MIZRAKLI İLMİHÂL KÜLTÜRÜ YA DA GELENEKSEL DİN ALGISINI BESLEYEN POPÜLER DİNDARLIĞIN ETKİNLİK ALANLARI ÜZERİNE BAZI TESPİTLER

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 2, 900 - 931, 30.11.2017

Namık Kemal Okumuş

https://doi.org/10.26791/sarkiat.319355

Öz

MIZRAKLI
İLMİHÂL KÜLTÜRÜ YA DA GELENEKSEL DİN ALGISINI BESLEYEN POPÜLER DİNDARLIĞIN
ETKİNLİK ALANLARI ÜZERİNE BAZI TESPİTLER

Özet: İlmihâller, halkın din
anlayışını şekillendiren önemli eserlerden sayılmaktadır. Bu yüzden, ilmihâllerin
sıradan halka ne verdiğine dikkat edilmelidir. Halka dinini öğretmek için
kaleme alınmış olan ilmihâllerin insan yetiştirme içerikleri esasında inanç, ibadet
ve ahlâk temeli üzerinde şekillenmelidir. Mevcut ilmihallerde iman ve ibadet
içeriklerinin verilmesine karşın, ahlâk kazanımlarına aynı oranda değinilmediği
görülmektedir. Sadece Osmanlı Toplumu’nun değil, Cumhuriyet sonrası Türk
Toplumu’nun da dinini öğrendiği eserlerin başında gelen Mızraklı İlmihal
örneği, bu konuda dikkate değerdir. Bu sebeple, çalışma süresince popüler
dindarlığın temel eserlerden olan ilmihâllerin ahlâk kazanımlarıyla olan yakın
ilişkisine değinilecektir.

Anahtar kelimeler: mızraklı İlmihâl, popüler
dindarlık, din, ahlâk, toplum, değer.

SOME DETERMINATIONS
ON DOMAIN OF POPULAR PIETY REINFORCING 
TRADITIONAL RELIGION PERSPECTIVE OR CULTURE OF MIZRAKLI ILM-IHÂL

Abstract: Catechism is considered the
major works that shaped the public's understanding of religion. Therefore, it
should be noted what’s given by catechism to ordinary people. Catechism of the
ring, which was written to teach religious beliefs on the basis of human
culture content must be formed on the basis of worship and morality. Although
given the current ilmihals the content of faith and worship, there has not been
mentioned in the same proportion to the moral gains. It's not just the Ottoman
society, the example of Mızraklı İlm-ihâl as one of the main studies that the
Republican Turkish society had benefits to learn about religion, is noteworthy
in this regard. Therefore, during the study, as the fundamental works of
popular piety, catechism  will be
referred to the relationship between morality.

Keywords: Mizrakli ilm-ihâl, popular
piety, religion, morality, society, moral. 

Anahtar Kelimeler

Anahtar kelimeler: mızraklı İlmihâl, popüler dindarlık, din, ahlâk, toplum

Kaynakça

• KAYNAKÇA Akseki, Ahmed Hamdi, Askere Din Kitabı, DİB Yayınları, Ankara 1982; Din Dersleri, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1970; İslâm Dini/İtikat-İbadet-Ahlâk, Nur Yayınları, Ankara 1982; Müslümana Büyük İlmihâl, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1971; Yavrularımıza Din Dersleri, (1-4), Cumhuriyet Kitabevi, İstanbul 1947. Akyüz, Vecdi, Mukayeseli İbadetler İlmihâli, (1-4), İz Yayınları, İstanbul 1995. Algül, Hüseyin, Dini Bilgiler/İslâm İlmihâli-İtikad-İbadet-Siyer-Ahlâk, Semih Ofset, Ankara 1992. Algül, Hüseyin-Apaydın, Yunus-Dönmez, İ. Kâfi-Erkal, Mehmet-Harman, Ö. Faruk-Kılavuz, A. Saim-Uludağ, Süleyman-Yücel, İrfan-Aydın, M. Akif-Bardakoğlu, Ali-Çağrıcı, Mustafa, İslâm İlmihâli, (I-II), TDV Yayınları, İstanbul 1998. Altuntaş, Halil-Karagöz, İsmail, Oruç İlmihâli, DİB Yayınları, Ankara 2008. Arpaguş, Hatice Kelpetin, “İlmihal” md., TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2000; Osmanlı Halkının Geleneksel İslâm Anlayışı ve Kaynakları, Çamlıca Yayınları, İstanbul2001. Arvasi, S. Ahmed, İlm-i Hâl, Burak Yayınları, İstanbul 1990. Atay, Hüseyin, İslâm’ın İnanç Esasları, AÜİF Yayınları, Ankara 1992; Kur’an’a Göre İman Esasları, Ajans-Türk Matbaası, Ankara ts.; Kur’an’a Göre İslâm’ın Temel Kuralları, Gelişim Matbaası, Ankara 1985. Ateş, Süleyman, Yeni İslâm İlmihâli, Kılıç Kitabevi, Ankara 1979. Aydın, Abdullah, Tam İzâhlı Büyük İslâm İlmihâli, Aydın Kitabevi, İstanbul ts. Aydın, Mehdi, Kadın İlmihâli, Gönül Film Müzik Yayınları, İstanbul 2005. Aydın, Mehmet, İslâm Dîni İlmihâli/İtikad-İbadet-Ahlâk, Hibaş Yayınları, Konya 1984. Belviranlı, Ali Kemal, İslâm Prensipleri, Nedve Yayınları, Konya 1962. Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük İslâm İlmihâli, Ahmed Said Matbaası, İstanbul 1957; Dinî Bilgiler/Sualli-Cevaplı, Bilmen Basım ve Yayınevi, İstanbul ts. Buharî, Ebu Abdullah İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, (I-VIII), Çağrı Yayınları, İstanbul 1981. Comte, Auguste, Pozitivizm İlmihali, çev. Peyami Erman, MEGSB Yayınları, İstanbul 1986. Döndüren, Hamdi, Delilleriyle Aile İlmihâli, Altınoluk Yayınları, İstanbul 2011; Delilleriyle Hac ve Umre, Erkam Yayınları, İstanbul 2007; Delilleriyle İslâm İlmihâli/İnanç-İbadet-Günlük Hayat, Erkam Yayınları, İstanbul 1991; Delilleriyle Ticaret ve İktisat İlmihâli, Erkam Yayınları, İstanbul 1993. Efe, Mehmet, Mızraksız İlmihâl/Romantik Deneme, Yerli Yayınları, İstanbul 1992. Elaldı, Murat, Çocuklar İçin Din ve Hayat/İlköğretim Okulları İçin Kaynak Kitap, (1-2), Uludağ Yayınları, İstanbul 2007; Çocuklar ve Gençler İçin Hayat Rehberi/Modern İlmihâl, Uludağ Yayınları, İstanbul 2010. Gülle, Sıdkı, Ehl-i Sünnet Ve’l-Cemaât’a Göre İslâm Akaidi ve Hanefi Fıkhına Göre İslâm İlmihâli, Akpınar Yayınevi, İstanbul 1987. Güran Kemal, Müslümanın El Kitabı/Her Müslüman İçin Gerekli İlmihâl Bilgileri, Timaş Yayınları, İstanbul 2011. Haçkalı, Abdurrahman, Muhtasar İslâm İlmihâli, Başak Yayınları, Bişkek 2008. Halebî İbrahim Efendi, Halebî Sağîr/Babadâğî Tercümesi, sad. İsmail Karakaya, Akçağ Yayınları, Ankara 1983. Hatiboğlu, Burdurlu Mehmed, Ana Kaynaklara Göre İslâm Dini/Usul ve Tatbikat, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1946. Hatip, Abdulaziz, Gençler İçin İmân ve Ahlâk Rehberi, Sebat Basım Yayım Dağıtım, İstanbul 2005. Hatipoğlu, Haydar, Büyük Şafii İlmihâli, Mesaj Yayınları, Ankara 1991. Işık, Hüseyin Hilmi, Tam İlmihâl/Seâdet-i Ebediyye, haz. M. Sıddık Gümüş, Hakikat Kitabevi, İstanbul 2009. İbn Hanbel, Ahmed, Müsned, (I-VI), Çağrı Yayınları, İstanbul 1981. İmam Azam Ebû Hanife, el-Fıkhu’l-Ekber, “İmam-ı Azam’ın Beş Eseri” içinde, çev. Mustafa Öz, Kalem Yayıncılık, İstanbul 1981. İmam Mâlik b. Enes, Muvatta, (I-II), Çağrı Yayınları, İstanbul 1981. İskilipli Muhammed Âtıf Hoca, Yeni İlmihâl/İslâm Yolu, sad. S. Hüküm, Nehir Yayınları, İstanbul 1991. İslamoğlu, Beşir, Modern İlmihâl/Davranış Bilgisi/İnanç, Metodoloji, İbadet ve Sosyal Hayat Fıkhı, İlâhiyât Yayınları, Ankara 2002. İslâmoğlu, Mustafa, Hasan el-Basri’nin Kader Risalesi ve Şerhi, Düşün Yayıncılık, İstanbul 2012. Karaduman, Bekir Sıtkı, Hulasâtü’l-Kur’ân ve Hulasâtü’l-İslâm, (1-3), Kalkan Matbaası, Ankara 2006. Kaya, Haydar, Bektaşi İlmihâli/Kuralları, Ayyıldız Yayınları, Manisa 1989. Kaya, İsmail, İslâm Dini ve İlmihâli/İtikat-İbadet-Hukuk Dua ve Mükellefin Şahsi Hal Bilgileri, Madve Yayınları, İstanbul 1994. Kaya, Murat, Ebedi Yol Haritası İslâm, Altınoluk Yayınları, İstanbul ts. Keskin, Mehmet, Büyük Şafii İlmihâli, Semerkant Yayınları, İstanbul 2005; Caferi İlmihâli, DİB Yayınları, Ankara 2010; Dört Mezhebe Göre İslâm İlmihâli, Çağrı Yayınları, İstanbul 2012; İslâm İlmihâli/İman-İbadetler-Helaller-Haramlar, Çağrı Yayınları, İstanbul 2006. Kırbaşoğlu, M. Hayri, Ahir Zaman İlmihali, OTTO Yayınları, Ankara 2011. Kısakürek, Necip Fazıl, İman ve İslâm Atlası/Şekil-Ruh-Amel-Hikmet, Büyük Doğu Yayınları, İstanbul 1981. Köksal, Mustafa Âsım, İlmihâl/Müslüman Çocuklarına Din Bilgisi, Yıldız Matbaası, Ankara 1957; İslâm İlmihâli, İrfan Yayınları, İstanbul 1977. Kurt, Avni vd., Hac Rehberi/İlmihâl, Ankara 2000. Küçüker, Ali, İslâmî Hikmet ve Öğütler, (1-2), Anıl Matbaası, Ankara 2008. Mızraklı İlmihâl, haz. M. İsmail Fındıklı, Yasin Yayınevi, İstanbul ts. Muhammed Ali, Mevlanâ, İslâm Dini/Kaynaklar-İbadetler-İnançlar, çev. Ömer Aydın, İşaret Yayınları, İstanbul 2007. Müftüoğlu, Atasoy, Travmatik Varoluşlar, Yeni Şafak, 2. 12. 2013. Öğüt, M. Cemal, Kadın İlmihâli, Huzur Yayınları, İstanbul 2006. Öngüt, Ömer, Kalplerin Anahtarı İslâm İlmihâli, Hakikat Yayınları, İstanbul 2004. Öztürk, Mustafa, Kur’an-ı Kerim Meali/Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2014. Pilavoğlu, Mehmed Kemal, Din Rehberi, Pilavoğlu Kitabevi, Ankara ts.; Müslüman Çocuğun Din Kitabı, Yargıçoğlu Matbaası, Ankara 1964; Müslüman Kızın Din Kitabı, Çelik Yayınları, İstanbul 1983. Sofuoğlu, M. Cemal, İslâm Dini Esasları, İzmir İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İzmir 1999. Soymen, Mehmet, Cep İlmihâli, DİB Yayınları, Ankara 1979; Dinî Bilgiler, DİB Yayınları, Ankara ts. Sözeri, M. Sabri, Mehmetçiğe Din Dersleri/İman-İbadet-Ahlâk, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1965. Şentürk, Lütfi-Yazıcı, Seyfettin, İslâm İlmihâli, DİB Yayınları, Ankara 2009. Tantavi, Ali, İslâm Dini, çev. Ömer Dönmez, Pamuk Yayınları, İstanbul 2000. Temel, Nihat, Kur’an Aydınlığında Müslümana Yol Haritası, Ensar Neşriyat, İstanbul 2006. Topçu, Nurettin, İsyan Ahlakı, Dergâh Yayınları, İstanbul 2006. Uca, İsmail Hakkı, Delil ve Kaynaklarıyla Büyük Kadın İlmihâli, İpek Yayınları, İstanbul 2003. Uluşan, Talip, Kaynaklara Dayalı İlmihâl, Ankara 2004. Ünlükul, Abdulmecid, Dû-Mezhebi (İki Mezheb) Adlı Bir İlmihâl, İleri Basımevi, Konya 1962. Yavaş, Hasan, Namaz Kitabı, Hakikât Kitâbevi, İstanbul 2008; Rehber İlmihâli, İstanbul 2009.