SON ASIR TÜRK ŞAİRLERİNDEN DİYARBAKIRLI BAKİ’NİN DİCLE VE PEYMAN GAZETELERİNDE YER ALAN ŞİİRLERİ

Yıl 2020, , 860 - 884, 31.08.2020

Hasan Kaplan

https://doi.org/10.26791/sarkiat.762661

Öz

Son asır Türk şairlerinden biri olan Baki, 19. asrın ikinci yarısında Diyarbakır’da dünyaya gelmiş, çeşitli memuriyet görevlerinde bulunmuş ve 1912’de doğduğu şehirde hayatını kaybetmiş bir şair ve yazardır. Bugün Baki’nin eserlerinden elimizde 34 şiir ihtiva eden Nale (1893-94) adlı bir şiir kitabı ve çeşitli gazetelerde neşrettiği manzum ve mensur metinler vardır. Şairin Nale adlı şiir kitabına yazılan takrizler, beğenildiğini ve Diyarbakır’daki edebî mahfillerde takip edilen bir isim olduğunu göstermektedir. Şairin vefatı münasebetiyle Dicle gazetesinin 71. sayısında hakkında yazılanlar yalnızca bu edebî mahfillerdeki yerini değil, tüm şehirdeki değerini de ortaya koymaktadır.
Baki, Naci mektebine mensup bir şairdir. Şairin 24 gazelinden 7’si Naci’ye naziredir. Ayrıca şair, Naci’nin 2 gazelini tahmis, 1 gazelini de terbi yapmıştır. Hem eski tarzda hem de yeni tarzda şiirler yazan şairin Nale’deki şiirleri, onun divan şiir geleneğinin etkisinde kaldığını göstermektedir. Şair, bu kitabında yer alan bazı şiirlerinde ise şekil ve muhteva bakımından geleneğin yapısını kırmıştır. Baki’nin ani ölümüyle Sabaha Karşı adıyla kitaplaştırmayı düşündüğü ancak muvaffak olamadığı şiirlerinin izini ise Dicle ve Peyman gazetelerinde sürmek mümkündür. Bu çalışmada şairin her iki gazetede tespit edilen toplam 11 şiirinin metni verilmiş, şiirler hem şekil hem de muhteva bakımından incelenmiştir. Bu şiirler, Diyarbakır’daki canlı basın hayatı içerisinde kâh şair kâh da yazar/başyazar olarak görünen bir ismin sosyal ve siyasi yönünü, divan şiiri geleneğiyle olan münasebetini, yenilik arayışını ortaya koymaktadır. Nale’deki şiirlerinden hem şekil hem de muhteva olarak ayrılan Dicle ve Peyman’daki şiirleri, Baki’nin mücadeleci ve hikemî yönünü; hürriyete ve çalışmaya verdiği önemi ayrıca bazı ferdî duyarlılıklarını yansıtmaktadır. Bu şiirlerin ortaya konmasının şair üzerine yapılacak yeni çalışmalara kaynaklık edeceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Diyarbakır, Baki, Dicle, Peyman, Nale, Sabaha Karşı

THE POEMS OF BAKİ BORN IN DIYARBAKIR -ONE OF TURKISH POETS OF THE LAST CENTURY- PUBLISHED IN DICLE AND PEYMAN NEWSPAPERS

Öz

Baki, one of the Turkish poets of the last century, is a poet and writer born in Diyarbakır in the second half of the 19th century, served in various civil service positions and died in the city where he was born in 1912. Today, we have a poetry book -one of the Baki’s works- called Nale (1893-94) containing 34 poems and texts of prose and written in verse he published in various newspapers. The appreciations (appraisal of the viability) written in the poetry book titled “Nale” of the poet show that he was admired and a name that was followed in literary gathering-meeting (edebiyat mahfilleri) in Diyarbakır. Due to the death of the poet, what was written in the 71st issue of Dicle newspaper reveals not only his place in the literary letters but also his value in the whole city.
Baki is a poet connected with Naci school. 7 of the 24 odes (lyric) of the poet are “nazire” to Naci. In addition, 2 lyrics (gazel) of Naci were made “tahmis” and 1 lyric “terbi” by Baki. Poems of Baki -who wrote poems in both old style and new style- in Nale show that he was influenced by the divan poetry tradition. In some of his poems in this book, the poet has broken the structure of tradition in point of shape and content. It is possible to trace of his poems in Dicle and Peyman newspapers that Baki thinks to book his poems with the name of “Sabaha Karşı” (Toward Morning), but he cannot succeed with his sudden death. In this study, the texts of 11 poems of the poet determined in both newspapers are given and the poems are analysed in terms of both form and content. These poems reveal the social and political aspects of a name that appears as a poet or a writer/editorial within the live press life in Diyarbakır, its relation with the tradition of divan poetry and the search for innovation. His poems in Dicle and Peyman, which differ from his poems in Nale both in shape and content, include Baki’s combative and erudite; it attaches importance to freedom and work also reflects certain individual sensibilities. It is thought that the revealing of these poems will be the source of new studies on the poet.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Diyarbakır, Baki, Dicle, Peyman, Nale, Toward Morning (Sabaha Karşı)

Kaynakça

• Dicle, Birinci Sene, 12 Rebiü’l-Evvel 1329, Pazartesi, 28 Şubat 1326, Numero 1.
• Dicle, Birinci Sene, 19 Rebiü’l-Evvel 1329, Pazartesi, 5 Mart 1327, Numero 2.
• Dicle, Birinci Sene, 26 Rebiü’l-Evvel 1329, Pazartesi, 12 Mart 1327, Numero 3.
• Peyman, Birinci Sene, 9 Receb 1327, Pazartesi, 13 Temmuz 1325, Numero 5.
• Peyman, Birinci Sene, 6 Ramazan 1327, Pazartesi, 7 Eylül 1325, Numero 13.
• Peyman, Birinci Sene, 7 Zilhicce 1327, Pazartesi, 7 Kanun-ı Evvel 1325, Numero 25.
• Beysanoğlu, Şevket. Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları. 2. Cilt. Ankara: San Matbaası, 1997.
• Diyarbekirli Abdülbâkî. Nâle. İstanbul: Kasbar Matbaası, 1311/1893-94.
• İnal, İbnül Emin Mahmud Kemal. Son Asır Türk Şairleri. 1. Cilt. haz. Müjgân Cunbur, Ankara: AKM Yayınları, 1999.