EŞ-ŞEYH BÂKÎR ZEYNUDDÎN EBUBEKR B. İSHÂK B. HÂLİD EL-KAHTÂVÎ VE İLİM DÜNYASINDAKİ YERİ

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 2, 771 - 785, 30.11.2017

Hacı Çiçek , Osman Kaya

Öz

İslâm,
Arap Yarımadası’nda ortaya çıktıktan sonra Sasani ve Gasani imparatorlukları
arasında sıkışıp kalan Arapça, lokal dil olmaktan çıkmış, evrensel bir dil
haline gelmiştir. İslâm’a giren farklı etnik toplulukların müntesipleri, Arap
dili ve edebiyatına katkı verme konusunda adeta yarışmıştır. Bu bağlamda Arapça
için, neredeyse dünya dilleri arasında en şanslı dildir, demek mümkündür. Kimi
ilim ehli, kendi memleketinde; kimisi de, doğduğu yer ile yetinmemiş, birçok
sıkıntıyı göğüsleyerek yakın ve uzak beldelere giderek Arapçayı öğrenmiş, ona
katkıda bulunmuştur. Bunda Aşağı ve Yukarı Mezopotamya’nın da katkısı, oldukça önemlidir.
İşte Arapça için doğduğu yerden hicret eden ve yurdundan uzakta vefat eden birisi
de Şeyh Bâkîr Zeynuddîn Ebubekr b. İshâk b. Hâlid el-Kahtâvî  (H/770-847-M/1369-1443)’dir. O, Kâhta’da
doğmuş; yöresinde Arapça ilmini öğrenmiş, önce Haleb’e daha sonra Kahire’ye göçmüştür.
Orada Şeyhûniyye Medresesi’nde baş müderrislik yapmıştır. el-Kahtâvî, Kahire’de
ölmüş ve meşhur müfessir Râzî (ö.606/1210)’nin yanına defnedilmiştir. Biz, bu
çalışmada el-Kahtâvî’yi çeşitli yönleriyle ele alacağız.

 

Anahtar Kelimeler

Arapça, Dilbilim, Kâhta, Zeynuddîn Ebubekr, Kahtâvî

Kaynakça

• Askalânî, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Alî b. Muhammed b. Ahmed b. Hacer (ö.852/1448), İnbâ’u’l-Ğumr bi-Ebnâi’l-Umr, thk. Hasan Habeşî, nşr. el-Meclisu’l-A‘lâ li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, Mısır, 1969.
• -----------, Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Marife, Beyrut, 1379.
• el-Aynî, Ebu Muhammed Bedruddîn Mahmud b. Ahmed (ö.855/1451), Meğânî’l-Ahyâr fî Şerhi Esâmî Ricâli Me‘ânî’i-Âsâr, thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmâîl, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2006.
• ----------, Nuhabu’l-Efkâr fî Tenkîhi Mebâni’l-Ahbâr fî Şerhi Me‘âni’l-Âsâr, thk. Ebu Temîm Yâsir b. İbrahim, nşr. Vizâretu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, Katar, 2008. Bedir, Murteza, “Nesefî, Ebu’l-Berekât” maddesi, DİA, İstanbul, 2005.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd (ö.396/1005), es-Sıhâh Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l-Arabiyye, thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr, Kâhire, 1958.
• el-Enbârî, Ebû’l-Berekât Kemâluddîn Abdurrahmân b. Muhammed (ö.577/1182), Nuzhetu’l-Elibbâ fî Tabakâti’l-Udebâ, thk. İbrâhîm Sâmarrâî, Mektebetu’l-Menâr, Zerkâ/Ürdün, 1985.
• el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed el-Herevî (ö.370/980), Tehzîbu’l-Luğa, thk Muhammed Avd Mur‘ib, Dâru ihyâi Turâsi’l-Arabî, Beyrût, 2001.
• el-Fâsî, Takıyyuddîn Ebu Tayyib Muhammed b. Ahmed b. Ali (ö.832/1429), Şifâu’l-Ğarâm bi-Ahbâri’l-Beledi’l-Harâm, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2000.
• el-Ferâhîdî, Ebû Abdurrahmân Halîl b. Ahmed b. Amr (ö.170/787), Kitâbu’l-Ayn, thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrâhîm Samarraî, Dâru Mektebeti’l-Hilâl, ts. Firûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Yakûb (ö.817/1414), el-Kâmûsu’l-Muhît, Muessesetu’r-Risâle, Beyrût, 2005.
• -----------, Besâir Zevî’t-Temyîz fî Letâifi’l-Kitâbi’l-Azîz, thk. Muhammed Ali en-Naccâr, nşr. Lecnetu İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî, Kahire, 1996.
• Hamûde, Tâhir Süleyman, Celaluddin es-Suyûtî Asruhu ve Hayâtuhu ve Âsâruhu ve Cuhûduhu fî’d-Dersi’l-Luğavî, el-Mektebu’l-İslâmî, Beyrut, 1989.
• İbn Fâris, Ebû’l Huseyin Ahmed (ö.395/1004), Mu‘cemu Mekâyisi’l-Luğa, thk. Abdusselâm Muhammed Hasan, Dâru’l-Cîyl, Beyrût, 1991.
• İbn Hallikân, Ebû’l-Abbâs Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm (ö.681/1283), Vefayâtu’l-Ayân ve Enbâu Ebnâi’z-Zamân, Dâru Sâdır, Beyrût,1971.