Hicri IV. Yüzyıla Kadar Hadis İlmi ve Tarih İlminin Birbirleriyle Olan Tarihsel Münasebeti

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 1, 44 - 68, 30.04.2017

Fuat İstemi

Öz

Tarih ilmi Araplar arasında İslamiyetten önce de var olan bir bilim dalıydı. Fakat
Araplar arasında bu ilim hem sistematik olmaktan uzaktı hem de bu ilmin kendisine has bir
metodolojisi yoktu. Hadis ilmiyle birlikte Araplarda Tarih ilmi de bir sistematiğe oturmaya
ve kendisine has bir metodoloji geliştirmeye başladı. Erken dönem İslâmî ilimler
birbirleriyle iç içe ve ayrışmamış bir halde idiler. Zamanla her ilim dalı kendi
metodolojisini oluşturarak diğerlerinden ayrıldı. İşte bu süreçte Hadis ve Tarih
(Siyer/Meğâzî) ilimleri de ilgi alanları ve konuları ortak olmasına rağmen uyguladıkları
metodolojileri farklı olduğu için birbirlerinden ayrılarak müstakil alanlara dönüştüler.
Önceleri Hadis ilmi ile birlikte ve Hadis ilminin bir alt dalı olarak gelişen Tarih
(Siyer/Meğâzî) ilmi sonraki süreçte Hadis ilminden ayrıldı ve ondan farklı bir usûl takip
ederek bağımsız bir ilim hüviyetine kavuştu. Tarih ilminin müstakil bir ilim olarak kabul
edilmesine kadar geçen süre zarfında Hadis ilmi ile olan münasebeti hakkında birtakım
tartışmalar yapılmıştır. Bu tartışmalar arasında her iki ilmin en baştan beri birbirinden
bağımsız olarak ortaya çıktıkları ve gelişimlerini sürdürdükleri; Tarih ilminin Hadis
ilminden önce ortaya çıktığı; Tarih’in başlangıçta, yani bir ilim hüviyetine kavuşmadan
önce Hadis ilminin bir yan dalı olarak hadisle aynı zaman dilimi içerisinde geliştiği
iddiaları vardır. Biz makalemizde her iki ilmin hem tarihsel gelişimlerini ele aldık hem de
bu ilimlerin birbirleriyle olan münasebetleri hakkında varid olan bu iddiaların
dayanaklarını tespit etmeye çalıştık. 

Anahtar Kelimeler

Hadis, Tarih, Tarihsel, Metodoloji, Siyer, Meğazi

Kaynakça

• AĞIRMAN, Cemal, “Hadis Edebiyatının İntikal Safhaları ve Kitabet Meselesi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sivas 2001. AHMED, Mehdi Rızkullah, es-Sîretu’n-Nebeviyye fi Dav’i’l-Mesadiri’l-Asliye, Merkezu’l- Melik Faysal li’l-Buhus ve’d-Dirasati’l-İslamiye, Riyad 1992. ARSLAN, Ali, “Tarih ve Hadis İlimlerindeki Tenkit Usulleri”, Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, C. 1, S. 2. EL-ASKALÂNİ, İbn Hacer, el-İsâbe fi Temyizi’s-Sahabe, Dâru İhya-i Turasil Arabi, Lübnan 1910/1328. ................., Tehzîbu’t-Tehzîb, Birinci Baskı, Dâru’s-Sadr, Beyrut trs. AYCAN, İrfan, Sarıçam, İbrahim, “İslam Tarihinin Kaynaklarıyla İlgili Problemler ve Çözümüne İlişkin Bazı Düşünceler”, İslâmî İlimlerde Metodoloji (Usûl) Meselesi 2, Tartışmalı İlmî Toplantılar Dizisi 46, Ensar Neşriyat, İstanbul 2005. AYDIN, Nevzat, “Hadislerin İlk Dönem Tasnif Süreci Üzerine Bir Değerlendirme”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011, S. 3. EL-A’ZÂMÎ, Muhammed Mustafa Studies in Hadith Methodology And Literature, American Trust Publication, İndiana 1977. ................., İlk Devir Hadis Edebiyatı, çev. Hulusi Yavuz, İz Yayıncılık, İstanbul 1993. BABANZÂDE Ahmed Naim, Hadis Usûlü ve Tarihi, haz. Hasan Karayiğit Düşün Yayıncılık, İstanbul 2010. BAĞCI, H. Musa, Hadis Tarihi ve Metodolojisi, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2012.