XVI. YÜZYIL FARSÇA SÖYLEYEN OSMANLI ŞAİRLERİNDEN SÂʾİLÎ-İ ŞÎRÂZÎ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, , 1408 - 1434, 31.12.2020

Serpil Yıldırım

https://doi.org/10.26791/sarkiat.722764

Öz

Bu çalışmada, XVI. yüzyıl Farsça söyleyen Osmanlı şairlerinden Sâʾilî-i Şîrâzî’nin hayatı ve eserleri üzerinde durulacaktır. Sâʾilî, Anadolu’ya II. Bâyezîd’in saltanatı döneminde gelmiş, onun ölümü üzerine Yavuz Sultan Selîm ile Kanûnî Sultan Süleymân dönemlerini idrak etmiş bir şairdir. Henüz Anadolu’ya gelmeden önceki yaşamı hakkında, kendisinin gerek Milli Kütüphane’de 06 Mk. Yz. A. 6799’da kayıtlı toplam 517 varak külliyatının 214b-383b varakları arasında yer alan Dîvân’ının dibaçesinde gerekse de 384b-515a arası varakları içeren Târîḫ-i Âl-i ʿOs̱mânî’sindeki ayrıntılı ifadelerinin dışında, elimizde pek fazla bilgi bulunmamaktadır. Zaten hayatı hakkında bilgi veren sınırlı sayıdaki eserler de Anadolu’da yazılmıştır. XVI. yüzyıl ve sonrasında İran’da yazılan tezkirelerden sadece Luġat-nâme, Ferheng-i Soḫenverân ve Eẕ-ẕerîa, Sâʾilî’den söz etmiştir. Bu da bize şairin İran’da iken çok ünlü olmadığını düşündürmektedir. Ancak şairin İran’dan ayrılıp Anadoluya daha sonra da İstanbul’a yolu düşünce dönemin padişahı II. Bayezid’in isteği üzerine manzum bir Osmanlı tarihi kaleme almasının ardından adı dönemin Osmanlı tezkire kitaplarında anılmaya başlanmıştır. Dolayısıyla bir Osmanlı padişahına Farsça manzum bir tarih yazan bu şairin geniş çaplı tanıtılması ihtiyacı hâsıl olmuştur. Gerek dönemin tezkire kitaplarındaki bilgilerden gerekse de elimizdeki tek nüsha olan külliyatından istifade ederek şairin hayatına, eserlerine ve beyitlerinden yola çıkarak edebi kişiliğine dair geniş çaplı bilgiler verilecek ve adı geçen şair tüm yönleriyle tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sâʾilî-i Şîrâzî

Kaynakça

• Âşık Çelebi. Meşâiru’ş-şuarâ. Haz. Filiz Kılıç, İnceleme-Metin. 1-3 Cilt. İstanbul: İAEY, 2010. Dihḫudâ, ‘Ali Ekber. Luġatnâme. 8 Cilt. Tahran: İntişârât-ı Danişgâh-ı Tahran, 1328/1910 Ḫayyâmpûr, Abdu’r-resûl. Ferheng-i Soḫenverân, 1 Cilt. Tahran: İntişârât-ı Tılâyî, 1372 /1952. İsen, Mustafa. Eski Türk Edebiyatı, 5. Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2009. Kâtib Çelebi. Keşfu’ẓ-ẓunûn ʿan esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Haz. Şerefettin Yaltkaya. 1-2 Cilt, İstanbul: Maarif Matbaası, 1941. Ḳâzvînî, Ḥekîmşâh Muḥammed. Tercume-i Mecâlisu’n-nefâis. Nşr. ʿAli Aṣġar Ḥikmet. Tahran: Bank-ı Milli-i İrân, 1323/1944. Kınalı-zâde Hasan Çelebi. Tezkiretu’ş-şuarâ. Haz. İbrahim Kutluk. 3. Baskı. 1-2 Cilt. Ankara: TTK, 2014. Muîn, Muhammed. Ferheng-i Fârsî. 1-4 Cilt. Tahran: İntişârât-ı Emir Kebir, 1375/1955. Nevâî, Ali Şîr. Mecâlisu’n-nefâis. Haz. Kemal Eraslan. 2. Baskı, Ankara: TDK, 2015, Rûmî, Mevlânâ Celâleddîn. Dîvân-ı Şems-i Tebrîzî. Neşr-i Muhammed, 5. Baskı. Tahran, 1386/1966 _______________. Mesnevî-i Manevî. 9. Baskı. Tahran: İntişârât-ı Dûstân, 1386/1966. Sâʾilî-i Şîrâzî. Külliyât-ı Sâʾilî-i Şîrâzî, Yz., Millî Ktp., No 06 Mk. Yz. A 6799, (t.y.). Saraç, M. A. Yekta. Klasik Edebiyat Bilgisi. 9. Baskı. İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 2015. Şemseddin Sâmi. Ḳāmûsu’l-aʿlâm. 4 Cilt. İstanbul: Mihrân Matbaası, 1311/1893. Tahir-ül Mevlevî. Edebiyat Lügatı. Nşr. Kemâl Edib Kürkçüoğlu. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1973. Tahrânî, Âgā Buzurg. Eẕ-ẕerîʿa ilâ tesânîfiʾş-şiʿa, 9 Cilt. Tahran: y.y., 1332/1914. Tebrîzî, Muḥammed H. H. Burhân-ı Katı. Nşr. Burhan-ı Katı-Muhammed Muin. 4 Cilt. Tahran: İntişârât- Emir Kebir, 1357/1938. Tuman, Mehmet Nâil. Tuhfe-i Nâilî. Haz. Cemâl Kurnaz-Mustafa Tatcı. 1-2 Cilt. Ankara: Bizim Büro Basımevi, 2001. Yıldırım, Serpil. Sâʾilî-i Şîrâzî’nin Târîḫ-i Âl-i ʿOsmânî’si (inceleme-metin-çeviri). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kırıkkale-Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale 2018.