MEÂLİMÜ’T-TENZÎL’DE NAKLEDİLEN MERFÛ‘-MUTTASIL RİVAYETLER ÜZERİNE BİR İNCELEME (MÜ’MİNÛN SÛRESİ ÖRNEĞİ)

Yıl 2023, , 262 - 283, 03.07.2023

Musa Erkaya , Elif Değirmenci

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1229137

Öz

Meâlimü’t-tenzîl; müfessir, muhaddis ve fakîh kimliğiyle bilinen Beğavî’nin (ö. 516/1122) kaleme aldığı önemli eserlerden biridir. Eser, rivayet tefsirleri içerisinde mümtaz bir yere sahiptir. Bilindiği gibi rivâyet tefsiri, başta Kur’ân-ı Kerim olmak üzere, Hz. Muhammed’in (s.a.s.) söz ve uygulamalarına ve sahabe ve tâbiînden nakledilen çoğunlukla sahîh rivâyetlere dayanan bir tefsir türüdür. Beğavî, Meâlimü’t-tenzîl’inde ayetleri tefsir ederken hadislerin yanı sıra sahâbe, tâbiîn ve tebeu’t-tâbiîn neslinin sözlerinden de istifade etmiştir. Bu bağlamda Beğavî, rivayetleri bazen isnatlı bazen isnatsız, bazen sadece sahabî ravisini zikrederek bazen de muallâk olarak nakletmiştir. Zaman zaman da birkaç isnad ve metni birleştirmek suretiyle zikretmiştir. Naklettiği bu rivayetlerin büyük çoğunluğu sahihtir. Bununla birlikte o hasen, zayıf ve nadiren de olsa uydurma rivayetlere de yer vermiştir.
Bu çalışmada hedefimiz, önce Beğavî’nin Mü’minûn Sûresi’nin tefsirinde naklettiği toplam on yedi rivayetten merfû’-muttasıl olarak gelen dokuz rivayetin tespit ve tahricini yapmaktır. Sonra ise, tarikler arasındaki sened ve metin farklılıklarını ortaya koymaktır. Daha sonra da ilgili rivayetler hakkında münekkid muhaddisler ve muhakkiklerin değerlendirmeleri çerçevesinde sıhhat tespitinde bulunmaktır. Böylece Beğavî’nin ilgili surenin tefsirinde takip ettiği rivayetleri nakletme metodu ve bu rivayetlerin sened, metin ve sıhhat bakımından durumları ortaya konmuş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Beğavî, Meâlimü’t-Tenzîl, Mü’minûn Sûresi, Hadis, Tahriç, Beğavî, Meâlimü’t-Tenzîl, Mü’minûn Sûresi, Hadis, Tahriç

Kaynakça

• Abdurrezzâk, Ebû Bekr Abdurrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San’ânî el-Himyerî. el-Musannef. thk. el-Âzamî Habîbur-Rahmân el-Âzamî. 11 Cilt. Beyrut: Mektebü’l-İslâmî, 2. Basım, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş- Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavût-Âdil Mürşid ve diğerleri. 45 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1421.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş- Şeybânî el-Mervezî. Fezâilü’s-sahâbe. thk. Vasiyyullah Muhammed Abbas. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetür’-Risâle, 1. Basım, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. Kitâbü’l-ilel ve maʿrifetü’r-ricâl. thk. Vasiyyullah b. Muhammed Abbas. 3 Cilt. Riyad: Dâru’l-Hânî, 2. Basım, 1422.
• Ali el-Kârî, Ebu’l-Hasen Nûrüddîn Ali b. Sultan Muhammed el-Kârî el-Herevî. Mirkâtu’l-mefâtîh şerhu mişkâti’l-mesâbîh. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1. Basım, 1422.
• Bâcî, Ebu’l-Velîd Süleyman b. Halef b. Sa‘d et-Tûcibî. et-Ta‘dîl ve’t-tecrîh li men harrece lehü’l-Buhârî fi’l-Câmi‘i’s-Sahîh. thk. Ebû Lübâbe Hüseyin. 3 Cilt. Riyad: Dâru’l-Livâ li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1406.
• Bakırcı, Saffet. “Meâlimü’t-Tenzîl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 04 Mart 2022. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mealimut-tenzil (21.10.2022).
• Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meâlimü’t-tenzîl. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr ve diğerleri. 8 Cilt. Dâru Tayyibe li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 4. Basım, 1417.
• Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meâlimü’t-tenzîl. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1. Basım, 1420.
• Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Mesâbîhu’s-sünne. thk. Yusuf Abdurrahman el-Maraşlı ve diğerleri. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rifeti li’t-Tıbâ’ati ve’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 1. Basım, 1407.
• Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Şerhu’s-sünne. thk. Şuâyb el-Arnavût ve Muhammed Züheyr eş-Şâviş. 15 Cilt. Dımaşk ve Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 2. Basım, 1403.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. ed-Daʿavâtü’l-kebîr. thk. Bedr b. Abdullah el-Bedr. 2 Cilt. Kuveyt: Ğaras li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1. Basım, 2009.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. el-Esmâ ve’s-sıfat. thk. Abdullah b. Muhammed el-Hâşidî. 2 Cilt. Cidde: Mektebetü’s-Sevâdî, 1. Basım, 1413.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1424.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. Şuabü’l-îmân. thk. Abdulalî Abdulhumeyd Hâmid. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1. Basım, 1423.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdılhâlik el-Basrî. el-Müsnedü’l-kebîr ve bahru’z-zehhâr. thk. Mahfuz er-Rahman Zeynullah ve diğerleri. 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1. Basım, 1988.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. et-Târihu’l-evsat. thk. Muhammed İbrahim Zâyid. 2 Cilt. Halep ve Kahire: Dâru’l-Va‘i, Mektebetü Dâru’t-Turâs, 1. Basım, 1397.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. et-Târîhu’l-kebîr. 8 Cilt. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Meârif el-Osmâniyye, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-. el-Câmi‘u’l-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar min umûri Resulillah sallallâhu aleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmihî. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. Dâru Tavki’n-Necât, 1. Basım, 1422.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Edebiyatı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 18. Basım, ts. Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. el-Fazl. es-Sünen. thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru’l-Muğnî li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1. Basım, 1412.
• Deylemî, Ebû Şücâ‘ Şîrûye b. Şehredâr b. Şîrûye. el-Firdevsü’l-ahbâr. thk. es-Saîd b. Besyûnî Zağlûl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1406.
• Ebû Abdirrahmân Abdullah b. el-Mübârek b. Vâzıh el-Hanzalî el-Mervezî, Abdullah b. Mübarek. ez-Zühd ve’r-rekâik. thk. el-A‘zamî Habiburrahman el-A‘zamî. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş’as b. İshak es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnavût ve Muhammed Kâmil Karabelli. 7 Cilt. Dâru’r-Risâleti’l-İlmiyye, 1. Basım, 1430.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş’as b. İshak es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 4 Cilt. Seydan ve Beyrut: Mektebetü’l-Asrıyye, ts.
• Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillah b. İshâk. Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-asfiyâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî; Dâru’l-Fikr li’t-Tıbâati li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘; Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1394.
• Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillah b. İshâk. Sıfatü’l-cenne. thk. Ali Rıza Abdullah. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, ts.
• Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî, Ahmed b. Ali b. el-Müsennâ et-Temîmî. el-Müsned. thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî. 13 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, 1. Basım, 1404.
• Ebü’ş-Şeyh, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Ca‘fer b. Hayyân el-Ensârî el-İsfahânî. Kitâbü’l-‘azame. thk. Rızaullah b. Muhammed İdris el-Mübârekfûrî. 5 Cilt. Riyad: Dârü’l-‘Âsime, 1. Basım, 1408.
• el-Elbânî, Nâsırüddîn. Sahîhu’l-Edebü’l-Müfred. Dâru’s-Sadîk li’n-Neşr ve’t Tevzî‘, 4. Basım, 1418.
• el-Elbânî, Nâsıruddîn. Sahîhu ve za‘îfu Sünen-i Tirmizî. 8 Cilt. Mektebetü’l-Meârif, 1. Basım, 1419.
• el-Elbânî, Nâsıruddîn el-. Sahîhu’t-terğib ve’t-terhib. 3 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Meârif li’n-Neşr ve’t-Tevzi‘, 1. Basım, 1420.
• el-Elbânî, Nâsıruddîn. Silsiletü’l-ehâdîsi’z-za‘îfe ve’l-mevdû‘a. 14 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru’l-Meârif, 1. Basım, 1412.
• el-Elbânî, Nâsıruddîn. Za‘îfu Sünen-i Tirmizî. 1 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 1. Basım, 1411.
• el-Elbânî, Nâsıruddîn. Za‘îfu terğib ve’t-terhib. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Meârif li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 1. Basım, 1421.
• Eroğlu, Ali. Müfessir Beğavî, Hayatı ve Tefsîrindeki Metodu. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 1987.
• Güngör, Mevlüt. “Beğavî, Ferrâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 04 Mart 2022. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/begavi-ferra (04.03.2022).
• Harâitî, Ebû Bekr Muhammed b. Ca‘fer b. Muhammed es-Sâmerrî. Mesâvi’l-ahlâk ve mezmûmühâ. thk. Mustafa b. Ebu’n-Nasr Şilbî. 1 Cilt. Cidde: Mektebetü’s-Sevâd li’t-Tevzî‘, 1. Basım, 1413.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî b. Abdillah el-Cürcânî. el-Kâmil fi’d-du‘afâi’r-ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve Ali Muhammed Muavvaz. 9 Cilt. Beyrut: Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1418.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris er-Râzî. el-Cerh ve’t-ta‘dil. 9 Cilt. Haydarâbâd; Beyrut: Tab‘atu Meclis Dâiretü’l-Meârif el-Osmaniyye; Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1. Basım, 1271.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris er-Râzî. el-İlel fi’l-hadîs, kitâbü’l-ʿilel ve beyânü mâ vakaʿa mine’l-hata‘i ve’l-halel fî baʿzi turuki’l-ehâdîsi’l-merviyye fi’s-sünneti’n-nebeviyye. thk. Sa‘d b. Abdullah el-Humeyd ve Hâlid b. Abdurrahman el-Cirîsî. 7 Cilt. Mutâbi‘u’l-Humeydî, 1. Basım, 1427.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef. thk. Kemal Yusuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 1409.
• İbn Hâcer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Şihâbuddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed. Bulûgu’l-merâm. thk. Mâhir Yasin el-Fihl. 1 Cilt. Riyad: Dâru’l-Kabs li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 1. Basım, 1435.
• İbn Hâcer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Şihâbuddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed. Lisânü’l-mîzân. thk. Abdulfettah Ebû Ğudde. 10 Cilt. Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1422.
• İbn Hâcer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Şihâbuddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed. Takrîbü’t-tehzîb. thk. Muhammed Âvvâme. 1 Cilt. Suriye: Dâru’r-Reşîd, 1. Basım, 1406.
• İbn Hâcer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Şihâbuddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed. Ta‘rifu ehlü’t-takdîs bi merâtibi’l- mevsûfîn bi’t-tedlîs (Tabakâtu’l-müdellisîn). thk. Asım b. Abdullah el-Karyûtî. 1 Cilt. Umman: Mektebetü’l-Menâr, 1. Basım, 1403.
• İbn Hâcer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Şihâbuddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed. Tehzîbü’t-tehzîb. 12 Cilt. Hindistan: Matbaâtu Dâiretü’l-Meârif en-Nizamiyye, 1. Basım, 1326.
• İbn Hallikân, Ebu’l-Abbas Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrahim b. Ebî Bekir b. Hallîkân el-Bermekî el-Irbilî. Vefeyâtu’l-a‘yân ve enbâu ebnâi’z-zamân. thk. İhsan Abbas. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 1. Basım, 1900.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. es-Sikât. 9 Cilt. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Meârifü’l-Osmâniyye, 1. Basım, 1393.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Meşâhîru ‘ulemâi’l-emsâr ve a‘lâmu fukahâi’l-aktâr. thk. Merzûk Ali İbrahim. 1 Cilt. Mensûra: Dâru’l-Vefâ li’t-Tıbâati ve’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1. Basım, 1411.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddin İsmail b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav‘ b. Kesîr el-Kaysî el-Kuraşî el-Busravî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. et-Tekmîl fi ma‘rifeti’s-sikât ve’d-duafâ ve’l-mecâhîl. thk. Şâdî b. Muhammed b. Sâlim Âl-i Nu’mân. 4 Cilt. Yemen: Merkezü’n-Nu’mân li’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1432.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavût ve diğerleri. 5 Cilt. Dâru’r-Risâleti’l-İlmiyye, 1. Basım, 1430.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa‘d b. Meni‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. Tabakâtü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkâdir Âtâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1410.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. el-Mevzûât. thk. Abdurrahman Muhammed Osman ve Muhammed Abdulmuhsin. 3 Cilt. Medine: Sâhibü’l-Mektebetü’s-Selefiyye, 1. Basım, 1386.
• İclî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Abdullah b. Sâlih. Târîhu’s-sikât. 1 Cilt. Dâru’l-Bâz, 1. Basım, 1405.
• Kaya, Osman. “Kur’ân’ın Yedi Harf Üzerine İndirilmesi ve Ahrufu’s-Seb’a (Yedi Harf Meselesi)”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/2 (Aralık 2004), 219-244.
• Kazvînî, Ebû Yahyâ Cemâlüddîn Zekeriyyâ b. Muhammed b. Mahmûd. Âsâru’l- bilâd ve ahbâru’l-ibâd. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sadr, ts.
• Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvatta’. thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. 8 Cilt. Müessesetü Zâyed b. Sultan al Nahyân li’l-A‘mâli’l-Hayriyye ve’l-İnsâniyye, Abu Dabi, el-İmârat, 1. Basım, 1425.
• Mizzî, Ebu’l-Haccâc Cemâlüddîn Yusuf b. Abdirrahman b. Yusuf. Tehzîbü’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşâr Âvvâd Ma‘rûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1400.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdulbâki. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali. es-Sünen. thk. Abdulfettâh Ebû Ğudde. 9 Cilt. Halep: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1406.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuâyb b. Ali. es-Sünenü’l-kübra. thk. Hasan Abdulmun‘im eş-Şilbî. 10 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1421.
• Nîsâbûrî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah b. Muhammed el-Hâkim. el-Müstedrek ale’s-Sahihayn. thk. Mustafa Abdulkâdir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1411.
• Serrâc, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. İshâk b. İbrâhîm es-Sekafî. Hadîsü’s-Serrâc. thk. Ebû Abdullah Hüseyin b. ‘Ukkâşe b. Ramazan. 4 Cilt. el-Fâruk el-Hadîse li’t-Tıbâati ve’n-Neşr, 1. Basım, ts.
• Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî. Tabakâtü’ş-şâfi‘iyyeti’l kübrâ. thk. Mahmud Muhammed et-Tanahî ve Abdulfettâh Muhammed el-Hulv. 10 Cilt. li’t-Tıbâati ve’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 2. Basım, 1413.
• Süyûtî, Ebu’l-Fazl Celâlüddin Abdurrahman b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Süyûtî eş-Şâfiî. Esmâü’l-müdellisîn. thk. Mahmud Muhammed Mahmud Hasan Nassâr. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1. Basım, ts.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Müsnidü’d-Dünya Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb. Kitâbü’d-duʿâ. thk. Mustafa Abdulkâdir Atâ. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1413.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Müsnidü’d-Dünya Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb. Mu‘cemü’l-evsat. thk. Târık b. İvazullah b. Muhammed ve Abdulmuhsin b. İbrahim el-Hüseyin. 10 Cilt. Kahire: Dârü’l-Haremeyn, ts.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Müsnidü’d-Dünya Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb. Mu‘cemü’l-kebîr. thk. Hamdî b. Abdulmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım, 1415.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre Yezîd. es-Sünen. thk. Ahmed Muhammed Şâkir ve diğerleri. 5 Cilt. Mısır: Şirketü Mektebetü ve Matba’atü Mustafa el-Bâbî, 2. Basım, 1395.
• Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ. ed-Du‘afâü’l-kebîr. thk. Abdulmu‘tî Emin Kal‘acî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mektebetü’l-İlmiyye, 1. Basım, 1404.
• Yahyâ b. Maîn, Ebû Zekeriyya Yahya b. Maîn b. Avn el-Mürrî el-Bağdâdî. et-Târîh. thk. Ahmed Muhammed Nur Seyf. 1 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, ts.
• Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdullah Şihâbûddin b. Abdullah el-Bağdâdî er-Rûmî. Mu‘cemu’l-buldân. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 2. Basım, 1415.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. el-Kâşif fi ma‘rifetü men lehü rivaye fi’l-Kütübi’s-Sitte, thk. Muhammed Avvâme Ahmed Muhammed Nemr el-Hatîb. 2 Cilt. Cidde: Dârü’l-Kıbletü li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye – Müessesetü ‘Ulumû’l-Kur’an, 1413.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Mîzânü’l-i‘tidal. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rifeti li’t-Tıbâati ve’n-Neşr, 1. Basım, 1382.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Mu’cemü’ş-şüyûh. thk. Muhammed el-Habîb el-Hîle. 2 Cilt. Suudi Arabistan: Mektebetü’s-Sadîk, 1. Basım, 1408.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. 18 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1427.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Tezkiretü’l-huffâz. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1419.
• Kur’an Yolu. Erişim 17 Ekim 2022. https://kuran.diyanet.gov.tr/