NASSIN EGEMENLİĞİNDE AKLIN MAHKUMİYETİ KELAM İLMİNE YÖNELİK ELEŞTİRİLER (SELEF ALİMLERİ VE GAZALİ ÖRNEĞİ)

Yıl 2020, , 1319 - 1330, 30.12.2021

Saadet Altay

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1008039

Öz

Burada kritiğini yapacağımız “Nassın Egemenliğinde Aklın Mahkumiyeti Kelam İlmine Yönelik Eleştiriler (Selef Alimleri ve Gazzâlî Örneği)” isimli çalışma, Prof. Dr. Ahmet Erkol’un doktora çalışmasıdır. Daha sonra bu çalışma gözden geçirilmiş ve kitap olarak basılmıştır. Kitap iki temel başlık etrafında şekillenir. Öncelikle kelamın ortaya çıkış sürecine dair konuya altyapı oluşturmak amacıyla Kelam İlmi’nin ortaya çıkış sürecine dair detaylara girmeden kısa bir tarihçeye yer verilir. Ardından nass/rivayet merkezli bir düşünce ve yönteme sahip Ehl-i Hadis/Selef ile sonraki süreçte İslam düşüncesini önemli oranda etkileyene Gazali’nin değerlendirmelerine, Kelam İlmi’ne eleştirilerine yoğunlaşılır. Müellif, sadece yapılan eleştiri ve değerlendirmeleri aktarmakla yetinmez, buradan hareketle geçmişten bugüne Müslüman toplumunun inanç ve yaşam serüveninin temel dinamiklerini ve bu güne nasıl yansıdığını da dolaylı olarak işlemeye çalışır. Hatta zaman zaman buna dair değerlendirmelerini doğrudan ifade etmeyi seçer. Bu nedenle bu çalışma sadece geçmişe bir düşünce yolculuğu değil, bununla birlikte geçmişin bugünü nasıl biçimlendirdiğinin de bir arkeolojisi olarak görmek mümkündür. Müellifimizin temel tezi, bugün geçmişe rehin bırakılmıştır. Bu durum doğru anlaşılmadığı sürece de yeniyi inşa etme imkanı yoktur. Bunun için de atıl aklıdan işlevsel/faal akla geçilmeli ve nassın anlaşılmasında gayenin, amacın, neyin hedeflendiğinin, tarihin ve bilimsel gelişmelerin ışığında inanç ve geçmişin değerlendirilmesinin zorunlu olduğuna vurgu ile bu çalışmadan neyi hedeflediğini ifade eder.

Anahtar Kelimeler

selef, kelam ilmi, Gazzâlî