SHEİKH ABDURRAHMAN NESİB, HİS LİFE, RELİGOUS-MYSTİCAL PERSONALİTY

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 1, 441 - 470, 30.04.2018

Mehmet Sait Mermutlu

https://doi.org/10.26791/sarkiat.413081

Öz

Sheikh Abdurrahman Nesib Efendi, who was a Celvetî sheikh, was born in Istanbul
and has passed away in Istanbul (d. 1842). He is the son of Sheikh Şehabeddin
Efendi. İn Üsküdar Hüdâyî Dervish Convend have grown up under the supervision
of his father. Afterwards He received khilafa from Sheikh Şehabeddin Efendi. He
was khilafa in Hudâyi dervish convent. He dealt with teaching people in the
dervish convent 24 years. Who belongs to a family of at least 5 generations
sheike. Next to artist’s personality and identity of a literary mystic we will
express the fact that the man in the classic sence, a dervish order Nesib
Efendi do not have any information about the sources satisfying. He has two known works: Divân and Mecmua. In this thesis, I triend to
researsh his life of Abdurrahman Nesib Efendi, spiritual guidanes, religion and
sufistic opinions. 

Anahtar Kelimeler

Şeyh Abdurrahman Nesib, Divân, Tasavvuf

ABDURRAHMAN NESİB EFENDİ ŞİİRLERİ’NDE DİN-TASAVVUF

Öz

Celvetî şeyhlerinden olan
Abdurrahman Nesib Efendi, İstanbul’da doğmuş olup yine aynı yerde vefat
etmiştir(ö.1842). Şeyh Şehabeddin Efendi’nin oğludur. Üsküdar Hüdâyî
Âsitânesi’nde babasının gözetiminde yetişmiştir. Daha sonra babasından hilâfet
alarak Aziz Mahmud Hüdâyî Âsitânesi’nde 24 yıl meşâyihlik yapmıştır. Dergâhta
insanların irşâdıyla uğraşmıştır. En az 5 kuşak şeylik yapan bir aileye
mensuptur. Edebî ve sanatçı kişiliğinin
yanında, bir mutasavvıf kimliğiyle aslında klasik anlamda bir tarikat adamı
olduğunu ifade edeceğimiz Nesib Efendi hakkında kaynaklarda doyurucu bir
bilgiye sahip değiliz. Bilinen 2 eseri vardır:
Divân ve Mecmuâ. Bu çalışmada Abdurrahman Nesib Efendi’nin Hayatı hakkında
bilgi verilerek, O’nun Din ve Tasavvufî cephesi değerlendirilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Şeyh Abdurrahman Nesib, Divân, Tasavvuf

Kaynakça

• KUR’ÂN-I KERİM VE ANLAMI , Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını.ABDURRAHMAN NESİB, Divân, Hacı Selimağâ Ktp., Hudâyî Kitapları, nr. 1268------------------------------------, Mecmuâ, Hacı Selimağa Ktp., Hudâyî Kitapları, nr.1806.ABDÜLBAKİ, Muhammed Fuâd, el-Mu‘cemu’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’ân, İstanbul, 1984.AĞAKAY, M. Ali, Türkçede Mecazlar sözlüğü, Ankara, 1949.AHMED CEVDET PAŞA, Belâgât-ı Osmaniye, İstanbul, 1310.-----------------------------------, Tezâkir-Tetimme-, nşr. Cevdet Batsun, Ankara, 1967.AHMED VEFİK PAŞA, Lehçe-i Osmanî, İstanbul, 1306.AKALIN, L.Sami, Edebiyat Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 1966.AKAY, Hasan, İslâmî Terimler Sözlüğü, İşaret Yayınları, Ankara, 1995.AKSEKİ, Ahmed Hamdi, İslâm Dini, Ankara, 1972AKSOY, Ö.Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Ankara, 1971.ALBAYRAK, Sadık, Siyasî Boyutlarıyla Türkiye’de İslâmcılığın Doğuşu, Risale Yayınları, İstanbul, 1989.ALİ ŞERMİ-İ NAKŞİBENDÎ, “Şerh-i Kelimât-ı İdris-i Muhtefî”, Süleymaniye Kütüphanesi Nafiz Paşa, 419.ANNEMARİE SCHİMMEL, İslâmın Mistik Boyutları, İstanbul, 2001.ARAT, R.Rahmeti, Eski Türk Şiiri, Ankara, 1965.ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1986.AŞKAR, Mustafa, Molla Fenârî ve V.Vücûd Anlayışı, Ankara, 1993.-----------------------, Niyâzî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı, Kültür Bakanlığı Yayınevi, Ankara, 1998. -----------------------, Tasavvuf Tarihi Literatürü, Kültür Bakanlığı Yayınevi, İstanbul, 2001. ATEŞ, Süleyman, İslam Tasavvufu, İstanbul, 1992.Aziz Mahmud Hudâî, Hulâsatu’l-Ahbâr, İstanbul, (haz. Kerim Kara), 1994. BABA, Sefer, Istılahatı’s-Sufiyye fi Vatan-ı Asliye, Tasavvuf Terimleri, Heten-Keten Yayınevi, İstanbul, 1988. BAĞDATLI İSMAİL PAŞA, Esmau’l-Müellifin, (haz. Mahmud Kemal İnal-Avni Aktunç), Maarif Basımevi, İstanbul, 1951-55.BALTACI, Cahit, Tasavvuf Lügatı, Elif Neşriyat, İstanbul, 1981.BANARLI, Nihad Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, I-II, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1971. BERKES, Niyazi, Türkiyede Çağdaşlaşma, Doğu-Batı Yayınları, İstanbul, 1978.BİLGİN, A.Azmi, Tasavvuf ve Tekke Edebiyatı, İlmi Araştırmalar, S. 1, İstanbul, 1995.-----------------------, Ümmî Sinan Divanı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.İstanbul, 2000. BURSALI MEHMED TAHİR, Osmanlı Müellifleri, I, II, III, İstanbul, 1333.CALVERLEY, E.F., “Nefs”, İA, VIII, 1988.CEBECİOĞLU, Ethem,Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Rehber Yayınları, Ankara, 1977. CEYLAN, Ömür, Tasavvufî Şiir Şerhleri, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2000. DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara, 1993.DİLÇİN, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.ERGÜN, Saadettin Nüzhet, Türk Şairleri, I-III, İstanbul, 1946.---------------------------------, Divan Şiiri, Varlık Yayınları, İstanbul, 1955. ---------------------------------, Melâmilik ve Melâmiler, Gri Yayınları, İstanbul, 1992.---------------------------------, Mevlânâ Celâleddin Rumî, İstanbul, 1985.---------------------------------, Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkilap ve Aka Kitabevi, İstanbul, 1966.GÜNDOĞDU, Cengiz, Bir Türk Mutasavvıfı, Abdülmecid Sivâsî, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000.GÜZEL, Abdurrahman, Dinî Tasavvufî Türk Edebiyatı, Akçağ Yayınları, Ankara, trz.HACI BEKTAŞ VELİ, Makalat, (Esad Coşan), Sadeleştiren, Hüseyin Özbey, Kültür Bakanlığı Yayıevi, Ankara, 1994.HAFIZ-I ŞİRÂZÎ, Divan, (trc. Abdulbaki Gölpınarlı), Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları İstanbul, 1988.HASKAN, Mehmet Nermi, Yüzyıllar Boyunca Üsküdar, I, 2001.
• HÜSEYN DESTGAYB, Nefs-i Mutma‘inne, (trc. Aziz Çınar-Şefik Onar), İstanbul, 2001.HÜSEYİN VASSAF, Sefîne-i Evliyâ (haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz), III, Kitabevi, 2006.IŞIN, Ekrem, “Tarikatlar”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul, 1994.İBN HALDUN, Şifau’s-Sail, (trc. Süleyman Uludağ, Tasavvufun Mahiyeti), Dergah Yayıları, İstanbul, 1977.İNAL, İbnülemin Mahmud Kemal, Son Asır Türk Şairleri, İstanbul, 1969-1971.İPEKTEN,Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1988.----------------------, Türk Edebiyatı Kaynaklarında Türkçe Şuarâ Tezkireleri, Erzurum Atatürk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fak. Ders Notları, 1986.İPEKTEN, Haluk- İSEN, Mustafa, Basılı Divanlar Kataloğu, Akçağ Yayınları, Ankara, 1997.İSEN, Mustafa, MACİT, Muhsin, Türk Edebiyatında Tevhidler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1992. İZ, Fahir, Eski Türk Edebiyatında Nazım, I-II, Akçağ Yayınları, Ankara, 1995.İZ, Mahir, Tasavvuf, İstanbul, 1969.KARA, Mustafa, Metinlerle Osmanlılarda Tasavvuf ve Tarikatlar, Sır Yayıncılık, Bursa, 2008.----------------------, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul, 1983.----------------------, Tekkeler ve Zaviyeler, İstanbul, 1990.----------------------, Türk Tasavvuf Tarihi Araştırmaları, Dergah Yayınları, İstanbul, 2005.KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.KANAR, Mehmet, Büyük Farsça-Türkçe Sözlük, İstanbul, 1993.-------------------------------, İslâm-Türk Edebiyatında Kırk Hadis, İstanbul, 1954.KAŞÂNÎ, Abdürrezzak, Tasavvuf Sözlüğü, (Çev. Ekrem Demirli), İz yayıncılık, İstanbul, 2004.KIKKILIÇ, Ahmet, Başlangıçtan Günümüze Tasavvuf, Timaş Yayınları, İstanbul, 1996. KOCATÜRK, Vasfi Mahir, Tekke Şiiri Antolojisi, Edebiyat Yayınevi, Ankara, 1968.KOSAL, Cüneyt, 99 Makamla İlahiler, İstanbul, 1994.KURNAZ, Cemal, “felek”, DİA, XII, 1995.-----------------------, Münâcât Antolojisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1992.KURT, Metin ve diğerleri, Türkiye Tarihi, III, İstanbul, 1988.KUTUB, Seyyid-Sehbar A.Cude’es, K.Kerim’den Dinî Hikâyeler, (trc. Mustafa Runyun), Hisar Yayınları, 1977.(Külliyât-ı Fuzûlî) : Gazeliyyât),Yeni Şark Kitapları Yayınları, 1924LEVEND, Agah Sırrı, Divan Edebiyatı, (Kelimeler, Remizler, Mazmunlar ve Mefhımlar), İstanbul, 1980.--------------------------, Türk Edebiyatı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.LEWİS, Bernard, Modern Türkiyenin Doğuşu, (trc. Metin Kıratlı), İstanbul, 1988.MACDONALD, D.B., “Hakikat”, İA., V, 1988. -----------------------------, “Kader”, İA., VI, 1993.MEHMED RÛŞEN, Mecmûa-yı İlâhiyyât, Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Hudâyî Kitapları, nr.1804.MEHMED SÜREYYA, Sicill-i Osmânî (Tezkire-i Meşâhir-i Osmaniye), III, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1311.MENGİ, Mine, Divan Şiirinde Hikemi Tarzın Büyük Temsilcisi Nâbî, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 1991. ------------------, Eski Türk Edebiyat Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara, 1994.MERMUTLU, M.Sait, Abdurrahman Nesib Efendi, Hayatı, Dinî-Tasavvufî Kişiliği ve Divânı’nın Tahlili, H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), Şanlıurfa, 2010.MUALLİM NÂCÎ, Lûgat-ı Naci, İstanbul, 1987.MUSTAFA AFYONKARAHİSÂRÎ, Ahter-i Kebir, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1310.MUTÇALI, Serdar, Arapça Türkçe Sözlük, Dağarcık Yayınları, 1995.ONAY, A.Talat, Eski Türk Edebiyatı’nda Mazmunlar, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1992. ÖZCAN, Nuri, Abdurrahman Nesib Efendi, DİA,.I, 1988.-------------------, Aziz Mahmud Hüdâyî Âsitânesi’nde Hizmet Etmiş Mûsiki-şinâs Şeyhler (Üsküdar Sempozyumu III, -Aziz Mahmud Hudâyî- 20-22 Mayıs 2005.ÖZÖN, M.Nihat, Büyük Osmanlıca-Türkçe Sözlük, İstanbul, 1959.ÖZTUNA, Yılmaz, Devletler ve Hanedânlar(Türkiye), II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1996.------------------------, Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi, I, II, III, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1969-76. PAKALIN, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-II-III, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları İstanbul, 1993. PALA, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara, 1995.--------------------, Divan Edebiyatı, İstanbul, Ötüken Yayınevi, 1998.PEKOLCAY, Necla, İslâmî Türk Edebiyatı, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 1994.------------------------, İslâmî Türk Edebiyatı’nda Şekil ve Nev’ilere Giriş, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 1994.-------------------------, İslâmî Türk Edebiyatı’nın Eski Metinlerinde Sık sık Adı Geçen Şahsiyetler, Diyanet Dergisi, XI, Ankara, 1970.REVNAKOĞLU, Cemaleddin Server, İstanbul Tekkeleri Tarihi Notları, B/93, 160.SELAHADDİN UŞŞÂKÎ, Şerh-i Gazel-i Niyazi-i Mısrî, Süleymaniye Kütüphanesi, M. Halid Efendi459/1SELVİ, Dilâver, Kur’ân ve Tasavvuf -Tefsirlerin Tasavvufa Bakışı, Şule Yayınları, İstanbul, 1997. SUNAR, Cavit, Melamilik ve Bektaşilik, Ankara, 1975.------------------, Tasavvuf Tarihi, Ankara, 1974.SÜREYYA, Mehmed, Sicilli Osmanî, İstanbul, 1308.ŞAHİDÎ, İbrahim, Gülşen-i Tevhid, (trc. Mithat Bahârî Beytur), Kırkambar Yayınları, İstanbul, 2002.ŞAHİNER, Necmeddin, Merâtib-i Tevhid Risâlesi, Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2001. ŞAPOLYO, Enver Behnan, Tarikatlar ve Mezhepler Tarihi, İstanbul, 1964.ŞEMSEDDİN SAMİ, Kamûsu’l-A’lâm, İstanbul, Mihran Matbaası, 1302-1316.--------------------------, Kamûs-i Türkî, İstanbul, 1992.ŞENGEL, Ali Rıza, Türk Mûsikîsi Klasikleri, I-VIII, İlâhiler (haz. Yusuf Ömürlü) Kubbealtı Neşriyat, İstanbul, 1979.TARLAN, Ali Nihat, Edebiyat Meseleleri, Ötüken Yayınevi, İstanbul, 1981, TATLISU, Ali Osman, Esmâu’l-Hüsnâ Şerhi, İstanbul, trz.TÖRE, Abdülkadir, Türk Mûsikîsi Klasikleri, İlahiler,(haz. Yusuf Ömürlü), Kubbealtı Neşriyat, VI, İstanbul, 1979.TÜRER, Osman, Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi, Sehâ Neşriyat, İstanbul, 1995.TÜRK DİLİ, Türk Şiiri Özel Sayısı, II (Divan Şiiri), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1986.ULUDAĞ, Süleyman, İslâm açısından Musiki ve Semâ, İrfan Yayınları, İstanbul, 1976. --------------------------, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yayınları, İstanbul, 1995. UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Ankara, 1975-77.YAKIT, İsmail, Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1992. YAZICI, Seyfettin, Temel Dini Bilgiler, Ankara, 1994.YAZIR, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Kitabevi, İstanbul, 1971.YENİTERZİ, Emine, Divân Şiiri’nde Na‘t, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1993.YILMAZ, Durmuş, Osmanlı’nın Son Yüzyılı, Çizgi Kitabevi, Konya, 2001.YILMAZ, H.Kâmil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, Ensar Neşriyat, İstanbul, 1994.--------------------------, Aziz Mahmud Hudâyî, Hayatı, Eserleri, Tarikatı, Erkam Yayınları, İstanbul, 1999.-------------------------, “Aziz Mahmud Hudâyî” mad. DİA., 1991.YORGANCIOĞLU, Salim, Üsküdar Dergahları, Üsküdar Bel. Bşk.Yay, Üsküdar, 2004.YÜCER, H.Mahmut, Abdurrahman Nesib Efendi ve Eserlerindeki Bazı İlâhileri, (Uluslararası Aziz Mahmud Hudâyî Sempozyumu, 20-22 Mayıs, 2005)----------------------------, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (XIX.Yüzyıl), İnsan Yayınları, İstanbul, 2003.