el-ERMEYÛNÎ (ö.958/1551) VE İHLÂS SÛRESİ’NİN FAZİLETİNE DAİR KIRK HADİSİ

Yıl 2018, , 1276 - 1305, 30.12.2018

Rıdvan Kalaç

https://doi.org/10.26791/sarkiat.470841

Cited By: 2

Öz

Tarih boyunca,
kırk hadis derleme, telif ve şerhe dayalı eserler verme gayreti, İslam adına
bir hizmet ve Hz. Peygamber’in (sav) şefaatine nail olmak için bir vesile
olarak kabul edilmiş ve bu durum hem âlimler hem de edebiyatçılar tarafından
çok fazla ilgi gören bir gelenek haline gelmiştir. Nitekim Hz. Peygamber’in kırk hadis ezberleyen kimselerle ilgili haber
verdiği müjdeye nail olmak isteyen birçok kimse çeşitli konularda kırk hadis
ihtiva eden eserler kaleme almışlardır. Bu konuyla ilgili eser kaleme alanlardan
birisi de Celaleddin es-Suyutî’nin önemli öğrencilerinden olan Cemaluddîn Yusuf
b. Abdullah el-Ermeyûnî’dir. (ö. 958/1551) 
Bu makalede el-Ermeyûnî’nin hayatıyla birlikte ihlas sûresinin
faziletine dair kaleme almış olduğu “Erba’ûne Hadîsen fî
Fadâili Sûreti’l-İhlas” adlı kırk
hadisi konu edilmiştir. Bu eser, müellifin kırk hadis edebiyatına dair kaleme
almış olduğu yedi eserden sadece biridir. Nitekim makalede müellif Cemaluddîn
el-Ermeyûnî’nin hadis ilmi başta olmak üzere temel İslam ilimlerinde kaleme
almış olduğu bazı eserler hakkında da kısaca bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

el-Ermeyûnî, Kırk Hadis, İhlas Sûresi

Kaynakça

• Abd b. Humeyd, Ebu Muhammed Abdu’l-Humeyd b. Humeyd b. Nasr, el-Muntahab Min Müsned, thk. Subhi el-Bedrî es-Samirî ve bşk., Mektebetu’s-Sunne, Kahire, 1988.Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilal b. Esed eş-Şeybanî, Müsned, I-XLV, thk. Şuayb Arnavud ve bşk., Müessesetü'r-Risale, 2011.Aibassov, Almas, Cemaluddîn el-Ermeyûni’nin Lübabü’l-Ehâdîs İsimli Eserindeki Hadislerin Tahric ve Değerlendirilmesi, (N.E.Ü., S.B.E. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)Ali el-Muttâkî, Alaudin Ali b. Hüsameddin, Kenzu’l-Ummâl fi Sünen-i’i-Akvâl ve’l-Af’al, thk. Bekrî Hayânî ve bşk., Müessesetu’r-Risale, 1981.Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. Hasan b. Ali, Şuabu’l-İman, thk. Abdu’l-Âli Abdulhamid ve bşk., Mektebetu’r-Rüşd, Riyad, 2003.Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu's-Sahîh, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.Brockelmann, Carl, Geschichte der Arabischen Litteratur, Leiden, 1943-1949, I-IIÇakan, İsmail Lütfi, Hadis Edebiyatı, İFAV Yay., İstanbul, 2009.Darimî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdirramahman b. Fadl, Sünenu’-Darimi, (thk. Hüseyin Selim Esed ), Daru’l-Muğni li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, 2000.Dîneverî, Ebi Bekr Ahmed b. Mervan b. Muhammed, el-Mücâlese ve Cevâhirü’l-‘ilm, nşr. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasen, I-X, Dâru İbn Hazm, Beyrut 1998.Ebu Davûd, Süleyman b. Eş'aş b. İshâk el-Ezdî es-Sicistanî, Sünen-i Ebî Davûd, Çağrı Yay. İstanbul, 1992.Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Ali b. Yahya b. İsa el-Mevsılî, el-Müsned, thk. Hüseyin Selim Esed, Daru’l-Me’mun li’t-Turas, Dımaşk, 1984.el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed b. Abdulhadi Keşfu’l-Hafa ve Mezîlu’l-İlbas, Mektebetu’l-Asriyye, thk. Abdulhamid b. Ahmed b. Yusuf, Beyrut, 2000.el-Bağdâdî, İsmail Paşa, Îzahu’l-Meknûn fî Zeyl Alâ Keşfi’z-Zünun, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, Beyrut, trs.………………., Hediyetu’l-Arifin Esmau’l-Müellifin ve Asaru’l-Musennifin, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, Beyrut, 1951.el-Bezzâr, Ebu Bekir Ahmed b. Amr b. Abdulhalik, Musned (el-Bahru’z-Zehâr), thk., Mahfuzu’r-Rahman Zeynullah ve bşk., Mektebetu’l-Ulum ve’l-Hikem, Medine, 2009.el-Cevziyye, İbn Kayyım, el-Menaru’l-Mûnif fi’s-Sahîh ve’d-Daîf, (trc. Hanifi Akın), Karınca-Polen Yay., 2013.el-Cürcanî, İbn Adî, Ebu Ahmed b. Adî, el-Kamil fi Duafai’r-Rical, thk. Adil Ahmed Abdilmevcud ve bşk., Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1997.el-Elbânî, Ebu Abdurrahman Muhammed Nasiruddin, Daifu’l-Camii’s-Sağîr ve Ziyadatuhû, el-Mektebetu’l-İslami, trs.………………., Daifu Sünen-i Tirmizî, el-Mektebetu’l-İslâmî, Beyrut, 1991. ………………., Silsiletu Ahadisi’d-Daife ve’l-Mevzua ve Eseruha’s-Seyyia fi’l-Ummet, I-XVI, Daru’l-Mearif, Riyad, 1992. ………………., Silsiletu Ahadisi’s-Sahiha, Mektebetu’l-Maarif, 1995.………………., Sahîhû Camiu’s-Sağîr ve Ziyadatuhû, el-Mektebetu’l-İslamî, 1988. ………………., Sahihu’t-Terğîb ve’t-Terhîb, Mektebetü’l-Mearif, Riyad, 2000. el-Ermeyûnî, Cemaluddîn Yusuf b. Abdullah, el-Kavlu’l-Mu’temed fî Tefsiri Kulhuvellahu Ahâd, thk. Muhammed Hayr Ramazan Yusuf, Daru İbn Hazm, Beyrut, 1997.el-Fettenî, Muhammed Tâhir, İdâretü’t-Tabâe, Tezkiretü’l-Mevzûât, Mısır 1343.el-Ğazî, Necmeddin Muhammed b. Muhammed, el-Kevakibu’s-Sâire bi A’yanî’l-Mieti’l-Aşire, thk. Halil el-Mansur, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1997. el-Hallal, Ebu Muhammed b. Hasan b. Ali el-Bağdadi, Fedailu Sureti’l-İhlas, thk., Muhammed b. Rızk et-Tarhuni, Kahire, 1412.el-Kettânî, Muhammed b. Cafer, Hadis Literatürü, (çev. Yusuf Özbek), İz yay., İstanbul, 1994.el-Kurtûbî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr, el-Cami’ li Ahkami’l-Kur’an, thk. Ahmed el-Berdevanî ve bşk.,, Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire, 1950.el-Makdîsî, Abdulğani b. Abdilvahid, Ahbaru’s-Salat, thk. Muhammed b. Abdurrahman, Daru’s-Senabil, Dımaşk, 1995.el-Muslimî ve bşk., Muhammed Mehdi, Mevsuatu Akvali Ebi’l-Hasan ed-Darekutnî fi Ricali’l-Hadis ve İlelihi, Alemu’l-Kutub, Beyrut, 2001.es-Sabûnî, Muhammed Ali, 40 Hadis Şerhi, (ter. Hanifi Akın), Karınca-Polen Yay., İstanbul, 2009.es-Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekr, Cemu’l-Cevami’, I-XXV, el-Ezheru’ş-Şerif, thk. Muhtar İbrahim el-Hâic ve bşk., 2005.………………., ed-Durru’l-Mensûr fi’t-Tefsir bi’l-Me’sûr, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1993.………………., el-Leâliu’l-Masnua fi’l-Ehadisi’l-Mevzua, thk. Ebu Abdurrahman Salih b. Muhammed, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1996.et-Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, Sünen-i Tirmizî, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.ez-Zebirî ve bşk., Velid, el-Mevsuatu’l-Müyessere fî Terâcimi Eimmeti’t-Tefsîr ve’l-İğra’ ve’n-Nahv ve’l-Lüğa, Mektebetu Lisanu’l-Arab, 2003.ez-Ziriklî, Hayruddin b. Mahmut b. Muhammed b. Ali b. Fâris ez-Ziriklî ed-Dımaşkî, el-A’lâm, I-VIII, Daru’l-İlm li’l-Melayin, Beyrut, 2002. Hakim en-Nisabûrî, Ebu Abdullah el-Hakim Muhammed b. Abdullah, el-Müstedrek Ala’s-Sahihayn, thk. Mustafa Abdulkadir Atta, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1990. İbn Abdi’l-Berr en-Nemerî, Ebû Ömer Cemalettin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed, Camiu Beyani’l-İlm ve Fazlihî, thk., Ebu’l-İşbal ez-Zühayrî, Mektebetu İbn Teymiye, Kahire, 1996.İbn Arrâk, Nureddin Ali b. Muhammed b. Ali b. Arrâk el-Kinanî, Tenzihu’ş-Şeriati’l-Merfua ani’l-Ahbari’ş-Şeniati’l-Mevzua, thk. Abdulvahhab Abdullatif ve bşk., Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1399.İbn Asâkir, Ebu’l-Kasım Ali b. el-Hasan, Tarihu Dımaşk, thk. Amr b. Ğurame el-Umerî, Daru’l-Fikr, 1997.İbn Ebî Hâtim, Abdurrahmân b. Muhammed, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1952.İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. el-Askalânî, Takrîbu't-Tehzîb, thk. Muhammed Avvâme, Dâru'r-Rüşd, Suriye, 1986.………………., Lisanu’l-Mizân, thk. Abdulfettah Ebu Gudde, Mektebetü Matbûatu İslamiyye, Beyrut, 2006.İbn Hıbbân, Ebû Hatim Muhammed b. Hıbban, el-İhsan fi Takribi Sahih-i İbn Hıbbân, thk. Şuayb Arnavut, Müessesetu’r-Risale, Beyrut, 1988.………………., el-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’d-du‘afâ ve’l-metrûkîn, thk. Mahmûd İbrahim Zâyed, Dârü’l-Ma’rife, Beyrut, 1992.İbn İmad Hanbelî, Ebû Fellah Abdulhay b. Ahmed b. Muhammed b. İmâd el-Ukberî, el-Şezerâtu’z-Zeheb fi Ahbari Men Zeheb, I-XI, thk., Muhammed el-Arnavud, Dâru İbn Kesîr, Beyrut, 1986.İbn Kayyım el-Cevzî, Muhammed b. Ebi Bekr b. Eyyub, Ahkamu Ehli’z-Zimme, thk. Yusuf b. Ahmed el-Bekrî, Ramadiy li’n-Neşr, 1997.İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid, Sünen, thk. Muhammed Fuad Abdulbakî, Daru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali, Mevzuat, thk. Abdurrahman Muhammed Osman, Medine, 1966.………………., ed-Duʻafâ ve’l-Metrûkîn, thk. Ebü’l-Fidâ Abdullah el-Kâdi, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1986.Kanarya, Bayram, Rivayetlerin Oluşturduğu Kur’an Tasavvuru –Sûre ve Ayetlerin Faziletleri Bağlamında Bir Kritik-, Rağbet Yay., İstanbul, 2018.……………….,“Kırk Hadis/ Erbeûn Edebiyatının Rivayetlerdeki Dayanakları ve İbn Asâkir’in el-Erbeûne’l-Buldâniyye İsimli Eseri”, Usûl İslam Araştırmaları Dergisi, 28 (2017), 97-122.Kandemir, M. Yaşar, “Kırk Hadis”, DİA., Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2002, XXV, s.s. 467-470. Karahan, Abdullah, İslam – Türk Edebiyatında Kırk Hadis, DİB Yay., Ankara, 1991.Kehhâle, Ömer Rıza, Mu’cemu’l-Müellifin, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, ts.Mizzî, Ebü’l-Haccâc Yûsuf b. Abdirrahmân, Tehzîbü’l-Kemâl, thk. Beşşâr Avvâd Maʻrûf, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1983-1992.Muhibbî, Muhammed Emin b. Fudlullah, Hulâsatu’l-Eser fi A’yani’l-Karni’l-Hâdi Aşar, Dâru Sadr, Beyrut, ts.Müslim, Ebû'l-Hasan Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî, el-Camiu's-Sahîh, Çağrı Yay. İstanbul, 1992.Nesâi, Ebu Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, Sünen, thk. Muhammed Nasıruddin el-Elbânî, Mektebetu’l-Maarif, Riyad, ts.Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahya b. Şeref, Kırk Hadis-tercüme ve şerh-,, (çev., İbrahim Hatiboğlu), Kahraman Yay., İstanbul, 2003.Taberânî, Ebu’l-Kasım Süleyman b. Ahmed b. Eyyub, Mu’cemu’l-Evsat, thk. Tarık b. Avzillah b. Muhammed ve bşk., Daru’l-Haremeyn, Kahire, 1995.………………., Mu’cemu’l-Kebîr, thk. Hamdi b. Abdulmecid, Mektebetu İbn Teymiyye, Kahire, 1994. ………………., Mu’cemu’s-Sağîr, thk. Mahmut Şekûr, el-Mektebetu’l-İslamî, Beyrut, 1985.Uğur, Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, T.D.V. Yay, Ankara, 1992.………………., Hadis İlimleri Edebiyatı, T.D.V. Yay., Ankara , 1996.Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr, ed-Duʻafâü’l-kebîr, thk. Abdülmu'tî Emîn Kal‘acî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1984.Yardım, Ali, Hadis II, Damla Yay., 2012.Yıldırım, Selahattin, Osmanlı’da Kırk Hadis Çalışmaları, Osmanlı Hadis Araştırmaları Yay., İstanbul, 2000. ………………., “Osmanlı Muhaddislerinin Eserleri ve Bunlar arasında Kırk Hadisler”, Uluslararası Katılımlı Sempozyum: Anadolu’da Hadis Geleneği ve Daru’l-Hadisler, 30 Nisan- 1 Mayıs, Samsun, 2011, s. 139-152. Zehebî, Ebu Abdullah Şemseddin, Mîzânul-İ’tidâl fi Nakdi’r-Ricâl, thk. Muhammed Rıdvan ve bşk., Müessesetü’r-Risale, Dımaşk 2009.………………., Siyeru A‘lâmi’n-Nübelâ, thk. Şu‘ayb el-Arnaût vdğ., Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1982-1988.………………., el-Muğnî fi’d-Duʻafâ, nşr. Nûreddîn Itr, Dâru’l-Meʻârif, Halep 1971.Zeyla‘î, Ebû Muhammed Abdullah b. Yûsuf, Tahrîcü’l-Ehâdîs ve’l-Asâri’l-Vâkı‘a fî Tefsîri’l-Keşşâf li’z-Zemahşerî, thk. Sultân b. Fehd et-Tubeyşî, Vezâratü’l-Evkâfi’s-Su‘ûdiyye, Riyad, 2003.