BÜYÜK BRİTANYA MÜZE KOLEKSİYONLARINDAKİ BİLİNEN HAYVAN FİGÜRLÜ ÇANAKKALE SERAMİKLERİ

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 262 - 277, 15.01.2021

Tuğba Diri Apaydın

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.876600

Öz

Türk seramikleri, bugün dünya çapında bilinen birçok müzenin koleksiyonunda kendine önemli bir yer edinmiştir. XVII. yüzyılın sonlarından XX. yüzyılın başlarına kadar üretimini devam ettiren Çanakkale seramikleri de bunlardan birisidir. Özgün örnekleri ile bilinen bu seramikler, XIX. yüzyılda farklı formda görülen örnekleriyle Türk seramik sanatında ayrı bir yere sahiptir.
Çanakkale seramikleri tabak, kâse ve vazo gibi bilinir formların yanı sıra, at, aslan, deve ve ördek başlı testi gibi hayvan biçimli kaplar ile Türk seramik sanatında özgün bir yer edinmiştir. Çeşitli formlardaki hayvan figürlü bu seramikleri Türkiye’de İstanbul Çinili Köşk Müzesi, Suna-İnan Kıraç Koleksiyonu, Ankara Etnografya Müzesi gibi çeşitli müze ve koleksiyonlarda görmek mümkündür. Birleşik Krallık ’ta ise Victoria ve Albert Müzesi (Victoria and Albert Museum), British Müzesi (British Museum), Fitzwilliam Müzesi (Cambridge Fitzwilliam Museum), Edinburgh Ulusal İskoçya Müzesi (Edinburgh National Scotland Museum), Burrell Koleksiyonu (Glasgow Burrell Collection), Oxford Ashmolean Müzesi (The Ashmolean Museum of Art and Archaeology) ve Durham Şark Müzesi (Durham Oriental Museum)koleksiyonlarda yer almaktadır. Makalede, bu sözü edilen yedi müzenin koleksiyonunda yer alan on üç adet hayvan figürlü Çanakkale üretimi seramik üzerinde durulmuştur. Yurt dışı koleksiyonlarında yer alan Çanakkale seramikleri üzerine yapılan daha önceki araştırmalarda, Londra’daki Victoria ve Albert Müzesi’ne kayıtlı seramikler ele alınmış, ancak diğer müzelerdeki seramikler hakkında henüz bilinen bir çalışma yapılmamıştır. Diğer müze koleksiyonlarında yer alan seramiklerin, bilinen yayınlardaki örneklerle karşılaştırması yapılarak, literatüre yeni örnekler kazandırılması hedeflenmektedir. Müzelerin dijital kayıt dökümünden yararlanılarak hazırlanan bu makale ile Büyük Britanya müzelerinde yer alan hayvan figürlü Çanakkale seramiklerinin malzeme, teknik, form ve süsleme açısından değerlendirmesi yapılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale Seramikleri, İngiltere Müze Koleksiyonları, Büyük Britanya Müzeleri, Hayvan Figürlü Seramikler

KNOWN ÇANAKKALE CERAMICS WITH ANIMAL FIGURES IN THE GREAT BRITIAN MUSEUM COLLECTIONS

Öz

Turkish ceramics have gained a prominent place in the collections of many worldwide museums which are well known in the art world. Çanakkale ceramics, which continue its production from the end of the 17th century until the beginning of the 20th century, are among them. These ceramics, known for their unique samples, have a special place in Turkish ceramic art with their examples in different forms in the 19th century. Çanakkale ceramics, besides known forms such as plates, bowls and vases, have taken an original place in Turkish ceramic art with animal-shaped vessels such as horses, lions, camels and duck-headed jugs. It is possible to come across these ceramics with animal figures in various forms in museums and collections in many cities such as İstanbul Çinili Köşk Museum, Suna-İnan Kıraç Collection, Ankara Etnografya Museum in Turkey. In Great Britain, these types of ceramics are in the collections of the Victoria and Albert Museum, British Museum, Cambridge Fitzwilliam Museum, Edinburg National Museum, Glasgow Burrell Collection, Oxford Ashmolean Museum and Durham Oriental Museum collections.
This article focuses on the production of Çanakkale ceramics with thirteen animal figures in the seven museum collections mentioned. In previous researches on the Çanakkale ceramics in the international collections, ceramics registered in the Victoria and Albert Museum in the London were discussed. However, there is no known study about ceramics in other museums yet. It is aimed to bring new examples to the literature by comparing the ceramics in other museum collections with the examples in known publications. With this article prepared by making use of digital record of museums, animal figured Çanakkale ceramics in England Museums evaluated in terms of material, technique, form and decoration.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale Potteries, England Museum Collections, Great Britain Museums, Ceramics with Animal Figures

Kaynakça

• • Akarca, A. (1979). Çanakkale’de Yeni Bir Çanak Çömlek Merkezi, VIII. Türk Tarih Kongresi Bildiriler Kitabı,1-15 Ekim 1976, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, s.501-506.
• • Altun, A. (1996). Çanakkale Seramikleri, İstanbul: Suna İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• • Atıl, E. (1980). Turkish Art. New York: Washington D.C, Smithsonian Institution Press.
• • Ayda, D. (1994). XIX. Yüzyıl Çanakkale Seramiklerinden, Ördek Başlı Testiler, Vakıflar Dergisi, S.24, s. 159-164.
• • Ayda, D. (1995). Çanakkale Seramikleri, Vakıflar Dergisi, sayı 26, s. 373-389.
• • Bakla, E. (1991). Çanakkale Seramiklerine Saygı, Vip Dergi, 19, s.195
• • Blacker, J. (1919). The ABC of Collecting Old English Pottery, Toronto: Dent&Son.
• • Chishull, E. (1747). Travels İn Turkey, Londra.
• • Çizer, S. (2008). Çanakkale Örneğinde Batı Anadolu Seramikçiliğinin Ege Adalarındaki Uzantıları, Çanakkale Seramikleri Kolokyumu Bildirileri, Antalya: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, s.21-29.
• • Demirsar-Arlı, B ve Kaya, Ş. (2014). Primitive Forms And Figures in Çanakkale Ceramics, Art-Sanat, 2, 2014, s.147-161.
• • Dufferin and Ava, H. G. B.(1916). My Russian and Turkish Journals, New York: Charles Scribner’s Son’s.
• • Fehervari, G. (2000). Ceramics Of The Islamic World in The Tareq Rajab Museum, London and New York: I. B. Tauris Publishers.
• • Forsyth, A. (1929). James Whitbread Lee Glaisher, Journal of the London Mathematical Society, 4, s.101-112.
• • Işıkhan, S. (2015). Tarihi Çanakkale Seramiklerinin Yeniden Üretimine Yönelik Güncel-Teknolojik Denemeler, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı 34, Erzurum, s.133-169.
• • Karagül, M. F. (2008). Avustralya’dan Gelen İki Şerbetlik Ve Kahverengi Sır Araştırmaları, Çanakkale Seramikleri Kolokyumu Bildirileri, Antalya: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, s.68-73.
• • Karagül, M. F. (2013). Çanakkale ve Midilli Adası Arası Seramik Öyküsü, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl: 11, Bahar 2013, Sayı 14, s. 85-105.
• • Karaöz-Tekkök, B. (2018). Çanakkale Seramikleri; 17. Yüzyıl Sonundan 21. Yüzyıla, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl 16, Güz 2018, Sayı 25, s.19-35.
• • Kayman, B.M. (2008), Akköy Yöresi Fırın Cürüfları Üzerine Değerlendirme, Çanakkale Seramikleri Kolokyumu Bildirileri, Antalya: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, s.91-98.
• • Kılıçoğlu, E. (2019). Ankara Etnoğrafya Müzesi’nde bulunan Çanakkale Seramikleri, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• • Lane, A. (1957). Later Islamic Pottery. London: Faber and Faber.
• • Laurent, P. E. (1821). Recollections Of A Classical Tour Through Various Parts of Greece, Turkey, And Italy, Made in The Years 1818 & 1819, Londra.
• • Öney, G. (1971). Türk Devri Çanakkale Seramikleri, Ankara: Çanakkale Seramik A.Ş. Yayını. • Öney, G. (1982). Çanakkale’de Geç Devir Osmanlı Seramikleri, Bilim Birlik Başarı dergisi, yıl:9, sayı.33, Ocak, 1982. s. 12-15. • Öney, G. (2007). Çanakkale Seramikleri, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, (Ed. Gönül Öney-Zehra Çobanlı), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 365-376.
• • Pococke, R. (1743). A Description Of The East And Some Other Countries II, Londra.
• • Rackham, B. (1935). Catalogue of yhe Glaisher Collection of Pottery And Porcelain in The Fitzwilliam Museum Cambridge, Vol. II, Cambridge University Press.
• • Sevim S. , Karaman, Y. Çanakkale Seramikleri ve Eceabat Yöresi Çömlekçiliği, II. Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu, Eskişehir, 2002, s.216- 233.
• • Smith, A. (1850). A Month at Constantinople, Londra, (first ed.) Chapter V.
• • Soustiel, L. (1985). La Céramique Islamique, Paris: Office de Livre Éditions Vilo.
• • Soustiel, L. (2000). Osmanlı Seramiklerinin Görkemi: XVI. –XIX. Yüzyıl, İstanbul: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.
• • Tengiz, K.G. (2012). İstanbul Çinili Köşk Müzesi Teşhirinde Bulunan Kütahya Kullanım Çinileri ve Çanakkale Seramiklerinin Kataloglanması, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel Türk El Sanatları Ana sanat Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• • The Fitzwilliam Museum. (1991). Curious Variations On Ceramic Themes: Geometrical And Zoomorphic Forms Exhibition, The Fitzwilliam Museum, Cambridge.
• • Uysal, A. O. (2002). Ezine/Akköy’de Tarihi Anıtlar ve Seramikçilik, Ezine Değerleri Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Çanakkale: Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Yayınları, s.1-26.