SCOPE OF INDULGENCE OF İMAM ALHAKEM AN APPLIED STUDY ON HADIS ACCEPTED BY ALHAKEM, AND REJECTED BY ALZAHABI

Yıl 2018, , 1398 - 1415, 30.12.2018

Anas Aljaad

https://doi.org/10.26791/sarkiat.469602

Öz

discourses disagrees
about correcting the (hadieeth);and declining conform they in remixing and
(tagrieh) the tellers,ibn zahabi and ibn Hajar and another dichotomies the
hadieeth I remixing and tagrieh and corrected and declining to three sections;
one department: puritans the declining of teller for one mistAke
or 2mistKes like ago hatred, ibn Maine and another these accept these
documenting and castigate these declining. Department: moderates in there like(albokhari and abo
zara);and another they accept there documenting and declining, 3 department the
permissivers, like (aLtermizy and ibn haban) and another, they accept there
declining and vestigAte there documenting like (imam alhakem),the Islam scientists
agree about there permissive in his book (almostadrek). Ibn alssalaH said: (he's step's so wide) in dissected alssHih
,permissive in judge ships in hadieeth and alnWawi said; the keepers agree
about ibn Hakkem is permissive in corrected... ,The Islam scientists are disagree about govern
the hadieeth that ibn hakkem is corrected there in almostadrek for 3 barges: some one now disagree all of hadieeth in
aLmostadrek and some one how accept all of hadieeth and some one how stand in
middle way, like ibn sallah;he said: the better we make an middle way and we say when
we judge about correct hadieeth almostadrek and we don't find it in another
scientists if it isn't right we will judge it is an well and we work about this
hadieeth if it is'nt appear in this hadieeth one sick ,incumbent, and the
hesitant difference between al-Hasan and al-Saheeh or between al-Hasan and the
weak or between the weak and the most weak after it is accepted. The difference between the correct and the
subject، this difference may indicate the results other
than the correction and the weak، and because the governor is known to indulge the
golden Imam commented on his ruling، and agreed in some of the contrary in many Among
these are the ahaadeeth which the ruling of the ruler corrected and ruled by
al-Zahabi in the situation. This vast discrepancy and the great difference
between them are important signs and results. If we achieve them، we know the extent of the ruler's leniency. We also point out the validity of the saying
that al-Dhahabi commented on al-Mustadriq's book in its early stages. 

Anahtar Kelimeler

el-Hakim, ez-Zehebi, theme, true, attribution

مدى تساهل الحاكم دراسة تطبيقية حول الأحاديث التي صححها الحاكم في المستدرك وحكم عليها الذهبي بالوضع

Öz

المحدثون في الجرح والتعديل والتصحيح والتضعيف على
ثلاثة أقسام: القسم الأول: متشددون يضعفون الراوي بالغلطة والغلطتين فهؤلاء يقبل
توثيقهم ويبحث في تضعيفهم، والثاني: معتدلون في ذلك وهؤلاء يقبل توثيقهم وتضعيفهم،
واالثالث: متساهلون وهؤلاء يقبل تضعيفهم ويبحث في أمر توثيقهم، ومن هؤلاء
المتساهلين في التصحيح والتضعيف الإمام الحاكم في كتابه المستدرك على الصحيحين
الذي يعد من الكتب التسعة، الذي استدرك فيه بعض الأحاديث الصحيحة على الشيخين، فقد
اتفق العلماء على تساهله في كتابه المستدرك، واختلفوا في حكم الأحاديث التي صححها
في كتابه المستدرك على ثلاثة أقوال: منهم من رد كل أحاديث الكتاب، ومنهم من قبلها
مطلقا، ومنهم من توسط في ذلك كابن الصلاح فرأى أن يتوسط في أمره فما حكم بصحته ولم
نجد ذلك عند غيره من الأئمة فهو من قبيل الحسن يحتج به ويعمل به إلا أن يظهر فيه
سبب يضعفه،  ولأهمية كتاب المستدرك مع
التساهل الموجود من مؤلفه الحاكم علق الإمام الذهبي على الكتاب بالتصحيح والتضعيف،
فوافق الحاكم في بعضها وخالفه في كثير منها، ومن تلك الأحاديث أحاديث صححها الحاكم
وحكم عليها الذهبي بالوضع، ولهذا التباين الشاسع والاختلاف الكبير بين حكميهما
علامات ونتائج مهمة ، لذلك جمعت تلك الأحاديث وحققتها، وذكرت في نهايتها النتائج
التي توصلت إليها بما يخص الحاكم وتوثيقه وبما يخص كتابه المستدرك، وبما يخص
الذهبي وتعليقاته في التلخيص، لأصل في نتيجة البحث إلى معرفة مدى تساهل الحاكم، وإلى
أي حد يمكننا الوثوق بتصحيحه أو تضعيفه، وما هو القول الراجح في الأخذ بما صححه في
كتابه من الأقوال الثلاثة ،  ومن جهة أخرى
إلى معرفة مدى الاعتماد على تعليقات الذهبي على المستدرك في التصحيح والتضعيف لا
سيما وأنه قد علق على المستدرك في بداية اشتغاله في علم الحديث، كما أشار إلى ذلك
بعض المحدثين المعاصرين وأوصوا ألا يعتمد على تصحيح الذهبي أو تضعيفه في تعليقاته
على مستدرك الحاكم إلا بعد التحقق. 

Anahtar Kelimeler

الحاكم, الذهبي, موضوع, صحيح, سند

مدى تساهل الحاكم دارسة تطبيقية حول الأحاديث التي صححها الحاكم وحكم عليها الذهبي بالوضع

Öz

.Müellifler
hadislerin sahih veya zayıf olması hususunda farklı düşünmüşlerdir. Zehebî, İbn Hacer v. b. muhaddisler cerh, ta’dil, sahih ve zayıf kabul
etme konusunda hadisçileri üç kısma ayırmışlardır: Birincisi
müteşeddidlerdir, Onlar Ebî Hâtim ve İbn Maîn vb. gibi
bir veya iki hatası sebebiyle râvilerin zayıflığına hükmedenlerdir. Onlar zayıflıklarını araştırmakla birlikte öncelikle râvileri güvenilir
olarak kabul ediyorlar. İkincisi
de mutedillerdir: Onlar Buhârî ve Ebû Zur’a vb. gibiler olup râvilerin sahih ve zayıf hadislerini Kabul ederler. Üçüncüsü ise mütesâhillerdir. Onlar
Tirmzî, İbn Hıbbân vb. gibi. Râvilerin
zayıf rivayetlerini Kabul ederler, güveliri oldukları durumları da araştırırlar. İmam Hâkim sahih ve zayıf kabul etme konusunda mütesâhillerden biridir. Âlimler onun Müstedrek’inde mütesâhil olduğu konusunda ittifak etmiştir. İbnu’s-Salâh onunla ilgili şöyle değerlendirme yapmaktadır: "O sahih hadisle ilgili şart koşmada son derece geniş bir yaklaşıma
sahipken, kendisiyle hükmetme hususunda ise mütesâhildir. " Nevevî ise onu şöyle değerlendirmedir: Hadis
hâfızlar, Hâkim’in sahih Kabul etme hususunda mütesâhil olduğunda ittifak
etmiştir. Âlimler, Hâkim’in Müstedrek’inde Sahih bulduğu
hadislerin hükmü konusunda üç görüşe ayrıldılar: Bir
kısmı Müstedrektedki hadislerin hepsini reddetti, bir kısmı mutlak olarak kabul
etti, İbnu’s-Salâh gibi bir kısmı ise orta yolu benimsediler. İbnu’s-Salâh onunla ilgili şu değerlendirmeyi yapmaktadır: Onun hadisçiliği konusunda orta yolu benimsemek daha evlâdır. Zira onun sahih dediğine diğer imamlarda hiçbir değerlendirme
bulamıyoruz. Bu yüzden sahih olarak kabul edilmese de hasen
olarak kabul edilir. Zayıf olduğuna dair illet ortaya çıkmadıkça
kendisiyle delil getirilir ve amel edilir. "Bu
durum râvilerin cerh ve tadili hususundaki ihtilaflarından kaynaklanmaktadır". Hasen ve sahih hadisler veya hasan ve zayıf hadisler ya da zayıf ve daha
zayıflar hadisler arasındaki tereddütlü ihtilaflar makbul kabul edilebilir. Ancak sahih hadisle mevzu hadis arasındaki ihtilaflar sahih ve zayıf
dışında başka sonuçlara işaret etmektedir. Hakim
hadis tenkidinde müsamahakarlığı ile bilindiği için Zehebi Hakimin kitabını
incelemiş görüşlerinin bazısını onaylamış bazısını da kabul etmemiştir. Yani o hadislerden bir kısmını Hakim sahih bulduğu halde Zehebi mevzu
olduğuna karar vermiştir. Tabii ki, aralarındaki bu keskin ihtilafın önemli
sonuçları vardır. Biz bu hadisleri inceleyerek Hakim’in ne kadar
toleranslı olduğunu ve aynı şekilde Zehebi’nin hadis ilminde derinleşmeden
önceki zamanlarda Kitabu’l-Müstedrek hakkındaki sözlerinin ne kadar sıhhatli
olduğunu öğreniyoruz. 

Anahtar Kelimeler

el-Hâkim, ez-Zehebî, Mevzu, Sahih, Senet

Kaynakça

• AHMED B. AMR BEZZAR, Müsnedü'l-Bezzar, Mektebetü’l-Ulum ve’l-Hikem, Medine-i Münevvere, 1988. Ahmed b. Hasan el-Beyhakî, Ma’rifetü’s-Sünen ve’l-Âsâr, Câmiatü’d-Dirâsetü’l-İslâmiyye, pakistan, 1991. ED-DÂRAKUTNÎ, Ali b. Amr ebu’l-Hasan, Sünenü’d-Dârakutnî, Dârü’l-Marife, Beyrut, 1966. EL-BAĞDÂDÎ, Ali b. el-Ca’d, Müsned ebî’l-Ca’d, Müessesetü Nâdir, Beyrut, 1990. EL-BAĞDÂDÎ, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit, Târîhu Bağdâd, Darü’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut, 1417. EL-BEYHÂKÎ, Ahmet b. Hüseyin, Şa’bu’l-Îmân, Mektebetü 'r-Rüşdü’r-Riyâd, 2003. EL-BEYHÂKÎ, Delailü’n-Nübüvve, Darü’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut. EL-BUHÂRÎ,Muhammed b. İsmail, Tarîhü’l-Kebîr, Darü’l-Maarifi’l-Osmaniyye, Haydar Âbâd el-Hindî,1952. EL-BÛSÎRÎ, Ahmed b. ebî Bekr, Misbâhu’z-Züccâce, Daru’l-Arabiyye, Beyrut, 1403. EL-BÜSTÎ, Muhammed b. Hayyân ibn ebî Hâtim, el-Mecrûheyn mine’l-Muhdisîn ve’d-Duefa’ ve’l-Metrûkîn, Darü’l-Vaî, Halep, 1396. EL-BÜSTÎ, Muhammed ibn. Hübbân ebû Hâtim, es-Sekât, Dairetü’l-Maarifi’l-Osmaniyye, Hindistan, 1973. EL-CEVZÎ, Abdurrahman b. Ali ibn, Duefau’l-Metrûkîn, İdaretü’l-Ulûmu’l-Eseriyye, C. II, Faysal Âbâd, Pakistan, 1981. EL-CEVZÎ, Abdurrahman b. Ali, (Nşr) Muhammed Abdu’l-Hasan, el-Mevdûât, Sâhibü’l-Mektebeti’s-Selefiyye, Medine-i Münevvere, 1966. EL-CÜRCÂNÎ, Abdullah b. Adî, el-Kâmil fî Duefâi’r-Ricâl, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1988. EL-ESKALANÎ, Ahmed b. Ali ibn hacer, Lisânu’l-Mîzân, Mektebetü’l-Matbuât el-İslâmiyye,2002. EL-HALÎLÎ, Halîl b. Abdullah, el-İrşâd fî Ma’rifeti Ulemai’l-Hadîs, Mektebetü’r-Rüşd, Riyâd, 1409. EL-HEYSEMÎ, Ali b. ebî Bekir, Mucmeu’z-Zevâid, Daru’l-Me’mûn li’t-Turâs, Byrut 2015. EL-İSFAHÂNÎ, Ahmed b. Abdullah ebû Naîm, Fedâilu’l-Hulefâi’r-Râşidîn, Daru’l-Buharî, Medine-i Münevvere, 1997. EL-İSFAHÂNÎ, Ahmed b. Abdullah ebû Naîm, Ma’rifetü’s-Sehâbe, Daru’l-Vatani’r-Riyâd, 1988. EL-KAZVİNÎ, Muhammed b. Yezîd, Sünen ibnü Mâce, Dârü İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye. EL-MAKDİSÎ, Muhammed b. Tahir, Zehîretü’l-Huffâz, Dârü’s-Selefi’r-Riyade, 1996. EL-MEZÎ,Yusuf ibn Abdurrahman, Tehzîbü’l-Kemâl, Müesssesetü’r-Risale, Beyrut, 1980. en-Nîşâbûrî, Muhammed b. Abdullah el-Hâkim, el-Medhal ilâ es-Sahîh, müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1404. ER-RÂZÎ, Temmâm b. Muhammed, Fevâidü ebî Temmâm, Mektebetü’r-Rüşd, Riyâd, 1412. ES-SİCİSTÂNÎ,Süleyman b. el-Eş’ab, Sünenü ebû Dâvud, Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut. ES-SUYÛTÎ, Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-Âlâi’l-Masnûa fî Ehâdîsi’l-Mevdûa, Darü’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut, 1996. ET-TABERÂNÎ, Süleyman b. Ahmet, el-Mu’cemu’l-Evsat, Daru’l-Harameyn, Kahire. ET-TABERÂNÎ,Süleyman b. Ahmet, el-Mu’cemu’l-Kebîr, Mektebetü ibn Teymiyye, Kahire. ET-TİRMİZÎ, Muhammed b. Îsâ, Sünenü’t-Tirmizî, Mektebeü ve matbaatüMustafa el-Bâbî el-Halebî el-Mısrî. EZ-ZEHEBÎ, Muhammed b. Ahmed, el-Muğni fi’d-Duefâ’, Daru İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmiyye, Katar. EZ-ZEHEBÎ, Muhammed b. Ahmed, Mîzân el-İ’tidâl, Daru’l-Marife li’t-Tibâa ve’n-Neşr, Beyrut-Lübnan, 1963. EZ-ZEHEBÎ, Muhammed b. Ahmed, Siyerü Âlâmü’n-Nübela’, Darü’l-Hadîs, Kâhire, 2006. İBN ASÂKİR, Alî b. el-Hasen, Târîhu Medîneti Dımaşk, Dârü’l-fikir, 1995. İBN HACER EL-ASKALÂNÎ, Ahmed b. Ali, Tehzîbü’t-tehzîb, Matbaatü Dairetü’l-Maarifi’n-Nizâmiyyeti, Hindistan, 1317. İBN HACER, Ahmed b. Ali, Takrîbü’t-tezhîp, Dâruru’r-reşîd, Suriye,1986. İBN HANBEL, Ahmed b. Muhammed, Fedâilü’s-Sehâbe, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1983. İBN HANBEL,Ahmed b. Muhammed, Müsnedü Ahmet b. Hanbel, Darü’l-Hadîs, Kahire, 1995. İBN KESÎR, İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Daru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1988. İBN KESÎR, İsmail b. Ömer, en-Nihâye, Daru’l-Ceyl, Beyrut, 1988. İBNÜ’L-ARABÎ, Ahmed b. Muhammed, Mu’cemü ibnü’l-Arabî, Darü ibn el-Cevzî, es-Suudiyye, 1997. İBNÜ’L-MAKRÎ, Muhammed b. İbrahim, el-Mu’cem, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, 1998. İBNÜ’L-MULAKKAN, Ömer b. Ali, Muhtasar Telhîs ez-Zehebî, Darü’l-Âsime, Riyad,1411. MUHAMMED B. ABDULLAH EL-HÂKİM, el-Müstedrek ale's-sahihayn, Darü’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut, 1990. MUHAMMED B. AMRU’L-AKÎLÎ, Duefau’l-Kebîr, Darü’l-Mektebetü’l-İlmiyye, Beyrut, 1984. ÖMER B. AHMED İBN ŞÂHÎN, Şerhü Mezâhib-i Ehli’s-Sünne, Müessesetü Kurtuba, 1995. Su'âlât İbni'l-Cüneyd li-Yahya b. Ma'în, Mektebetü'd-Dâr, Medine-i Münevvere, 1988. YAHYÂ B. MAÎN (Rivayetü’d-Devrî), Târihü ibn Maîn, Merkezü’l-Bahsü’l-İlmiyye, Kuveyt,1984.