Mimarlıkta Güzel Kavramının Araştırılmasına Yönelik Bilgisayar Tabanlı Bir Çizgi Analizi Modeli Denemesi: Üç Mimar Sinan Yapısı

Yıl 2023, Sayı: 42, 2 - 16, 28.09.2023

Mehmet Tekin , Erdem Köymen , Serhat Anıktar

https://doi.org/10.5152/AI.2023.22069

Öz

Mimarlıkta bilgisayar destekli yazılımların kullanımı her geçen gün artmaktadır. Yapıların tasarım
ve üretim süreçlerinde kullanılan yazılımlar mimari eserlerin ortaya çıkarılmalarını teknik ve yapısal
anlamda kolaylaştırmaktadır. Fakat üretilmiş mimari eserlerin içerdikleri estetik ve teknik güzellik
olgularının nicel olarak değerlendirilmesi ve yorumlanmasında kullanılan yazılımlar oldukça sınırlı
sayıdadır. Bu mevcut sınırlı alana yeni bir açılım yapılabilmesi amacıyla mimari eserlerin çizgisel
oranlarını görseller üzerinden ölçebilen bilgisayar destekli bir model geliştirilmiştir. Çalışmanın ilk
aşamasında güzellik kavramına ve mimarlıktaki yerine değinilmiş, olgunun araştırılmasında kullanılan
bilgisayar destekli yazılımlardan örnekler ortaya koyulmuştur. Sonrasında Mimar Sinan ve
çalışmada kullanılan üç eseri hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra kompozisyonda çizgisellik
konusuna değinilerek çalışmanın yöntemi olan çizgi analizi modelinin geliştirilmesi ve uygulaması
anlatılmıştır. Cami analizlerinden önce model aracılığıyla farklı sanat dallarından eserlerin
çizgi analizleri yapılmıştır. Bu analizlerde eserlerin görsel olarak algılanabilen düzlük, eğrilik, karmaşıklık
ve düzen gibi birtakım özelliklerinin çizgi analizi verilerinde de okunabildiği izlenmiştir.
Sonraki adımda ise üç Sinan camisinin iç mekân görselleri üzerinden çizgi analizleri yapılmış ve
analiz sonuçları değerlendirilmiştir. Sonuçlar incelendiğinde, üç yapının farklı tasarım ve teknik
özelliklere sahip olmalarına rağmen benzer açılardan çekilmiş dokuzar adet fotoğraflarında yatay,
düşey ve diyagonal çizgi oranlarının birbirlerine çok yakın olduğu, aynı yakın oranların ortalama
çizgi oranlarında da okunabildiği görülmüştür. Çalışmanın mimari sanat eserlerinin nicel değerlendirilmesi
alanına farklı bir bakış açısı sağlaması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mimarlıkta güzel, Mimar Sinan, bilgisayar tabanlı model, çizgisel analiz

A Model for Researching the Concept of Beautiful in Architecture: The Three Structures of Mimar Sinan

Öz

The use of computer-aided software in architecture is increasing day by day. The software used
in the design and production processes of the buildings facilitates the discovery of architectural
works technically and structurally. However, the software used to quantitatively evaluate and
interpret the aesthetic and technical beauty phenomena contained in the produced architectural
works is quite limited. A computer-aided model was developed that can measure the linear proportions
of architectural works through visuals in order to make a new expansion in this limited
area. In the first stage of the study, the concept of beauty and its place in architecture were mentioned,
and examples of computer-aided software used in the research of the phenomenon were
presented. Afterward, information is given about Mimar Sinan and his three works used in the
study. Then, the development and application of the line analysis model, which is the method of
the study, is explained by touching on the subject of linearity in composition. Before the analysis
of the mosques, line analyses of the works from different branches of art were made through the
model. In these analyses, it was observed that some of the visually perceptible features of the
artifacts, such as flatness, curvature, complexity, and order, could also be read in the line analysis
data. In the next step, line analyses were made on the interior images of the three Sinan mosques
and the results of the analysis were evaluated. When the results are examined, it is seen that the
horizontal, vertical, and diagonal line ratios are very close to each other in the nine photographs
taken from similar angles, although the three structures have different designs and technical features, and the same close ratios can be read in the mean line ratios. It is expected that the study will provide a different perspective
to the field of quantitative evaluation of architectural works of art.

Anahtar Kelimeler

Beautiful in architecture, Mimar Sinan, computer-based model, linear analysis

Kaynakça

• Aarabi, P., Hughes, D., Mohajer, K., & Emami, M. (2001). The Automatic Measurement of Facial Beauty. IEEE International Conference on Systems, Man and Cybernetics. e-Systems and e-Man for Cybernetics in Cyberspace (Cat. No. 01CH37236) (Vol. 4, pp. 2644–2647). IEEE.
• Aktuğlu, Y. K., Altın, M., Tanac, M., Karaman Yılmaz, Ö., Seçer, M., Bozdağ,
• Ö., & Kahraman, İ. (2009). Suleymaniye mosque of mimar Sinan in Turkish architectural construction history. In Proceedings of the Third International Congress on Construction History. Cottbus.
• Aslanapa, O. (1992). Mimar Sinan. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Benian, E. (2011). Mimar Sinan ve Osmanlı Cami mimarisinin gelişimindeki rolü. Bilim ve Teknik Dergisi, 44, 40–47.
• Berkin, G., & Salbacak, S. (2013). Sinan’ın dehası Selimiye: Akustik ve HOOP kuvvetleri. Beykent Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 6(2), 153–161.
• Biçer Parlak, Z. Ö., Hasözhan, M., Aksoy, Z., & Çapuroğlu, H. (2020). A structural and spatial investigation on Mimar Sinan’s Mosques. Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 13(2), 91–118.
• Firefly (2022). Connect Instantly to the Outside World. http: //www .fire flyex perim ents. com/
• Genç, C. (2019). Fraktal geometri ile sanatsal pratikler (Tez No: 574433, Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Göğebakan, Y. (2012). Estetik ve kentsel yapılanma üzerindeki etkisi. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(4), 73-84.
• Gül, M. (2019). Mimar Sinan’ın bezeme dünyasında Güney etkili Ablaq tekniğine Şehzade Camii üzerinden bir bakış. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 161–178.
• Kanatlar, Z. (2012). Fraktal boyuta dayalı mimari bir analiz: Sedad Hakkı Eldem ve konut mimarisi (Tez No: 322495, Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Kısa Ovalı, P., Kıran Çakır, H., Atik, D., & Arabulan, S. (2016). Comparasion of Hagia Sophia and Selimiye in context of space hierarchy related to privacy. Artium, 4(1), 27–42.
• Köymen, E. (2008). Üç boyutlu animasyon filmlerde mimarlık (Tez No: 177347, Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Meddahi, K., & Boussora, K. (2021). Aesthetic measures of Algiers’ colonial facades. Nexus Network Journal, 23(3), 667–688. [CrossRef] Ökten, S. (2017). Osmanlı medeniyet yorumunda Mimar Sinan. Üsküdar Kültür, Sanat ve Medeniyet Dergisi, 17(1), 109–116.
• Özek, V. (2000). Temel Tasar Ders Notları. Trakya Üniversitesi, Mühendislik- Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü.
• Özkartal, M. (2009). Resim sanatında çizgi ve çizgi ritmi üzerine. Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(4), 55–72.
• Payne, A. (2022). Contour Vector. https ://gr assho pperd ocs.c om/co mpone nts/f​irefl y/con tourV ector .html
• Rose, G. (2001). Visual methodologies: An introduction to the interpretation of visual materials. Sage Publications.
• Tekin, M. (2021a). Selimiye camii iç mekân görselleri (Fotoğraf). Kişisel Görsel Arşivi.
• Tekin, M. (2021b). Süleymaniye camii iç mekân görselleri (Fotoğraf). Kişisel Görsel Arşivi.
• Tekin, M. (2021c). Şehzade camii iç mekân görselleri (Fotoğraf). Kişisel Görsel Arşivi.
• Tekkanat, N. (2006). Altın oranın kaynakları ve sanata yansıması (Tez No: 206464, Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Uçan, B. (2017). Karikatürün bilgisayar destekli analizi: Türkiye-Avustralya mukayesesi (Tez No: 482003, Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Ülger, E. (2013). Platon’un sanat kuramının düşünsel evrimi. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 15–28.
• Van Gogh, V. (1888). Bedroom in Arles (Fotoğraf). Amsterdam: Van Gogh Museum. https ://tr .wiki pedia .org/ wiki/ Arles %27da ki_Ya tak_O das%C 4 % B1#/media/Do sya:V incen t_van Gogh -_De slaa pkame r_-_G oogle _Art_ Proje ct.jp g
• Van Gogh, V. (1889). The starry night (Painting). New York, NY: The Museum of Modern Art. https ://ww w.mom a.org /lear n/mom a_lea rning /vinc ent-v an-go gh-th e-sta rry-n ight- 1889/
• Vatan, M. (2005). Yığma yapıların sonlu elemanlar yöntemine dayalı analiz modelinin oluşturulmasında fotogrametrik verilerin kullanılması (Tez No: 168500, Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi.