AHMET MİTHAT EFENDİ’NİN “ÇENGİ” ROMANINDA CERVANTES’İN İZLERİNİ ARAMAK

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 3, 819 - 830, 31.08.2018

Adem Gürbüz

https://doi.org/10.26791/sarkiat.422680

Cited By: 1

Öz

Cervantes,
şövalye hikâyelerinin parodisini yaptığı Don Kişot romanıyla, romans türünün
sonunu hazırlayarak roman türünün temellerini atar. Yazar, romans türünü klasik
bir şekilde yermek yerine o türü kendi silahıyla vurmuş ve şövalye hikâyelerinin
saçmalığını bu eserlere inanarak şövalyeliğe soyunan bir karakteri hâlden hâle
düşürerek hicvetmiştir. Eser, dünya edebiyatında olduğu gibi Türk edebiyatında
da önemli izler bırakmıştır. Yazı makinesi olarak nitelendirilen Ahmet
Mithat’ın kaleme aldığı ve makalemize de konu olan “Çengi” romanı, Cervantes’in
ünlü “Don Kişot” romanının kültürümüze ve edebiyatımıza uyarlanmış bir
şeklidir. Toplumu eğitmeyi kendine temel görev edinen Ahmet Mithat, bütün
eserlerini bu kaygıyla kaleme almıştır. Makalemize konu olan “Çengi” romanında
da yazarın bu yönünü görmemiz mümkündür.

Bu
makalede Ahmet Mithat’ın “Çengi” romanı ile Cervantes’in “Don Kişot” romanı
karşılaştırılacak, iki eser arasındaki benzerlikler tespit edilecek, Ahmet
Mithat’ın uyarlama yaparken nelere dikkat ettiği ortaya konacaktır. Ayrıca dünya
edebiyatında romanın gelişimine yön veren Cervantes’in Ahmet Mithat üzerinde
bıraktığı tesirler de tespit edilmeye çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat, Cervantes, Çengi, Don Kişot, Roman, Edebiyat

Kaynakça

• Akyüz, Kenan, Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2013.
• Belge, Murat, Türk Edebiyatında “Doğu-Batı Sorunsalı”, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2007.
• Cervantes, Saavedra, Miguel De, Don Kişot (Çev. Reşat Nuri Güntekin), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2013.
• Demir, Yavuz, Zaman Zaman İçinde Roman Roman İçinde: Müşahedat: Bir Üstkurmaca Olarak Müşahedat, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara 2016
• Dino, Güzin, Türk Romanının Doğuşu, Agorakitaplığı, İstanbul 2008.
• Finn, Robert P., Türk Romanı, Agorakitaplığı, İstanbul 2003.
• Kantarcıoğlu, Sevim, Türk ve Dünya Romanlarında Modernizm, Paradigma Yayıncılık, İstanbul 2007.
• Kaplan, Mehmet, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 2, Dergâh Yayınları, İstanbul 1997.
• Karataş, Turan, Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Sütun Yayınları, İstanbul 2011.
• Kerman, Zeynep, Ahmet Mithat Efendi, Tanzimat Edebiyatı, Akçağ Yayınları, İstanbul 2011.
• Kolcu, Ali İhsan, Tanzimat Edebiyatı II- Hikâye ve Roman, Salkımsöğüt Yayınevi, Erzurum 2011.
• Korkmaz, Ferhat, Ahmet Mithat Efendi’nin Romanları ve Romancılığı (1874-1884), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır 2010.
• Mithat, Ahmet, Çengi-Kafkas-Süleyman Muslî (Haz. Erol Ülgen & Fatih Andı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2000.
• Mithat, Ahmet, Letaif-İ Rivayat, Çağrı Yayınları, İstanbul 2001.
• Mithat, Ahmet, Müşahedat (Yay. Haz. Osman Gündüz), Kitapzamanı Yayınları, İstanbul 2010.
• Mithat, Ahmet, Daniş Çelebi ve Çengi Sümbül (Sahneye Uyarlayan: Mustafa Miyasoğlu), Konak Yayınları, İstanbul 2012.
• Moran, Berna, Türk Romanına Eleştirel Bakış 1, İletişim Yayınları, İstanbul 2012.
• Okay, Orhan, Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Midhat Efendi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1991.
• Özgül, M. Kayahan, “Romanın Hikâyesi”. Türk Romanı Özel Sayısı. Hece, 65/66/67, 2010, ss. 10-19.
• Parla, Jale, Don Kişot’tan Bugüne Roman, İletişim Yayınları, İstanbul 2012a.
• Parla, Jale, “İstanbul’da İki Don Kişot: Meczup Okurdan Saf Okura”. Türk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış (Berna Moran’a Armağan), İletişim Yayınları, İstanbul, 2012b, ss. 187-211.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul 2012.
• Uç, Himmet, Ansiklopedik Roman Eleştiri Terimleri, Bizim Büro Basımevi, Ankara 2006.
• Yılmaz, Durali, Roman Kavramı ve Türk Romanının Doğuşu, Kesit Yayınları, İstanbul 2011.
• Yıldız Sadettin, Tanzimat Dönemi Edebiyatı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2006.