TEKİRDAĞ’DA MODERNİZM İLE KARŞILAŞMALAR: MİMARLIK, BETON VE HARABE

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 21 - 42, 22.06.2022

Esen Gökçe Özdamar

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1133705

Cited By: 1

Öz

Arapçada “eski yapı”, “yıkılmış, yıkılmaya yüz tutmuş yapı veya kent, yıkı”, Latincede ise “düşmek”
anlamına gelen ve ruere’den türetilen harabe (ruin), Rönesans’tan günümüze dek süblim, estetik, nostalji ve
yeni anlamlar üretme potansiyelleri bağlamında birçok düşünür tarafından ele alınmıştır. Modern harabe,
Sotomayor’un deyimiyle malzemenin değişim ve yok oluşuna tanıklık eden aktif bir katılımcıyı da yapının
yaşlanma ve ayrışmasına (material decomposition) dahil eden, zamanın askıya alındığı bir süreç yaratır.
Bu makale ise modernite ve harabe arasındaki ilişkilere değinerek bu ilişkileri Tekirdağ-Marmara Ereğlisi
karayolu üzerinde yer alan ve modernist dilleriyle ön plana çıkan, günümüzde ayakta kalabilmeyi başarmış
dört adet betonarme yapı üzerinden irdeler: 1960 ve 1980’li yıllarda inşa edilen Başak Sigorta Eğitim ve
Dinlenme Tesisleri, Şeker Sigorta Tesisleri, Güneş Sigorta Eğitim Tesisleri ve Bağkur Dinlenme Tesisleri.
2000’li yıllardan itibaren sahipleri tarafından atıl durumda bırakılan, yok olmaya karşı direnen ya da işlev
değiştirerek ayakta kalan bu yapılar, kıyı peyzajı içinde; yalın yerleşim planları, cephe düzenleri, piloti ve
rölyefleri ile izleyiciyi sahille ilişki kurmaktan çok çevrelerinden belirgin bir biçimde ayrımlaşma yaratır
ve “hem yapı olarak, hem de bir harabe olarak” var olmaya başlar. Böylelikle “her daim hayatta kaldıkları
izlenimi” yaratan bu modernist yapılar, beton ve harabenin çelişkisini gündeme getirir.

Anahtar Kelimeler

Kıyı Yerleşimi, Modernist Yerleşim, Harabe, Betonarme, Tekirdağ

CONFRONTATIONS WITH MODERNISM IN TEKİRDAĞ: ARCHITECTURE, CONCRETE AND THE RUIN

Öz

Ruin, which means “old building” or “ruined or destroyed building or city” in Arabic, and is derived
from the Latin word ruere which means “fall”, has been addressed by many thinkers in the context of their
potential to generate new meanings of nature and death in terms of sublime, aesthetics, and nostalgia. Modern
ruin creates a process of suspending time, involving an active participant who, in Sotomayor’s words, witnesses
the change and destruction of the material, into the aging and decomposition of the building.
This article focuses on the relationship between modernity and ruin and examines these relations through four
concrete buildings located on the Tekirdağ-Marmara Ereğlisi highway, which stand out with their modernist
languages and have managed to survive today: Başak Sigorta Education and Summer Resort, Şeker Kamp
Summer Resort, Güneş Sigorta Education and Summer Resort, and Bağkur Summer Resort that were built in
the 1960s and 1980s.
These buildings used by insurance employees in the summer gain importance in Tekirdağ’s several modern
architectural heritage examples and have been abandoned by the owners since the 2000s. Since then, these
buildings have resisted extinction with their simple layouts, pilotis and reliefs, or survived by changing their
functions and they both exist as a “building and a ruin”. Thus, these modernist buildings, which create the
impression that they “always survive”, bring up the contradiction of concrete and the ruin.

Anahtar Kelimeler

Waterfront Settlement, Modernist Settlement, Ruin, Concrete, Tekirdağ

Kaynakça

• • Adorno, T. W. (1997). Aesthetic Theory. G. Adorno ve R. Tiedemann (Eds.). (Çev. R. Hullot-Kentor). London, New York: Continuum.
• • Alatur, Ç., Özdamar, E. G. Kopuz, A. ve Güney, Ö. (2019). Çelik Alatur ile kişisel görüşme, 22 Mart 2019, İstanbul.
• • Alatur, Ç. (1970a): Başak Sigorta Dinlenme Tesisleri, Tekirdağ. Arkitekt, 39, 3 (339), 128-131.http://dergi.mo.org.tr/dergiler/ 2/213/2904.pdf. (Erişim tarihi: 15.08.2014).
• • Alatur, Ç. (1970b). Türkiye İş Bankası Dinlenme Tesisleri. Arkitekt, 03 (339), 120-127. http://dergi.mo.org.tr/dergiler/ 2/213/2902.pdf. (Erişim tarihi: 05.08.2014).
• • Altınyıldız Artun, N. (2012). Mimarlık Nesnesi ve Başka Nesneler. N. Altınyıldız Artun ve R. Ojalvo (Eds.), Arzu Mimarlığı, Mimarlığı Düşünmek ve Düşlemek içinde (119-153). İstanbul: İletişim.
• • Benjamin, W. (2002). The Arcades Project. (Çev. H. Eiland ve K. McLaughlin). Cambridge, Massachusetts, London: The Belknap Press of Harvard University.
• • Bicknell, J. (2014). Architectural Ghosts. Journal of Aesthetics and Art Criticism, 72 (4), 435-441. http://www.jstor.org/ stable/43282366. (Erişim tarihi: 08.12.2018).
• • Boym, S. (2017). The Off-Modern. London, New York: Bloomsbury.
• • Bruno, G. (2011). Modernist Ruins, Filmic Archaeologies. B. Dillon (Ed.), Ruins Içinde (76-81). London, Cambridge, Mass.: Whitechapel Gallery. MIT Press.
• • Burke, E. (1823). A Philosophical Enquiry into the Origin of Our Ideas of the Sublime and Beautiful. London: Thomas M’lean, Haymarket.
• • Ceylan, E. (2015). Anıt Değerlerinde Dönüşüm: Alois Riegl ve Modern Anıt Kültü Üzerine A. Köksal (Ed.), Modern Anıt Kültü: Doğası ve Kökeni içinde (7-45). Çev: E. Ceylan. İstanbul: Daimon Yayınları.
• • Collins, P. (1959). Concrete: The Vision of a New Architecture, A Study of Auguste Perret and His Precursors. London: Faber and Faber.
• • Colomina, B. (2002). Architectureproduction. K. Rattenbury (Ed.), This is not Architecture, Media Constructions (207-221). London and New York: Routledge.
• • Colomina, B. (2009). Mahremiyet ve Kamusallık: Kitle İletişim Aracı Olarak Modern Mimari. İstanbul: Metis.
• • Çorlu Belediyesi Arşivi. (2014). İmar ve Şehircilik Müdürlüğü, Haritalar.
• • Dillon, B. (2011). Ruins. London, Cambridge, Mass., Whitechapel Gallery: MIT Press.
• • Edensor, T. (2005). Industrial Ruins: Space, Aesthetics and Materiality. Oxford, New York: Berg.
• • Forty, A. (2005). Concrete and Memory. M. Crinson (Ed.), Urban Memory: History and Amnesia in the Modern City içinde (75-95). London and New York: Routledge.
• • Forty, A. (2012). Concrete and Culture: A Material History. London: Reaktion.
• • Freud, S. (1930). Civilization and its Discontents. London: Hogarth Press.
• • Ginsberg, R. (2004). The Aesthetics of Ruins. Amsterdam and New York: Rodopi.
• • Goodman, N. (1985). How Buildings Mean. Critical Inquiry 11 (4), 642-653. https://www.jstor.org/stable/1343421.
• • Gropius, W. ve Moholy-Nagy, L. (1925). Internationale Architektur 1. München: Albert Langen Verlag.
• • Hasol, D. (1998). Harabe. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü içinde. İstanbul: Yem.
• • Hatherley, O. (2008). Militant Modernism. Ropley: Zero Books.
• • Hollier, D. (1989). Against Architecture: The Writings of Georges Bataille. (Çev. B. Wing). Cambridge, Mass: MIT Press, October Books.
• • Hollis, E. (2009). The Secret Lives of Buildings: From the Ruins of the Parthenon to the Vegas Strip in Thirteen Stories. New York: Metropolitan Books.
• • Hornstein, S. (2011). Losing Site, Architecture, Memory and Place. Farnham, Surrey: Ashgate.
• • Howe, J., Piranesi, G. B. ve Hofer, P. (2010). The Prisons / Le Carceri. New York: Mineola, Dover Publications. Sanat&Tasarım Dergisi, 12 (1), 2022: 21-42
• • Huyssen, A. (2006). Nostalgia for Ruins. Grey Room 23, 6-21. www.jstor.org/stable/20442718 (Erişim tarihi: 12.04.2020).
• • Jormakka, K. (2005). The Most Architectural Thing. T. Mical (Ed.), Surrealism and Architecture içinde (290-317). London and New York: Routledge.
• • Kıyak, N. ve Özdamar, E. G. (2016). Nilgün Kıyak ile kişisel görüşme, 10 Ocak 2016, Tekirdağ.
• • Le Corbusier. (1986). Towards a New Architecture. (Çev: F. Etchells). New York: Dover Publications.
• • Ledbury, M. (2016). Art versus Life: A Dissenting Voice in the Grande Galerie. Journal 18: A Journal of Eighteenth-century Art and Culture, 2, Louvre Local. http://www.journal18.org/866. https://doi.org/10.30610/2.2016.4 (Erişim tarihi: 01.01.2019).
• • Lloyd-Thomas, K. (2007). Jigging with Concrete, Matter and Form in the Making of Wall One. A. Chandler ve E. Pedreshi (Eds.), Fabric Formwork içinde (42-53). London: RIBA Publishing.
• • Macaulay, R. (1966). The Pleasure of Ruins. New York: Walker and Company.
• • Marmara Ereğlisi Belediyesi Arşivi. (2014, 2016). İmar ve Şehircilik Müdürlüğü, Haritalar.
• • Merle, J. (2009). Bataille’s Writings: (Un-)framing the Transgression of Architecture’s Limits. Edinburgh Architecture Research, 85-92. http://ace.caad.ed.ac.uk/ear2009/upload/pdfs/015. (Erişim tarihi: 10.02.2016).
• • Norberg-Schulz, C. (1971). Existence, Space and Architecture. New York, Washington: Praeger Publishers.
• • Norberg-Shulz, C. (1979). Genius Loci, Towards as Phenomenology of Architecture. New York: Rizzoli.
• • Picon, A. (2006). Architecture and Technology: Two Centuries of Creative Tension. J-L. Cohen ve G. M. Moeller, Jr. (Eds.), Liquid Stone. New Architecture in Concrete içinde (8-19). New York: Princeton Architectural Press.
• • Relph, E. C. (1976). Place and Placelessness, London: Pion.
• • Riegl, A. (2015). Modern Anıt Kültü: Doğası ve Kökeni A. Köksal (Ed.). Çev: E. Ceylan. İstanbul: Daimon Yayınları.
• • Ruskin, J. (1903). The Complete Works of John Ruskin. E. T. Cook ve A. D. O. Wedderburn (Eds.). London, New York: George Allen, Longmans, Green and Co.
• • Simmel, G. (1958). Two Essays. The Hudson Review, 11(3), 371-385.
• • Sotomayor, C. E. (2012). Landscapes of the Living Dead: Reanimating The Ruin Through Terrestrial Micro-Materials. Design Ecologies, Des 2(1), 49-67. Https://Doi.org/10.1386/Des.2.1.49_1.
• • Speer, A. (1970). Inside the Third Reich: Memories by Albert Speer. Çev: R. Winston ve C. Winston. New York: The Macmillan Company.
• • Süleymanpaşa Belediyesi Arşivi. (2016). İmar ve Şehircilik Müdürlüğü, Haritalar.
• • Temiz, O. ve Özdamar, E. G. (2016). Ozan Temiz ile kişisel görüşme, 20 Ocak 2016, Tekirdağ.
• • Tschumi, B. (1996). Architecture and Disjunction. Cambridge: MIT Press.
• • Wigley, M. (2010). Foreword. C. Buckley ve M. Bell (Eds.), Concrete in Transition içinde (6-7). New York: Princeton Architectural Press.
• • Özdamar, E. G. (Kasım 2014). “Çorlu Başak Sigorta Eğitim ve Dinlenme Tesisleri”, X. Docomomo Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• • Özdamar, E. G. (2016). Kişisel Arşivi.