BİR MUHADDÎSİN GÖZÜYLE FIKIH VE FAKÎH

Yıl 2018, , 1653 - 1668, 30.12.2018

Yusuf Eşit

https://doi.org/10.26791/sarkiat.477422

Cited By: 1

Öz

Hicri Beşinci asırda Bağdat’ta yaşamış
olan El-Hatîb el-Bağdâdî İslâmî ilimlerin birçok alanında eserleri olmakla
birlikte hadis alanında meşhur olmuştur. Onun yaşadığı asırda İslamî ilimler teşekküllerini
tamamlamıştır, her ilmin kendine has literatür ve dili gelişmiştir. Bununla beraber
İslâmî ilimler bir bütünün parçaları olmaları hasebiyle bir biriyle ilişki ve
irtibatları bulunmaktadır. El-Hatîb el-Bağdâdî bir muhadîs olmasına rağmen
sadece rivayetle ilgilenmenin bir bütün olan İslamî ilimlerden kast edilen
meyvenin vermesinde eksik kalmasına sebep olduğunu görmüştür. O hem rivayete
hem de dirayete önem vermiş, bu anlamda dönemin sadece rivayetle ilgilenen muhaddislerine
dirayetle ilgilenmelerini de tavsiye etmiştir. El-Hatîb el-Bağdâdî’nin hadisçi
özelliğini belirgin bir şekilde yansıttığı El-Fakîh ve’l-Mütefakkîh adlı
usûl eserinde bu anlayışı görülebilmektedir. O, insanlar arasında Peygamber’in
gerçek varisi olarak fakihleri görmektedir. Bu sonuca fıkıhta rivayet ve
dirayetin beraber olması özelliğinden ötürü varmaktadır. Rivayet ilimleri olan
hadis ve tarihte önemli eserler bırakan El-Hatîb el-Bağdâdî’nin dirayete de
vurgu yapması önem arz etmektedir. Dolayısıyla bu çalışma onun fıkıh ve fakih
algısına odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Fakîh, Muhaddis, el-Hatîb el-Bağdâdî

Kaynakça

• Arpaguş, Hatice K, “Bir Telif Türü Olarak İlmihal Tarihi Geçmişi ve Fonksiyonu”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 22, s. 25-56. Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf et-Tâî en-Nîsâbûrî, el-Varakât, thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Lübnan 2010. …….., el-Burhân, thk. Abdülazîm ed-Dîb, 1. Baskı, Katar h.1399.……...,Ğiyâsü’l-Ümem fi’t-Tiyâsi’z-Zülem, thk. Abdü’l-Azim Mahmud ed-Dîb, Darü’l-Minhâc, Beyrut 2011.EŞİT, Davut. Hicrî IV-V. Asırlarda Irak-Horasan’da Şâfi‘î Fıkıh Usûlünün Gelişimi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2017.Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed, el-Mustasfâ, thk. Muhammed Abdüsselam Abdüşşafî, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, y.y 1993.El-Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit b. Ahmed b. Mehdî el-Bağdâdî, Tarîhu Bağdâd, thk. Beşâr ‘Avâd Ma‘rûf, Dârü’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut 2002.…………..., el-Fakîh ve’l-Mütefakkîh, thk. Ebû Abdirrahman Adil b. Yusuf. 1. Baskı, Dârü İbni’l-Cevzî, Suud 1996.……………, Nasîhatu Ehli’l-Hadîs, thk. Abdülkerîm Ahmed el-Vüreykât, 1. Baskı, Mektebetü’l-Menâr, ez-Zerkâ h.1408.İbn Fûrek, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen el-İsfahânî en-Nîsâbûrî, Kitâbü’l-Hudûd fi’l-Usûl, 1. Baskı, Dârü’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut 1999. İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâîl b. Ömer b. Kesîr b. el-Kureşî el-Basrî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî, el-Bidâye ve’n-Nihâye, thk. Ali Şirî, 1. Baskı, Dâru İhyâyi’t-Türâsi’l-Arabî, y.y 1412/1998.İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Cemâluddin Abdurrahman b. Ali, el-Muntazam fi Tarîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem, thk. Muhammed Abdülkadir ‘Atâ-Mustafâ Abdulkadir ‘Atâ, 1. Baskı, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1412/1992.Kandemir, Mehmet Yaşar “Hatîb el-Bağdâdî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1997, XVI, ss. 452-460Ömerî, Ekrem Ziyâ, Mevâridu’l-Hatîbi’l-Bağdâdî fi Târihi Bağdâd, Dâru Tîbe, Riyad 1985.Sarı, Necmi, el-Hatîb el-Bağdâdî ve Hadîs İlmindeki Yeri, 1. Baskı, Ümmülkura Yayınevi, İstanbul 2003.Sem‘ânî, Abdülkerim b. Muhammed b. Mansûr et-Temimî, el-Ensâb, thk. Abdurrahman b. Yahya el-Mua‘llimî ve diğerleri, 1. Baskı, Meclisu Dâiretü’l-Me‘arifi’l-Osmaniyye, Haydarâbâd 1412/1962.Şirâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf, el-Lüma‘ fi Usûli’l-Fıkh, thk. Abdülkâdir el-Hatîb el-Hasanî, 1. Baskı, Dârü’l-Hadîs el-Kâtaniye, Beyrut 2013.Tahhân, Mahmud, el-Hâfız el-Hatîb el-Bağdâdî ve Eseruhu fi ‘Ulûmi’l-Hadîs, Dâru’l-Kur’an’i’l-Kerîm, Beyrut 1981. Takıyüddin es-Sübkî, Tâcüddîn Abdülvehhâb, Tabkâtü’ş-Şâfi‘iyyetü’l-Kübrâ, thk. Mahmud muhammed et-Tanâhî, Abdü’l-Fettâh. 2. baskı, y.y h.1413.Ubeydî, Abbâs Ali Hamid, el-Menhecü’l-Usûlî li’l-Hatîb el-Bağdâdî fi Kitâbihi el-Fakîh ve’l-Mütefakkîh, Merkezü’l-Buhûs ve’d-Dirasât el-İslâmiyye, Irak 2012.Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî, Tezkîretü’l-Hüffâz, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1419/1998.….….Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhir ve’l‘Alâm, thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf, Dârü’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut 2003.……... Siyeru A‘lâm’in-Nübelâ, Dârü’l-Hadîs, Kahire 1427/2006.Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris ed-Dımaşkî, el-A‘lâm, 15. Baskı, Dârü’l-İlim li’l-Melâyîn, Beyrut 2002.