YENİ EKOLOJİK PARADİGMANIN REKREASYON FAALİYETLERİNE KATILIM VE DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERLE İLİŞKİSİ: İSTANBUL ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 73 - 94, 30.04.2020

Bahadir Sezer , Mert Öğretmenoğlu , Orhan Akova

Öz

Bu çalışmanın amacı, yeni ekolojik paradigmanın rekreasyon faaliyetlerine katılım ve demografik değişkenlerle arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Araştırma nicel bir çalışma olup, veriler İstanbul’da ikamet eden ve rekreasyonel aktivitelere katılan 655 katılımcıdan anket tekniği ile elde edilmiştir. Yapılan faktör analizi sonucunda Yeni Ekolojik Paradigma Ölçeğinden; “çevre merkezci yaklaşım” ve “insan merkezci yaklaşım” olarak iki faktör elde edilmiştir. Rekreasyonel faaliyetlere katılım ifadelerine yapılan faktör analizi sonucunda 5 boyut elde edilmiştir. Elde edilen bu boyutlar rekreasyonel faaliyetlere göre isimlendirilmiştir. Elde edilen veriler normal dağılım göstermediği için araştırma hipotezlerinin testlerinde non parametrik analizlerden yararlanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda bireylerin çevreye yönelik bilinç düzeyleri ile doğa ve açık alan aktivitelerine katılımları arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca yaşa, cinsiyete ve eğitim düzeyine göre rekreasyonel aktivitelere katılan bireylerin insan merkezci (insanı çevreden daha önemli gören) tutumlarının farklılaştığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeni Ekolojik Paradigma, Çevre, Çevre Bilinci, Rekreasyon, İstanbul

Kaynakça

• Acungil, Y. (2020). Üniversite öğrencilerinin çevresel tutum ve davranış düzeylerini belirlemeye yönelik bir çalışma: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 75(3), 997-1032.
• Ahi, B. ve Özsoy, S., (2015). İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin çevreye yönelik tutumları: cinsiyet ve mesleki kıdem faktörü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(1), 31-56.
• Akova, O., Şahin, G., ve Öğretmenoğlu, M. (2019). Rekreasyon Deneyiminin Psikolojik İyi Oluş Üzerine Etkisi: Y Kuşağı Üzerinde Bir Araştırma. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2), 124-139.
• Alnıaçık, Ü. (2010). Çevreci yönelim, çevre dostu davranış ve demografik özellikler: üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Selçuk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(20), 507-532.
• Ardahan, F., ve Lapa, T. Y. (2011). Açık alan rekreasyonu: bisiklet kullanıcıları ve yürüyüşçülerin doğa sporu yapma nedenleri ve elde ettikleri faydalar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 1327-1341.
• Aytaç M. ve Öngen, B. (2012) Doğrulayıcı faktör analizi ile yeni çevresel paradigma ölçeğinin yapı geçerliliğinin incelenmesi, İstatistikçiler Dergisi 5, 14-22.
• Barradas, J.I. ve Ghilardi-Lopez, N.P. (2020) “A case study using the New Ecological Paradigm scale to evaluate coastaland marine environmental perception in the Greater Sao Paulo (Brazil)”, Ocean and Coastal Management, 191.
• Bektaş F. ve Şirin E. F. (2018) “Yeni çevresel paradigma ölçeği ile dağcıların çevreye yönelik tutumlarının değerlendirilmesi” Türk Spor Bilimleri Dergisi, 1 (1), 20-26
• Bernstein, J. ve Szuster, B. W., (2019), “The new environmental paradigm scale: reassessing the operationalization of contemporary environmentalism.” J. Environ. Educ. 50, 73–83.
• Catton, W.R. ve Dunlap, R.E., (1980), A new ecological paradigm for post-exuberant sociology. Am. Behav. Sci. 24, 15–47.
• Çetinkaya, G. (2015) “Doğa Sporlarında Katılım Çevre Tutumunu Etkiler mi? Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”, Ankara Üniv Spor Bil Fak, 13 (2), 137-142
• De Vaus, D.A., (1990) Surveys in Social Research (Contemporary Social Research S.), 2. Basım, UnwinHyman, London
• Değirmenci, B. (2020). Çevresel Bilinç ile Çevresel Bağlılık İlişkisinin “Demografik Özellikler” Bağlamında İncelenmesi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (4). 1-13
• Demirel, M., Gürbüz, B. ve S. Karaküçük (2009), Rekreasyonel Aktivitelere Katılımın Çevreye Yönelik Tutum Üzerindeki Etkisi ve Yeni Ekolojik Paradigma Ölçeği ’nin Geçerliliği ve Güvenilirliği, Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 7(2) 47-50
• Denis, H. D. ve Pereira, L. N. (2014). Measuring the Level of Endorsement of the New Environmental Paradigm: A Transnational Study. Dos Algarves: A Multidisciplinary e-Journal, 23, 5-26.
• Dunlap, R., Van Liere, K., Mertig, A., Jones, R.E., (2000), “Measuringendorsement of the new ecological Paradigm : a revised YEP scale.” Journal of Social Issues, 56 (3), 425–442.
• Dunlap, R.E. ve Van Liere, K.D., (1978), The “new environmental paradigm”. The Journal of Environmental Education, 9 (4), 10 – 19.
• Dunlap, R.E. ve Van Liere, K.D. (2008). The "New Environmental Paradigm", The Journal of Environmental Education, 40(1), 19-28.
• Erdoğan, N. (2009). Testing the New Ecological Paradigm Scale: Turkish Case. African Journal of Agricultural Research, 4(10), 1023-1031
• Fabrigar, L. R., Wegener, D. T., MacCallum, R. C., ve Strahan, E. J. (1999). Evaluating the use of exploratory factor analysis in psychological research. Psychological Methods, 4(3), 272-299.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. Sage Publications.
• Fulton, D.C., Manfredo, M.J. ve Lipscomb, J., (1996), Wildlife valueorientations: a conceptual and measurement approach. Hum. Dimens. Wildl. 1, 24–47.
• Gençay, S., ve Karaküçük, S. (2000). Sporcuların Çevre Sorunlarına Yaklaşımları. Gazi Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Kongresi, 26-27.. http://www.sporbilim.com/dosyalar/GBESBK.pdf .
• Günden, C. ve Miran, B. (2008) “Yeni Çevresel Paradigma Ölçeğiyle Çiftçilerin Çevre Tutumunun Belirlenmesi: İzmir İli Torbalı İlçesi Örneği”, Ekoloji 18, 69, 41-50
• Hair, F. J. William, C. Barry B. ve Rolph, E. (2014). Multivariate Data Analysis. Pearson.
• Halkos, G. Ve Matsiori, S. (2015). Environmental Attitude, Motivations and values for Marine Biodiversity Protection. MPRA, Working Paper No. 63947.
• Harraway, J., Broughton, F., Deaker, L., Jowett, T., ve Shephard, K. (2012). Exploring the Use of the Revised New Ecological Paradigm Scale (YEP) to Monitor the Development of Students’ Ecological World views. The Journal of Environmental Education, 43(3), 177-191.
• Hawcroft, L. J., ve Milfont, T. L. (2010). The use (and abuse) of the new environmental paradigm scale over the last 30 years: A meta-analysis. Journal of Environmental Psychology, 30(2), 143–158
• Hoşgör, H., Gündüz Hoşgör, D. ve N. Tosun, (2015) Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi: Kıyaslamalı Bir Analiz, Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi ,HSP, 2(2):198-207
• Karadağ, A. (2009) “Kentsel Ekoloji Kentsel Çevre Analizlerinde Coğrafi Yaklaşım”, Ege Coğrafya Dergisi, 18/(1-2), 31-47
• Kayalı, H. (2010). Sosyal bilgiler, Türkçe ve sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Marmara Coğrafya Dergisi, 258-268.
• Kement, Ü. ve Güçer, E. (2015) Kamping Yapan Bireylerin Çevre Dostu Rekreasyon Davranışlarına Ekolojik Tutum ve Rekreasyonel Motivasyon Değişkenlerinin Etkisinin İncelenmesi, Journal of Recreation and Tourism Research, 2 (3), 16-27
• Kieffer, K. M. (1998). Orthogonal versus Oblique Factor Rotation: A Review of the Literature regarding the Pros and Cons. Paper presented at the annual meeting of the American Educational Research Association, New Orleans, LA.
• Kil, N., Holland, S.M. ve Stein, T.V. (2014) Structural relationships between environmental attitudes, recreation motivations, and environmentally responsible behaviors. Journal of Outdoor Recreation and Tourism 7-8 (2014) 16–25
• Lundmark, C., (2007), “The new ecological paradigm revisited: anchoring the YEP scale in environmentalethics.” Environ. Educ. Res. 13, 329–347.
• Milfont, T.L. ve Duckitt, J., (2010), The environmental attitudes inventory: a valid and reliable measure to assess the structure of environmental attitudes. J. Environ. Psychol. 30, 80–94.
• Nistor, L. (2012). The New Environmental Paradigm (YEP) in Romania. Some Empirical Findings. Sociologie Românească, 10(4), 75-98.
• Noblet, C. L., Anderson, M. Ve Teisl, M. F. (2013) An Empirical Test of Anchoring the YEP Scale in Environmental Ethics. Environmental Education Research, 19(4), 540-551.
• Ogunbode, C. A. (2013). The YEP Scale: Measuring Ecological Attitudes/Worldviews in an African Context. Environment, Development and Sustainability, 15(6), 1477-1494.
• Pirages, D. C. ve Ehrlich, P. R. (1974). “Ark II : social response to environmentalimperatives” (D. C. Pirages, ve P. R. Ehrlich, Eds.).
• Putravan I.M. (2019) “A Comparative Analysis of New Ecological Paradigm (YEP), Ecosystem Knowledge, and Students’ Self-Control Based on Gender”, International Journal of Innovative Technology and Exploring Engineering (IJITEE)
• Roscoe, J.T. (1975) Fundamental Research Statistics for the Behavioral Sciences. (2nd Ed.). New York: Holt, Rinehart and
• Winston. Reyna, C. , Bressan, E., Mola, D., ve Belaus, A. (2018) Validating the Structure of the New Ecological Paradigm Scale among Argentine Citizens through Different Approaches, Pensamiento Psicológico, 16(1), 107-118
• Tabachnick, B. ve Fidell, L. S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı. (M. Baloğlu, Çev.) Ankara: Nobel.
• Taherdoost, H., Sahibuddin, S. ve Jalaliyoon, N. (2014). Exploratory factor analysis; concepts and theory. Advances in Applied and Pure Mathematics, 375-382.
• Tarrant, M. A. ve Green, G. T. (1999). Outdoor Recreation and the Predictive Validity of Environmental Attitudes. Leisure Sciences, 21(1), 17-30.
• Teyfur, E. (2016) “Yeni Ekolojik Paradigma Ölçeğine Göre Koruma Alanlarında Yaşayan Lise Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Tutumları (Datça Örneği), Turkish Journal of Educational Studies, 3 (2): 67-82
• Williams, B., Onsman, A. ve Brown, T. (2010). Exploratory factor analysis: A five-step guide for novices. Australasian Journal of Paramedicine, 8(3), 1-13.
• Yaraş, E., Akın, E. ve Şakacı, B. K. (2011). Tüketicilerin çevre bilinci düzeylerini belirlemeye yönelik bir araştırma. Öneri Dergisi, 9(35), 117-126.
• Yaşar, L. D., ve Saydan, R. (2019) Çevre Bilinci ve Çevreci Ürün Satın alma Davranışında Demografik Faktörlerin Etkisi: Van İli Örneği. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(8), 126-143.
• Yücel, M., Altunkasa, F., Güçray, S., Uslu, C., Say, N. P., ve Say, N. P. (2006). Adana’da çevre duyarlılığı düzeyinin ve geliştirme olanaklarının araştırılması. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(2), 217-228.