SANATTA YARATICILIK VE TEMELLÜK: Yineleme ve Yenilemenin Sanatsal-Yasal Müşterekleri

Yıl 2023, Sayı: 49, 369 - 381, 01.12.2023

Marina Ersoy , Metin Eker

https://doi.org/10.61742/sanatyazilari.1325074

Öz

Sanatsal yaratıcılık, temelde orijinalite ile ilintili ve sosyalite ile bağlantılıdır. Dolayısıyla sanatsal yaratıcılık toplumsal yaratıcılığın izdüşümüdür. Her sanatsal üslup, akım veya paradigma, içine dahil ettiği sanatçıyı hem bireysel hem de kolektif açıdan sınıflandırarak ve konumlandırarak sorumluluk yükler. Doğal olarak sanatsal orijinalite meşruiyet, özgünlük ve mülkiyet anlamında bir profile sahip olur. Bu durumla ilgisinde temellük sanatının “sanatta” ve “sanatsal” temellük ayrımında bir değer ile mukabele ve değerlendirme görmesi söz konusudur. Temsil, tasarım ve uzlaşımsal kriter ve kabullere muhalefet etmemesi de ayrıca gözlemlenmektedir. Sanatsal ihlal ve ihmaller ile temellük sanatı arasında kurulan doğal hukuki tartışmalar geçmişte olduğu kadar şimdi de devam etmektedir. Temellük sanatının telif hakları, adli kullanım ve cezai müeyyide açısından yaşadığı sorunları “yaşayacağı sorunlar” biçiminde görüp “yineleme ve yenileme” mantık çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Temellük, Orijinalite, Hukuk, Telif Hakkı, Yenilik, Yineleme

Kaynakça

• Bizaki, Magdalini. (2018). Appropriation in Visual Arts: Discoursing with Copyright Law and Managing Sustainability in Museums. (MA in Art, Law and Economy). International Hellenic University, School Of Economics, Business Administration &Legal Studies, Thessaloniki.
• Bourdieu, Pierre. (1993). The Field of Cultural Production. New York: Columbia University Press.
• Buriánková, Zuzana. (2007). Adaptation – Mimesis, Transformation, Interpretation. (Doktora Tezi). Charles University, Faculty of Arts, Institute of English and American Studies, Prague.
• Carver, Gavin., Beardon, Colin. (2004). New Visions in Performance. Carver, Gavin., Beardon, Colin (Eds.). New Visions In Performance: The Impact Of Digital Technologies, s. 167- 182. Exton, PA : Swets & Zeitlinger Publishers.
• Collazo, Cicily J. (2016). The Rules of Appropriation from the Perspective of a Contemporary Artist. (Yüksek Lisans Tezi). Trinity College, Hartford Connecticut.
• Cunliffe, Lesley. (2005). Art and Worldview: Escaping the Formalist and Collectivist Labyrinth. Hickman, Richard. (Ed.). Critical Studies In Art & Design Education, s. 119-137. Bristol, UK. Portland, OR: Intellect Books.
• Eagleton, Terry. (2005). Kültür Yorumları. (Ö. Çelik, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Featherstone, Mike. (2005). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü. (Mehmet Küçük, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Harrison, Nathanael Karl. (2014). Appropriation Art and U.S. Intellectual Property Law Since 1976. (Doktora Tezi). University of California, San Diego.
• Jusdanis, Gregory. (1998). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür. (Tuncay Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Kuspit, Donald. (2006). Sanatın Sonu. (Yasemin Tezgiden, Çev.). İstanbul: Metis yayınları.
• Landes, William M. (2000). Copyright, Borrowed Images, and Appropriation Art: An Economic Approach. George Mason Law Review, 9(1), s. 1-24.
• Markellou, Marina P. (2013). Appropriation Art and Cultural Institutions. Queen Mary Journal of Intellectual Property, 3(2), s. 145–154.
• Irvin, Sherri. (2005). Appropriation and Authorship in Contemporary Art. The British Journal of Aesthetics, 45(2), s. 123–137.
• Townsley, Jill. (2010). Moments of Repetition in the Process of Art Production: Temporalities, Labour, Appropriations and Authorship. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). University of Liverpool, United Kingdom.
• Van Camp, Julie C. (2007). Originality in Postmodern Appropriation Art. The Journal of Arts Management, Law, and Society, 36(4), s. 247-258. DOI: 10.3200/JAML.36.4.247-258.
• Weisberg, Robert W. (2006). Creativity, Understanding Innovation in Problem Solving, Science, Invention, and the Arts. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc. Hoboken. Williams, Raymond. (1993). Kültür. (Suavi Aydın Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• İnternet Kaynakçası
• Abinun, Joseph. (1981). Creativity and Education: Some Critical Remarks. Journal of Aesthetic Education, 15(1), s. 17–29. Erişim: 03.05.2022. https://doi.org/10.2307/3332207
• Cohen, Leonora M. (2012). Adaptation and Creativity in Cultural Context. Revista de Psicología (Lima), 30 (1), s. 3-18 (ISSN 0254-9247) Erişim: 03.05.2022. http://pepsic.bvsalud.org/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0254-92472012000100001&lng=pt&tlng=en.
• Dimock, Marshall. (1986). Creativity. Public Administration Review, 46(1), s. 3–7. Erişim: 03.05.2022. https://doi.org/10.2307/975436
• Francis, Jonathan. (2014). On Appropriation: Cariou v. Prince and Measuring Contextual Transformation in Fair Use. Berkeley Technology Law Journal, 29, s. 681–716. Erişim: 03.05.2022. http://www.jstor.org/stable/24119953
• Gorman, Eric D. (2012). Appropriate Testing and Resolution: How to Determine Whether Appropriation Art is Transformative Fair Use or Merely in Unauthorized Derivative. St. Mary's Law Journal, 43(2), s. 289-332. Erişim: 03.05.2022. https://commons.stmarytx.edu/thestmaryslawjournal/vol43/iss2/1
• Kristeller, Paul Oskar. (1983). “Creativity” and “Tradition.” Journal of the History of Ideas, 44(1), s. 105–113. Erişim: 03.05.2022. https://doi.org/10.2307/2709307
• Peterson, R. A., Anand, N. (2004). The Production of Culture Perspective. Annual Review of Sociology, 30, s. 311–334. Erişim: 03.05.2022. http://www.jstor.org/stable/29737696
• Zwisler, John C. (2016). (Mis)appropriation Art: Transformation and Attribution in the Fair Use Doctrine. Chicago-Kent Journal of Intellectual Property, [online] 15 (1), s. 163-199. Erişim: 03.05.2022. http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/jointpro15&collection=journals &id=163&startid=&endid=200