ŞEYH-İ İŞRÂK ŞİHÂBEDDİN SÜHREVERDÎ’NİN AŞKA DAİR SEMBOLİK RİSÂLESİ

Yıl 2018, , 669 - 689, 30.05.2018

Buşra Arslan Meçin , Buşra Arslan Meçin

https://doi.org/10.26791/sarkiat.381985

Öz

Bu çalışmanın
konusu Sühreverdi’nin Fi Hakikati’l-Aşk veya Munisu’l Uşşak isimli sembolik
irfani risalesinin tahlilidir. Farsça yazılmış bu risale Sühreveredi’nin en
uzun irfani risalesi olarak bir sembolizm hazinesi olarak kabul edilir. Risale
Hakk’ın yarattığı ilk varlık olan akıl ve aklın hüsn, aşk ve hüzün olmak üzere
üç özelliğiyle başlar. İlerleyen bölümlerde akıl Âdeme ya da insana dönüşür ve
bu üç aklanî özelliğin insan bedenine nasıl girdiği sembolik anlatılarla
açıklanır. Artık hüsn Yusuf’a, aşk Züleyha’ya ve hüzün Yakup’a dönüşerek
insandaki bu üç boyutlu yapının derinliği ve vazgeçilmezliği işlenir. Risalede
geçen grift sembolik ifadelerin şifreleri çözülerek ve açıklanarak
Sühreverdi’nin insan ve insani özelliklere dair yaptığı derin tahlillerin
anlaşılması hedeflenmektedir. Bu çalışmayla, Sühreverdi’nin akıl sahibi insana
ve oldukça önemli üç boyutu olan güzellik, aşk ve üzüntüye dair bakış açısını
ortaya koyarak insanın kendisini daha iyi tanımasına katkı sağlamak
öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sühreverdi, sembolizm, hüsn, aşk, hüzün

Kaynakça

• ARSLAN MEÇİN, Buşra “Sühreverdî’nin Akl-ı Surh, Kıssatü’l-Ğurbeti’l-Ğarbiyye ve Âvâzi Per-i Cibrîl İsimli Sembolik Hikâyelerinin Tahlîli”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır 2014 ATTAR, Feriduddin Mantıku’t Tayr, 1. Baskı, İntişarât-i Merkez-i Neşr-i Danişgâhî, Tahran 1373/1994 ERDOĞAN, İsmail, Misal Âlemi, TBBD yay., İstanbul 2012 DEZFUZİYAN, Kazım Şerh-i Gülşen-i Râz, 1. Baskı, İntişârât-i Talayi, Tahran 1382/2003 FERİDU’L MEZİDİ, Ahmed, İmam Cenid Seyyid Taifeteyn, Dâru’l Kitabu’l İlmiye, 1. Baskı, Beyrut 1427 FURUZANFER, Bediuzzaman, Ahadis-i Mesnevi, İntişârât-i Emir Kebir, Tahran 1381/2002 GAZZALİ, Ahmet, Sevanih, Tash. Nasr Esedpur Cevadî, İntişarât-i Bonyad-i Ferheng-i İran, Tahran 1359/1980 GAZZALİ, Ebu Hamid Muhammed Kimyâ-yı Saadet, thk ve tsh. Hüseyin Hadyu Cem, 11. Baskı, İntişârât-i İlmi ve Ferhengi, Tahran 1383/2004 HALLAC, Hüseyin b. Mansur Divan-ı Hallac, Tash. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd, Dâru’l-Kitabu’l İlmiyye, Beyrut 2002 HEMEDANÎ, Aynul Kudat Temhidat, Tash. Arif Asiran, İntişârât-i Danişgâh-i Tahran, Tahran 1341/1962 HOSEYNİ-RİYAHİ, Zehra -Doktor Zehra Zemin, “İşarat-i İrfanî Der Dâstan-i Hazreti Yusuf”, Mecelle-i Bustan-i Edeb, Dowre-i Devvom, S.3, Sonhabar 1359 İBNİ ARABÎ, Muhyiddin Mecmuât-ı Resâil-i İbn Arabî, 1. Baskı, Dâru-ı İhyâu’t Terâsu’l Arabî, Beyrut 1367 İBN SİNA, Resâl-i İbn Sina, İntişarat-i Bidar, Kum 1400/1980 İBN TUFEYL-İBN SİNA, Hay b. Yakzan, çev. Yusuf Özkan Özburun vd., 8. Baskı, İnsan yay, İstanbul 2013 NASR, Seyyid Hüseyin, Üç Müslüman Bilge: İbn Sina, Suhreverdî, İbn Arabî, çev. Ali Ünal, 4. Baskı, İnsan yay., İstanbul 2009 PURNAMDARİYAN, Taki, Akl-i Surh: Şerh ve Te’vîl-i Dastanhâ-yi Remzî-yi Sühreverdî, 1. Baskı, İntişârât-i Sokhen, Tahran 1390/2011 ------------, Remz ve Dastanhâ-yı Remzî Der Edebi-i Farsi, 8. Baskı, Şirket-i İntişârât-i İlmi ve Ferhengi, Tahran 1386/2007 SÜHREVERDİ, Şihabeddin, Mecmua-yi Musannefât-i Şeyh-i İşrâk, thk. Henry Corbin, Seyyid Hüseyyin Nasr ve Necefkuli Habibi, 2. Baskı, İntişârât-i Muessese-i Mutâlaât ve Tahkikât-i Ferhengî, Tahran, 1375/1996 -----------, Akl-ı Surh, (Mecmua-yi Musannefât içinde) thk. Henry Corbin, Seyyid Hüseyyin Nasr ve Necefkuli Habibi, 2. Baskı, İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, Tahran, 1375/1996 -----------, Âvâz-i Per-i Cibrîl, (Mecmua-yi Musannefât içinde) thk. Henry Corbin, Seyyid Hüseyyin Nasr ve Necefkuli Habibi, 2. Baskı, İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, Tahran, 1375/1996 -----------, Bustanü’l Kulûb, (Mecmua-yi Musannefât içinde) thk. Henry Corbin, Seyyid Hüseyyin Nasr ve Necefkuli Habibi, 2. Baskı, İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, Tahran, 1375/1996 -----------, el Meşari’ ve’l-Mutârahât, (Mecmua-yi Musannefât içinde) thk. Henry Corbin, Seyyid Hüseyyin Nasr ve Necefkuli Habibi, 2. Baskı, İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, Tahran, 1375/1996 -----------, Elvâh-ı İmadî, (Mecmua-yi Musannefât içinde) thk. Henry Corbin, Seyyid Hüseyyin Nasr ve Necefkuli Habibi, 2. Baskı, İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, Tahran, 1375/1996 -----------, Fî Hakîkati’l Aşk, (Mecmua-yi Musannefât içinde) thk. Henry Corbin, Seyyid Hüseyyin Nasr ve Necefkuli Habibi, 2. Baskı, İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, Tahran, 1375/1996 -----------, Heyâkilü’n-Nûr, (Mecmua-yi Musannefât içinde) thk. Henry Corbin, Seyyid Hüseyyin Nasr ve Necefkuli Habibi, 2. Baskı, İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, Tahran, 1375/1996 ------------, Pertevnâme, (Mecmua-yi Musannefât içinde) thk. Henry Corbin, Seyyid Hüseyyin Nasr ve Necefkuli Habibi, 2. Baskı, İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, Tahran, 1375/1996 -----------, Risaletu’n Fi İ’tikadi’l Hukema, (Mecmua-yi Musannefât içinde) thk. Henry Corbin, Seyyid Hüseyyin Nasr ve Necefkuli Habibi, 2. Baskı, İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, Tahran, 1375/1996 -----------, Rûzi Bâ Cemaat-i Sûfiyân, (Mecmua-yi Musannefât içinde) thk. Henry Corbin, Seyyid Hüseyyin Nasr ve Necefkuli Habibi, 2. Baskı, İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, Tahran, 1375/1996 ŞERİF, M. Muhammed, Klasik İslam Filozofları ve Düşünceleri, çev. M. Alper Tuğsuz 3. Baskı, İnsan Yayınları, İstanbul 2000 KASIMİ, Mesut “Şerh-i Mûnisu’l ‘Uşşâk-i Sühreverdi”, Maarif, Dovre-i Çaharom, S.1, Bahar 1366//1987, ss.149-164 KAYSERİ Davud, Mukaddimat, 1. Baskı, İnsan Yay., İstanbul 2011 KEDVİR, Muhsin “Şerh-i Risale-i Fi Hakikatil Aşk”, www.kadivar.com KEMALİZADE, Tahire “Mebâni-yi Hüsn ve Aşk Der Risale-i Fi Hakikatil Aşk”, Cavidan-i Hıred, Dowre-i Cedid, S. 2, İlkbahar 1389/2010 KILIÇ, Mahmut Erol Şeyh-i Ekber, 3. Baskı, Sufi yay., İstanbul 2011 MEYBUDİ, Ebu’l Fazl Reşiduddin Keşfu’l-Esrar ve İddetu’l Ebrar, thk. ve tsh. Ali Asgar Hikmet, 5. Baskı, İntişârât-i Emir Kebir, Tahran, 1371/1992 MUNEVVER, Muhammed b. Esraru’t-Tevhid Fi Makamât-ı Ebu Said, 1. Baskı, İntişarat-ı İlyas Mirza, 1899 RUMÎ, Mevlana Celaleddin Mesnevi-yi Manevi, Tash. Tevfik Sincani, Sazman-i Çap ve İntişarât-i Vezaret-i İrşad-i İslamî, Tahran 1373/1994 TİRMİZİ, Hâkim Riyâziyetu’n-Nefs, Tash. İbrahim Şemsuddin, Dâru’l Kitabu’l İlmiye, Beyrut 1326 YILDIRIM, Nimet, Fars Mitoloji Sözlüğü, 1. Baskı, Kabalcı yay., İstanbul 2008