العلاقات الاجتماعية بين المسلمين وغيرهم في استنبول في العهد العثماني في ضوء فتاوي المشيخة العثماني

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 1, 424 - 440, 30.04.2018

Pehlul Düzenli

https://doi.org/10.26791/sarkiat.340862

Cited By: 1

Öz

إن استنبول باعتبار أنها كانت عاصمة للدولة العثمانية،
عاشت بها في فترة من فترات التاريخ، ثقافات ومعتقدات مختلفة، وعلى أعلى مستوى. فقد
عاش المسلمون، واليهود، والمسيحيون في هذه المدينة معا وفي مكان واحد على مدى عصور
طويلة، وحدثت بينهم مشكلات متنوعة، مما اضطرهم إلى البحث عن حلول لها. وفي هذا البحث
حاولنا الاطلاع والوقوف على مدى و أبعاد هذا التعايش، والمشكلات التي واجهتهم،
وعلى الاقتراحات لحلها. وقد تناولنا الموضوع في ضوء الفتاوي الصادرة عن المشيخة الإسلامية
باعتبارها الجهة المسؤولة بالدرجة الأولى بشأن وضع و تفسير القانون العثماني. وقد
سعينا في هذا البحث أيضا إلى تكوين وجهة نظر عامة في هذا الموضوع عن طريق سرد
نماذج وأمثلة ذات صلة وثيقة بالموضوع.

Anahtar Kelimeler

فتوى، شيخ الإسلام، غير مسلم، ذمي، العثماني، استنبول.

العلاقات الاجتماعية بين المسلمين وغيرهم في اسطنبول في العهد العثماني في ضوء فتاوى المشيخة الاسلامية في الدولة العثمانية

Öz

Osmanlı Devleti’nin başkenti olarak İstanbul farklı
kültür ve inançların en üst düzeyde bir arada yaşadığı bir şehirdir. Bu şehirde
Müslümanlar, Yahudiler ve Hıristiyanlar asırlarca birlikte ve bir arada
yaşamışlar, bunun doğal sonucu olarak aralarında çeşitli problemler oluşmuş ve
bu problemlere yetkili makamlar nezdinde çözümler aramışlardır. Bu çalışmada
işte bu birliktelik, birlikteliğin boyutları, karşılaşılan problemler ve çözüm
önerileri üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Osmanlı hukukunun yorum ve
oluşumunda birinci derecede sorumlu makam olarak Şeyhülislâmlık tarafından
verilen fetvâlar ışığında konu ele alınmış, örneklendirme yöntemi ile konu
hakkında genel bir bakış açısı sağlanmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Fetvâ, Şeyhülislâm, Gayr-i Müslim, Osmanlı, Zimmî

Kaynakça

• Braude, Benjamın, “Millet Sisteminin İlginç Tarihi”, Osmanlılar, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 2014, IV, 245-254.
• Eken, Galip, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Taşrasında Rum Cemaatinin Sosyo-Ekonomik Durumuna Dair Bir Deneme: Tokat Örneği”, Osmanlılar, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 2014, IV, 352.
• Khan, Arshı, “Osmanlı İmparatorluğu: Çok Kültürlülüğün Doğulu Mimarı”, Osmanlılar, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 2014, IV, 229-235.
• Shaw, Stanford, “Osmanlı İmparatorluğunda Yahudiler,” Osmanlı, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 2014, IV, 307-321.
• Edirnevî Ahmet Efendi, el-Ecvibetü’l-kânia, İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, 176.
• Mehmed Fıkhî el-Aynî, Behcetü’l-fetâvâ, İstanbul, Dâru’t-tıbâati’l-âmire, 1266.
• Beyaz Sîpâre, müellifi bilinmiyor, İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, 560.
• Cerîde-i ilmiye, Heyet, İstanbul, Bâb-ı Meşihat, 1914-1922.
• Yakovalı Hacı Ali el-Murtaza b. Zübeyr, İlaveli Mecmûa-i Cedîde, İstanbul, Matbaa-i Hayriyye ve Şürekâsı Matbaası, 1326-1329
• Seyyid Hamdullah, Fetâvâ-yı Üskûbî, İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, 238.
• İbrahim b. Eş-Şeyh İsmail el-Kastamônî, Fetâvâ-yı Hallî, İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, 1193.
• Tosyevî, Osman b. Muhammed, Fetâvâ-yı Tosyevî, İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, 310.
• Şeyhülislâm Menteşîzâde Abdurrahim Efendi, İstanbul, Dârü’t-Tıbâati’l-Ma‘mûreti’s-Sultâniyye, 1243/1827.
• Şeyhülislâm Atâullah Muhammed, Fetâvâ-yı Atâullah, İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, 144.
• Şeyhülislâm Çatalcalı Ali Efendi, Fetâvâ-yı Ali Efendi, İstanbul, Matbaatü’l-Hâc Muharrem Efendi el-Bosnevî, 1305.
• Şeyhülislâm Yahya b. Zekeriyyâ, Fetâvâ-yı Yahya Efendi, İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, 49.
• Şeyhülislâm Esad Efendi, el-Fetâvâ’l-Es’adiyye, İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, 157.
• Şeyhülislâm Seyyid Feyzullah Efendi, el-Fetâvâ’l-Feyziyye, İstanbul, Dâru’t-tıbâati’l-âmire, 1266.
• Müsvedde Fetâvâ, Müellifi bilinmiyor, İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, 239.
• Şeyhülislâm Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi, el-Ferâidü’l-behiyye fi’l-fetâvâ’l-hayriyye, İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, 315.
• Müsvedde Mecmûa, Müellifi bilinmiyodr, İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, 107.
• Veli b. Yûsuf, Mecmûatü’l-fetâvâ, İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, 178.
• Şeyhülislâm Ebussuûd Efendi, Ma’rûzât, (nşr: Pehlul Düzenli), İstanbul, Klasik Yayınları, 2013.