri. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2000.
• Kādî Abdülvehhâb, Ebû Muhammed Abdülvehhâb b. Alî b. Nasr et-Tağlibî el-Bağdâdî. el-İşrâf ʿalâ nüketi mesâʾili’l-ḫilâf. thk. Ebû Ubeyde Âl Selman. 6 Cilt. Riyad: Dâru İbn Kayyim, 2007.
• Kādî Abdülvehhâb, Ebû Muhammed Abdülvehhâb b. Alî b. Nasr et-Tağlibî el-Bağdâdî. el-Maʿûne ʿalâ mezhebi ʿâlimi’l-Medîne (el-İmam Mâlik b. Enes ). thk. Hamîş Abdülhak. 3 Cilt. Mekke: el-Mektebetu’t-Ticâriyye, ts.
• Kādî Abdülvehhâb, Ebû Muhammed Abdülvehhâb b. Alî b. Nasr et-Tağlibî elBağ-dâdî. ’Uyûnu’l-mesâil. thk. Ali Muhammed İbrahim Buruyibe. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2009.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî. ez-Zahîre. thk. Muhammed Haccî. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslami, 1994.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd. Bedâi’u’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. thk. Ali Muhammed Muavvaz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
• Kelvezânî, Ebü’l-Hattâb Mahfûz b. Ahmed b. el-Hasen el-Kelvezânî el-Bağdâdî. el-Hidâye ‘alâ mezhebi’l-İmâm Ebî Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. thk. Abdullatîf Humeym - Mâhir Yâsin el-Fehl. Kuveyt: Dâru Ğaras, 2004.
• Kiyâ el-Herrâsî, Ebü’l-Hasen Şemsülislâm İmâdüddîn Alî b. Muhammed b. Alî el-Herrâsî et-Taberî. Ahkâmü’l-Kurʾân. thk. Musa Muhammed Ali - İzzet Abd Atiyye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr. et-Tecrîd. thk. Muhammed Ahmed Sirâc - Alî Cuma Muhammed. 12 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2006.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr. Şerhu Muhtasari’l-Kerhî (Min evveli kitâbi’s-siyâm ilâ ahiri kitâbin-nikah). thk. Halid b. Atik. Riyad: Camiatu'l-İmam Muhammed, 2009.
• Kumaş, Ali - Yılmaz, Muharrem. “Sıhriyetin Oluşmasında Zinanın Etkisi”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (2017).
• Makdisî, Bahauddin Abdurrahman b. İbrahim. el-‘Udde Şerhu’l-umde. thk. Ahmed b. Ali. Kahire: Dâru’l-Hadis, 2003.
• Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvatta. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabiyye, 1985.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Hâvi’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Muavvaz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1999.
• Merdâvî, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Süleymân b. Ahmed. el-İnsâf fî maʿrifeti’r-râcih mine’l-hilâf ʿalâ mezhebi’l-İmâmi’l-mübeccel Ahmed b. Hanbel. thk. Ebû Abdullah Muhammed Hasan. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
• Merğînânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr. el-Hidâye şerhu bidâyeti’l-mübtedî. thk. Nuaym Eşref Nur Ahmed. 8 Cilt. Karaçi: İdâretu’l-Kur’ani ve’l-ulûmi’l-islâmiyye, 1997.
• Muhakkık Hillî, Ebü’l-Kāsım Necmüddîn Ca‘fer b. el-Hasen b. Ebî Zekeriyyâ Yahyâ el-Muhakkık el-Hillî el-Hüzelî. Şerâʾiʿu’l-İslâm fî mesâʾili’l-helâl ve’l-harâm. thk. Sadık Huseyni Şirazi. Beyrut: Dâru’l-Kârî, 2004.
• Müzenî, Ebû İbrâhîm İsmâîl b. Yahyâ b. İsmâîl el-Mısrî. el-Muhtasar. thk. Ebû Amir Abdullah ed-Dağıstânî. Riyad: Dâru Medâric, 2019.
• Nefrâvî, Ahmed. b. Ğanım b. Salim. el-Fevâkihu’d-devvânî ala Risaleti ibni Ebî Zeyd el-Keyrâvânî. Dâru’l-Fikr, 1995.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravzatü’t-tâlibîn ve ʿumdetü’l-muftîn. thk. Züheyr Şaviş. Beyrut: el-Mektebu’l-İslamî, 1991.
• Râfi'î, Ebü’l-Kāsım Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdilkerîm er-Râfi'î el-Kazvînî. el-’Azîz şerhu’l-Vecîz (eş-Şerhu’l-kebîr). thk. Ali Muhammed Muavvaz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-ğayb (et-Tefsîru’l-kebîr). Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1999.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Menâkibü’l-İmâmi’ş-Şâfiî. thk. Ahmed Hicâzî es-Sekka. Kahire: Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1986.
• Rûyânî, Ebü’l-Mehâsin Fahrülislâm Abdülvâhid b. İsmâîl b. Ahmed er-Rûyânî et-Taberî. Bahrü’l-mezheb fî fürûʿi’l-mezhebi’ş-Şâfiʿî. thk. Tarık Fethî Seyyid. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2009.
• Sadrüşşerîa, Ubeydullāh b. Mes‘ûd b. Tâcişşerîa Ömer b. Sadrişşerîa el-Evvel el-Mahbûbî. et-Tavzîh fî halli ğavâmizi’t-Tenkîh (Telvîh şerhi ile birlikte). 2 Cilt. Mısır: Matbaatu Muhammed, 1957.
• Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1994.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1993.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. Usûlü’s-Serahsî. thk. Ebu’l-Vefa Afganî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Sığnâkî, Hüsâmüddîn Hüseyn b. Alî b. Haccâc el-Buhârî. el-Kâfî Şerhu’l-Pezdevî. thk. Fahruddin Seyyid Muhammed Kanıt. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2001.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Ümm. thk. Rifat Fevzî Abdülmuttalib. Mansûre: Dâru’l-Vefâ, 2001.
• Şehîd-i Sânî, Zeynüddîn b. Alî b. Ahmed el-Cübaî el-Âmilî. er-Ravzatü’l-behiyye fî şerhi’l-Lüm’ati’d-Dımaşkıyye. Kum: Mecmau’l-Fikri’l-İslami, 2015.
• Şerîf el-Murtazâ, 'Âlemü’l-hüdâ Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Muhammed el-Alevî. el-İntisâr. thk. Muhammed Mehdi Necef. Tahran: el-Mecmau’l-Alemi, 2017.
• Şerîf el-Murtazâ, 'Âlemü’l-hüdâ Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Muhammed el-Alevî. el-Mesâilu’n-nâsiriyyât (el-Mesâilu’t-taberiyye). thk. Hüseyin Musevi Burucerdi. Meşhed: Mecme‘u’l-Buhusi’l-İslamiyye, 2019.
• Şeyh Müfîd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. en-Nu‘mân el-Hârisî el-Ukberî. el-Mukni’â. Kum: Müessesetu Neşri’l-İslami, 1989.
• Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiî. thk. Zekeriyya Umeyrât. Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1995.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb eş-Şirbînî el-Kāhirî. Muğni’l-muhtâc ilâ ma'rifeti me'ânî elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1994.
• Tabersî, Ebû Alî Emînüddîn (Emînü’l-İslâm) el-Fazl b. el-Hasen. el-Müʾtelef mine’l-muhtelef beyne eʾimmeti’s-selef. thk. Mehdî er-Recâî. Meşhed: Mecme‘u’l-Buhusi’l-İslamiyye, 1989.
• Tenûhî, Zeynuddin el-Münecca b. Osman. el-Mumti‘ fî şerhi’l-Mukni‘. thk. Abdulmelik b. Abdullah b. Duheyş. Mekke: Mektebetu’l-Esedi, 2003.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî. el-İstibsâr fî ma’htülife mine’l-ahbâr. thk. Muhammed Cevvâd el-Fakih. Beyrut: Dâru’l-Edva, 1992.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî. el-Mebsût fî fıkhi’l-İmâmiyye. thk. Muhammed Bâkır el-Behbûdî. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-İslâmî, ts.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî. Kitâbü’l-Hilâf fi’l-fıkh. thk. Muhammed Huseyn Koşanpur. Tahran: Matbaatu Rengin, 1962.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî. Tehzîbü’l-ahkâm fî şerhi’l-Mukniʿa. thk. Ali Ekber Ğaffari. Tahran: Dâru’l-Kutubi’l-İslamiyye, 1966.
• ‘Ukberî, Ebû’l-Mevahib Hüseyn b. Mahmud. Ruûsu’l-mesâili’l-hilafiyye beyne cumhûri’l-fukâha. thk. Halid b. Sad Haşlan. Riyad: Dâru İşbiliyye, 2001.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. Dîvân. thk. Fâtıma Yûsuf el-Hıyemî. Beyrut: Dâru Sâdır, 2008.
• Zencânî, Ebü’l-Menâkıb Şihâbüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mahmûd. Tahrîcu’l-fürû‘ ale’l-usûl. thk. Muhammed Edip Salih. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1982.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Abdillâh. Şerhu’z-Zerkeşî ‘alâ Muhtasari’l-Hırakî. Dâru’l-Ubeykan, 1993.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî. Tebyînü’l-hakâ’ik şerhu Kenzi’d-dekâ’ik. 6 Cilt. Kahire: el-Matba’atu’l-Kubrâ el-Emiriyye, 1895.
• Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnâmesi. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2016.