SHARAFIYYA COMPLEX IN BIDLIS: RETHINKING OF LOCAL HISTORY IN ISLAMIC ARCHITECTURE

Yıl 2018, , 1182 - 1196, 31.08.2018

Birgül Açıkyıldız Şengül

https://doi.org/10.26791/sarkiat.441105

Öz

This article aims to discuss the architectural and decorative characteristics of the Sharafiyya Complex in Bidlis in its historical and geographical context. The complex was commissioned by Emîr Sharaf ibn Emîr Shams al-Dîn al-Roşkî, a member of the Kurdish Bidlis dynasty, in 935/1528-29. Emîr Sharaf Beg ruled Bidlis from 909/1504 to 940/1533. His son Shams al-Dîn Beg completed the complex by constructing a mausoleum for his father in 940/1533 after his death. The monumental complex was built during his alliance with the Ottomans when
he governed his territory without the interference of the Ottoman Empire. The complex is formed of a mosque, a mausoleum, a zawiya, a fountain, a madrasa with a covered market, a qaysâriyya (bazaar) and a bath-house. Emîr Sharaf Beg endowed villages, arable lands, several shops, markets, a hammam and a flourishing mill to fund the complex. The article will first provide a brief historical background to the Bidlis dynasty during the reign of Emîr Sharaf Beg (909/1504-940/1533). Then it will describe and analyze the monuments forming the complex, and examine main features of the architecture of Sharafiyya Complex.

Anahtar Kelimeler

Islamic architecture, Kurdish architecture, Bidlis, Emîr Sharaf Beg alRoşkî

BİTLİS ŞEREFİYE KÜLLİYESİ: İSLAM SANATINDA YEREL TARİHİ YENİDEN DÜŞÜNMEK

Öz

Bu makale, Bidlis'te bulunan Şerefiye Külliyesi'nin mimari ve süsleme özelliklerini tarihi ve coğrafi bağlamında tartışmayı amaçlamaktadır. Kompleks, H. 935 / M. 1528-29 yılında Kürt Bidlis Beyliğine mensup Emîr Şeref ibn Emîr Şems el-Dîn el-Roşkî tarafından inşa ettirilmiştir. Emîr Şeref Beg, 909/1504'ten 940/1533'e kadar Bidlis'i yönetmiştir. Oğlu Şems el-Dîn Beg, Emîr Şeref Beg'in ölümünden sonra 940/1533'te babasına bir türbe inşa ederek kompleksi tamamlamıştır. Bu anıtsal kompleks, Emîr Şeref Beg'in Osmanlı İmparatorluğu ile ittifakta olduğu ama Osmanlı'nın müdahalesi olmaksızın topraklarını bağımsız olarak yönettiği dönemde inşa edilmiştir. Külliye, cami, türbe, zawiye, çeşme, kapalı çarşı, medrese, kayseriye ve hamamdan oluşmaktadır. Emîr Seref Beg, kompleksi desteklemek için çok sayıda köy, tarıma elverişli toprak, dükkan, hamam ve değirmen vakfetmiştir. Makalede ilk olarak Bidlis Beyliği'nin Emîr Seref Beg (909/ 1504-940/1533) dönemi hakkında kısa bir tarihi arka plan sunulduktan sonra kompleksi oluşturan yapılar betimlenerek ve analiz edilerek Şerefiye Külliyesi'nin mimari özellikleri ortaya konulacaktır. 

Anahtar Kelimeler

İslam mimarisi, Kürt mimarisi, Bitlis, Emîr Seref Beg elRoşkî

Kaynakça

• Altunay, E., 1540 (H.947) Tarihli Tahrir Defterine Göre Bitlis Sancağı, Ondokuz Mayıs University Unpublished MA Thesis, Samsun 1994. Arık, Oluş, Bitlis Yapılarında Selçuklu Rönesansı,. Ankara: Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü, 1971. Baş, Gülşen, Bitlis’deki Mimari Yapılarda Süsleme, Bitlis: Bitlis Valiliği, 2002.Başı, H., "Şer’iyye Sicili Kayıtlarına Göre Bitlis Vakıfları ve Vakıf Eserleri (1878-1910)", Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4/1 (2015): 47-60. Cassell, J., Cassell’s Illustrated Family Paper, Vol. I. London 1854.Demir, Ahmet, "16. Yüzyılda Safevî ve Osmanlı Hakimiyetinde Arşiv Belgeleri Işığında Bitlis Beyleri", Pages 253-283. I. Uluslararası Dünden Bugüne Tatvan ve Çevresi Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: Beyan Yayınları, 2008.Erken, S. 1977. Bitlis. Türkiye’de Vakif Abideler ve Eski Eserler II: 131-149. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları. Goodwin, Godfrey, A History of Ottoman Architecture, London: Thames and Hudson, 1971.Evliyâ Çelebi, Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi,. 4/1. Istanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012. Kodaman Bayram, Osmanlı Devrinde Doğu Anadolu’nun İdârî Durumu, Ankara, 1986.Lynch, H.F.B., Armenia, Travels and Studies (volume 2), New York and Bombay: Longmans, Green, and Co., 1901.Muhammed Emin Zeki Beg, Kürtler ve Kürdistan Tarihi, İstanbul: Nûbihar, 2010. Öz, Mehmet, "Ottoman Provincial Administration in Eastern and Southeastern Anatolia: The Case of Bidlis in the Sixteenth Century", pages 145-56 in K.H. Karpat & R.W. Zens (eds.), Ottoman Borderlands: Issues, Personalities and Political Changes. Madison: University of Wisconsin, 2003. Pektaş, Kadir, Bitlis Tarihî Mezarlıkları ve Mezar Taşları, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001. Sevgen, Nazmi, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki Türk Beylikleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1982.Sharaf Khan Bidlisî, Chèref-nâmeh ou fastes de la nation kourde (volume II/I), trans. F.B. Charmoy, St. Petersburg, 1870. Sinclair T., "The Ottoman Arrangements for the Tribal Principalities of the Lake Van Region of the Sixteenth Century", pages 110-144 in K.H. Karpat & R.W. Zens (eds.), Ottoman Borderlands: Issues, Personalities and Political Changes, Madison: University of Wisconsin, 2003.Sinclair, T.A., Eastern Turkey: An Architectural and Archaeological Survey (volume I), London: The Pindar Press, 1987.Tuncer, Orhan Cezmi, Anadolu Kümbetleri: Beylikler ve Osmanlı Dönemi (volume III), Ankara: Güven Matbaası, 1992. Uluçay, S., 412 Numaralı Bitlis Şer’iyye Sicili’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi (H. 1306-1308/M.1889-1891), Van Yüzüncü Yıl University Unpublished MA Thesis, Van, 2006. Uluçam, Abdüsselam, Ortaçağ ve Sonrasında Van Gölü Çevresi Mimarlığı –II- Bitlis, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.