CHINUA ACHEBE’İN “NO LONGER AT EASE” ADLI ROMANINDA SÖMÜRGECİLİK VE EĞİTİM İLİŞKİSİNİN SİSTEM YAKLAŞIMI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2017, , 566 - 581, 30.11.2017

Mehmet Recep Taş

https://doi.org/10.26791/sarkiat.321798

Öz

Özet

Coğrafi keşiflerle başlayan ve ikinci dönem kolonyalizm olarak da
adlandırılan dönemde, Batılı ülkeler biraz da sömürüyü perdelemek için ‘Beyaz Adamın Yükü’ misyonunu ileri
sürerek üçüncü dünya ülkeleri diye adlandırılan Afrika kıtasındaki ülkelere
medeniyet götürüyoruz söylemiyle bu ülkeleri birer sömürge ülke haline
getirirler. Bu sömürüyü kolaylaştırmak için sömürünün temel araçlarından biri
olan eğitim sistemlerini kullanırlar. Batı, her ne kadar sömürgeleştirdiği
ülkelerin geleneksel eğitimini değersizleştirip ikinci plana iten politikalar
uyguladıysa da, onları zorla ortadan kaldırıp yerine kendininkini koymadı.
Sömürge ülkenin eğitim sisteminin yanına kendi eğitim sistemini koydu. Sömürünün
başladığı ana kadar geleneksel bir eğitim sistemine sahip olan sömürge ülkeler,
sömürgecinin Rönesans ve Aydınlanma tecrübesinden süzülüp şekillendirilmiş modern
eğitim sistemi ile karşı karşıya gelince bocalamaya başlarlar. Nihayetinde içi
boşaltılan ve sömürge ülkenin kültürel bağlamına uymayan bir eğitim sistemi kültürel
yozlaşma ve ekonomik yolsuzluklara neden olur. Chinua Achebe’in de aralarında
olduğu sömürge sonrası dönem teorisyen, düşünür, entelektüel ve yazarlarının
çoğu, yayılmacı düşüncenin uygulamaya geçirilmiş biçimi olan sömürgeciliğin
kalıcılık sağlamak için, sömürülen ülkelerin eğitim sistemlerini kullanıp kendine
göre şekillendirdiği düşüncesinde hemfikirdirler. Bu aydınlar, özellikle 2.
Dünya Savaşından sonra sömürgeleştirdikleri ülkelerden fiziki olarak çekilen
Avrupa medeniyetinin sömürgeleştirilen ülkelerin siyasi, ekonomik ve kültürel
yaşamları üzerinde yapmış olduğu tahribatı konu alan eserler yazarlar.
Bazıları, Avrupa medeniyetinin bıraktığı mirası radikal bir şekilde tümden
reddetmek gerektiğini ileri sürerken, kimi de bu medeniyetin kötücül ve tahrip
edici etkilerinin yanı sıra iyi şeyler de yaptığını, yüzyıllar süren etkileşim
nedeniyle tümden reddetmenin diyalektik olarak mümkün olamayacağını ve asıl
yozlaşmanın sömürgeleştirilen ülkelerin kapalı ve/veya yarı açık bir sistemle
yürütülen geleneksel eğitimlerinden kaynaklandığını savunur. Chinua Achebe ikinci
görüşü savunanların içinde yer alır. Bu bağlamda, olay örgüleri, kurguları ve
karakterleri itibariyle birbirlerinin devamı olan ve Nijerya’nın koloni öncesi,
koloni süresi ve koloni sonrası sosyal ve kültürel durumunu anlatan Achebe trilojisinin
ikinci eseri olan No Longer at Ease
adlı romanını göz önüne alan bu makale, kapalı-sistem geleneksel bir eğitim
sonucu şekillenen bir kültürün, aniden açık-sistem bir eğitime tabi
tutulmasının nasıl kültürel yozlaşmaya yol açıp sömürünün devam etmesini
sağlayabildiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Achebe, No Longer at Ease, eğitim, sömürgecilik, yozlaşma

Kaynakça

• Kaynakça
• ACHEBE, Chinua. (1960). No Longer at Ease. London: Heineman.
• ALLEN, Richard L. (2001). The Concept of Self: A Study of Black Identity and Self-Esteem. Detroit, Wayne State University Press. s. 17
• ARSLAN, Mehmet. (2010). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• ASHCROFT, B., Griffiths, G. and Tiffin H. (2003) The Empire Writes Back: Theory and Practice in Post-colonial Literatures, London: Routledge. s.125
• ASHOK K. Srivastava. (2014). Basics in Education. National Council of Educational Research and Training, New Delhi: Karan press. BAŞARAN, İbrahim Ethem. (1996). Türkiye Eğitim Sistemi. Yargıcı Matbaası. Ankara.
• BHABBA, Homi. (1994). The Location of Culture. New York: Routledge.
• CÂMPU, Adina. (2013). Tradıtıon Versus Modernıty ın Chınua Achebe’s No Longer at Ease. Bulletin of the Transilvania University of Braşov Series IV: Philology and Cultural Studies • Vol. 6 (55) No. 2.
• ERTÜRK, Selahattin. (2013). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Edge Akademi Yayınları
• HALLOWAY, Salwa. (2013). Postcolonıal Educatıon through Lıterature in Memorıam: Chınua Achebe (1930–2013) Postcolonial Directions in Education, 2(1), s. 160–165.
• JACOBS, Jane M. (2002). Edge of Empire: Postcolonialism and the City. Taylor & Francis e-Library, London.
• LEWIS, Charlton T. (1891). An Elementary Latin Dictionary, New York: Harper & Brothers.
• LOOMBA, Ania. (1998). Colonialism/Postcolonialism. London & New York: Routledge.
• MILLER, J. (1981). The Novelist as Teacher: Chinua Achebe's Literature for Children. Children's Literature 9(1), 7–18. The Johns Hopkins University Press. Retrieved May 17, 2017, from Project MUSE database.
• OHAETO, Ezenwa. (1997). Chinua Achebe: A Biography. Oxford, Indiana University Press.
• OSTERHAMMEL, Jurgen. (1997). Colonialism: A Theoretical Overview. Ian Randle Publisher, Kingston.
• ROMAN, Marta. (2011). Education in ‘an unnamed post-independent African country with clear resemblances to Nigeria.’ ELLE International Conference. The Partium Christian University,Oradea,Romania.Retreivedfromhttp://www.theroundtable.ro/Current/Cultural/Marta.Roman_Education_in_an_unnamed_post_independent_African_country_with_clear_resemblances_to_Nigeria.pdf
• SAID, W. Edward. (1994). Culture and Imperialism. New York: Vintage
• The World Factbook. (2013). 2013–14. Washington, DC: Central Intelligence Agency https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html