Müze Koleksiyonlarındaki Çinilerde Görülen Bozulmalar: Ankara Etnografya Müzesi Çini Pano Örneği

Yıl 2019, Sayı: 24, 429 - 449, 26.12.2019

Filiz Zeyveli , Bekir Eskici

Öz

Tarihi yapılarda kaplama amaçlı veya kullanım eşyası olarak üretilen çiniler, üretim amaçlarına uygun olarak ya bulundukları yerlerde ya da müzelerdeki sergileme veya depolama alanlarında korunurlar. Eserler üretildikleri zamandan başlayarak gerek kendi yapıları ve kullanım koşullarından gerekse çevresel nedenlerden kaynaklanan bozulmalara uğrarlar. Bu bozulmaların dereceleri ve türleri de korunmalarında seçilecek yöntemlerin belirlenmesinde yol gösterici veriler taşırlar. Konservasyon çalışmaları öncesinde eserlerin mevcut durumlarının tespit edilmesinde yazılı ve görsel belgelenme yapılmalı, malzeme yüzeyinde görülebilen ya da görülemeyen bozulma sebepleri araştırılmalıdır. Bu doğrultuda çinilerin malzemesine, yapım tekniğine, yapısal özelliğine, bozulma durumuna, yüzeyle olan geçmişteki ilişkisine göre farklı aşama ve yöntemlerle korumaya yönelik çalışma programı hazırlanmalıdır. Çini bozulmaları; üretimde kullanılan malzemelerin, üretim şeklinin, kullanım sürecinde maruz kalınan ve ortam koşullarından kaynaklanan bütün etkenlerin bir bileşkesidir. Bu çalışmada tarihi çinilerde görülen bozulmalar ve nedenleri üzerinde durulmuş; Ankara Etnografya Müzesi’nde bulunan çini pano örnek eser olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çini, Çini Pano, Bozulma, Restorasyon, Konservasyon

Kaynakça

• Arcasoy, A. (1983). Seramik Teknolojisi. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik Anasanat Dalı Yayınları No: 2, Ankara.
• Atagün, D. (2010). Türk Çini Sanatında Renkli Sır Teknikleri ve Reçeteleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Geleneksel Türk El Sanatları Çini Anasanat Dalı, Sakarya.
• Atalay, M. (1983). Kütahya Çinicilik Sanayinin İncelenmesi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Atalay, M. C. Ve Güler K. (2014). “Taş Çini Tekniği ve Bir Turkuaz Uygulaması”, Kalemişi Türk Sanatları Dergisi, 2, (4), 41-53.
• Ayta, T. (1976). Toprak Sanatlarında Dekoratif Uygulama Yöntemleri. İstanbul.
• Belli, V. E. (2009). Van Hüsrev Paşa Camisindeki Taş, Çini ve Kalemişi Süslemelerin Bozulma Nedenleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Lisans Programı, İstanbul.
• Canadian Conservation Institule, (2015). “Ultraviolet Filters. Ccı Notes” 2(1), 1-6, Canadian Conservation Institule.
• Çini, R. (2002). Ateşin Yarattığı Sanat- Kütahya Çiniciliği. İstanbul: Celsus Yayıncılık. Çobanlı, Z. (1996). Seramik Astarları, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını, No: 919.
• Eskici, B. (2004). “Özel Koleksiyona Ait Bir Çini Sobanın Restorasyonu”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, (4), 77 – 84.
• Güner, Y. (1987). Seramik. İstanbul: Gençlik Kitapevi.
• Işıkhan, S. S. (2008). Türkiye’de Tarihi Yapılardaki Çinilerin Korunmasına İlişkin Yapılan Çalışmalar ve İzmir Milli Kütüphane- Opera Binası Çinilerinin Koruma Projesi, Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü Geleneksel Türk El Sanatları Anasanat Dalı, İzmir.
• Işıkhan, S. (2012). “Tarihi Çinilerde Yapısal Özellikler ve Karşılaşılan Bozulmalar”, Yedi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, (7), 15-22.
• Mete, Z. Ve Tanışan, H. H. (1988). Seramik Teknolojisi ve Uygulaması-Cilt I, İzmir: Birlik Matbaası.
• Karaoğlu, A. S. (2014). Mimaride Çini Restorasyonu İlkelerinin Sorunsalları Üzerine Bir Yöntem Araştırması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Geleneksel Türk El Sanatları Anasanat Dalı, İzmir.
• Singer, F. And German, W. L. (1971). Ceramic Glazes, Yayınlayan: Borax Consolidated Limited, London Swı, (Çeviren: Tülin Ayta, 1976, İstanbul).
• Taşkıran, G. (2014). Erken Osmanlı Dönemi Yapılarından Mahmut Paşa Türbesi Çinilerinin Bozulma Sebepleri ve Korunmasına Yönelik Öneriler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kültür Varlıklarını Koruma Bilim Dalı, İstanbul.