ZERO WASTE DESIGN APPROACH OF TRADITONAL TURKISH WOMEN CLOTHING

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 353 - 373, 28.06.2024

Ceren Aktaş , Elvan Özkavruk Adanır

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1506104

Cited By: 1

Öz

The origins of traditional clothes of the Turks extend to the clothing culture of their ancestors
who lived in Eurasia. Turks wore multi-layered, stitched clothes that allowed freedom
of movement, compatible with the climate, geography, and culture they lived in, and they
used pattern methods that provided the most efficiency from narrow-width woven fabrics.
The cutting features of the traditional Turkish clothing based on using the fabric economically
and avoiding wastage, and this method has been applied to clothes used in daily
life and on special occasions and worn on top of each other in a certain order. Since fabric
waste has become a big problem today, solutions are being tried to be produced with the
concepts of zero waste and sustainable fashion. Although this understanding is thought
to be a new phenomenon, when historical clothes are examined, it can be said that the
zero-waste design approach was applied centuries ago. In this study, the zero-waste design
approach of traditional Ottoman Turkish women clothing dating back to the 19th
and 20th centuries are analyzed in terms of cutting and pattern making techniques. A
total of thirty-eight uc etek, cepken and shalvar samples found in Izmir Ethnography Museum
were examined. The results show that zero waste pattern and cutting methods are
used in traditional Turkish clothes, thus significantly reducing the wastage rate. With this
study, in which the production processes of traditional clothing are examined in depth, it
is aimed to provide a source for designs to be made with zero waste method in the future.

Anahtar Kelimeler

Traditional Turkish women clothing, Uc etek, Shalvar, Cepken, Zero-waste

GELENEKSEL TÜRK KADIN GİYSİLERİNDE SIFIR ATIK TASARIM YAKLAŞIMI

Öz

Türklere ait geleneksel giysilerin kökeni Avrasya’da yaşamış atalarının kıyafet kültürüne
uzanmaktadır. Türkler yaşadıkları iklime, coğrafyaya ve kültürlerine uyumlu, çok katlı,
dikişli ve hareket serbestliği sağlayan giysiler giymişler, dar enli dokunan kumaşlardan verimi
en çok sağlayan kalıp yöntemlerini kullanmışlardır. Türk geleneksel giysilerinin kesim
özellikleri kumaşı ekonomik kullanmak ve fire oluşturmamak üzerine temellenmiş, günlük
hayatta ve özel günlerde kullanılan, belli bir sırada üst üste giyilen giysilerde bu yöntem
uygulanmıştır. Günümüzde kumaş atıkları büyük bir sorun haline geldiğinden sıfır atık
ve sürdürülebilir moda kavramlarıyla çözümler üretilmeye çalışılmaktadır. Bu anlayışın
yeni bir olgu olduğu düşünülse de tarihi giysiler incelendiğinde sıfır atık tasarım yaklaşımının
yüzyıllar öncesinden uygulandığı söylenebilir. Bu çalışmada, Osmanlı İmparatorluğu
döneminde 19. yüzyıl ve 20. yüzyıla tarihlenen geleneksel kadın giysilerinde kalıp ve
kesim açısından sıfır atık tasarım yaklaşımının uygulanışı ele alınmıştır. İzmir Etnografya
Müzesi’nde bulunan üç etek, cepken ve şalvardan oluşan toplam otuz sekiz adet giysi incelenmiştir.
Sonuçlar geleneksel Türk giysilerinde sıfır atık kalıp ve kesim yöntemlerinin
kullanıldığını bu sayede fire oranının önemli ölçüde azaldığını göstermektedir. Geleneksel
giysilere ait üretim süreçlerinin derinlemesine incelendiği bu çalışmayla gelecekte sıfır atık
yöntemi ile yapılacak tasarımlara kaynak oluşturması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Türk kadın giysileri, Şalvar, Üç etek, Cepken, Sıfır atık

Kaynakça

• Ayhan, F. (2021). Bugün Giyilen Modern Giysinin Oluşumunda Türklerin Etkisi. Humanities Sciences, 16 (1), 24- 44.
• Bilgili, M. Y. (2023). Sıfır Atık Yönetiminin Çevre Etiği Yaklaşımları Açısından İncelenmesi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (64), 21-28.
• Carrico, M. ve Kim, V. (2014). Expanding Zero-Waste Design Practices: A Discussion Paper. International Journal of Fashion Design, Technology and Education, 7(1), 58-64.
• Castellan, A. L. (1821). The World in Miniature; Turkey, being a description of the manners, customs, dresses, and other peculiarities characteristic of the inhabitants of the Turkish Empire; to which is prefixed a sketch of the history of the Turks. (Ed. F. Shoberl). Cilt 6. Londra: R. Ackermann.
• Enes, E. (2021). Sıfır Atık Moda Tasarımı ve Yapboz, Mozaik ve Çıkarma Kesim Yöntemlerinin İncelenmesi. STAR Sanat ve Tasarım Araştırmaları Dergisi, 2 (2) , 116-128 .
• Ergür, A. (2002). Tekstil Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Ertürk, N. (2018). Orta Asya’dan Osmanlı İmparatorluğu’na Türklerde Giyim Kuşam. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Görgünay, N. (2008). Geleneksel Türk Giyim Tarihi (Milattan Önce Binyıllardan Günümüze Kadar). İzmir: Sergi Yayınevi.
• Görünür, L. (2010). Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminden Kadın Giysileri Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonu. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı.
• Kim, S. ve Kim, H.Y. (2022). Creative Exploration: Zero-waste Fashion Design Practices with Traditional Korean Clothing. International Journal of Fashion Design, Technology and Education, doi:10.1080/17543266.2022.2148293.
• Koç, F. ve Koca, E. (2012). The Clothing Culture of the Turks, and the Entari Part 2: Entari. Folk Life. 50(2), 141-168.
• Koç, F. ve Koca, E. (2015). Türk Halk Giyiminde Kullanılan Süslemelere Tipolojik Bir Yaklaşım. İdil Dergisi, 5 (19), 237- 262.
• Koç, F., Koca, E., ve Çakmak, Ş. (2016). Bursa Osmangazi Halk Giyim Kuşamında Kullanılan Şalvarlar. 2. Uluslararası Çin’den Adriyatik’e Sosyal Bilimler Kongresi, 110-125.
• Kuleli, S., Özkavruk Adanır, E., ve Dikkaya Göknur, Ö. (2013). Türkiye ve Rusya: Giyimde Batılılaşma Hikayesi. Yöresel Ürünler Sempozyumu ve Uluslararası Kültür/ Sanat Etkinlikleri.
• Mangır, F. A. (2019). Anadolu Selçuklu Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Esnaf Kıyafetleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Micklewright, N. (1986). Women’s Dress in 19th Century Istanbul: Mirror of a Changing Society. Yayımlanmamış Doktora tezi. Philadelphia: University of Pennsylvania, History of Art. Moltke, V. H. (1960). Türkiye’deki Durum ve Olaylar Üzerine Mektuplar (1835-1839). (Çev: H. Örs). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özkavruk Adanır, E., Kuleli, S., Dikkaya Göknur, Ö., Kuleli, A. (2013). Sustainable design in the bridal wear industry of Izmir through reuse of local silk fabrics. Sericologia, Vol. 53, No. 1, 10-14.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Paralı, A. (2021). Sürdürülebilir Moda Kapsamında Sıfır Atık Kalıp Hazırlama Tekniklerinin İncelenmesi: Mozaik Yöntemi Örneği. Ulakbilge, 67, 1457–1474.
• Quataert, D. (2000). Consumption Studies and the History of the Ottoman Empire, 1550-1922: An Introduction. New York: State University of New York Press.
• Rissanen, T. (2013). Zero-waste Fashion Design: a study at the intersection of cloth, fashion design and pattern cutting. Yayınlanmış Doktora tezi. Sidney: Teknoloji Universitesi.
• Rolle, R., Müller-Wille, M., Schietzel, K. (1991). Gold Der Steppe: Archäologie Der Ukraine. Almanya: K. Wachholtz.
• Rudenko, L. S. (1953). Frozen Tombs of Siberia. Londra: J.M. Dent and Sons Ltd.
• Salman, F. (2013). Başlangıcından Anadolu Selçukluların Sonuna Kadar Türklerde Kıyafet Biçimleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü.
• Scarce, J. (2003). Women’s Costume of the Near and Middle East. Londra: Routledge.
• Şahin, Y. (2011). Geleneksel Kadın Giyimi Kesim Tekniğinde Modanın Etkisi. Folklor / Edebiyat, Cyprus International University, 17(68), 181-185.
• Şahin, Y. (2016). Geleneksel Türk Giyim Kültürü ve 20. Yüzyıl Modasının Kesişme Noktası: Geometrik Kesim. Art e- Sanat Dergisi 9 (17), 376-390.
• Tansuğ, S. (2021). Ege’de Renklerin Cümbüşü. İzmir: Aracılar Ambalaj Matbaacılık.
• Türkoğlu, S. (2002). Tarih Boyunca Anadolu’da Giyim Kuşam. İstanbul: Atılım Kâğıt Ürünleri ve Basım.