BAKARA 196. AYETİN YORUMU BAĞLAMINDA BAZI SAHABÎLERİN TEMETTUʿ HACCINI YASAKLADIĞI İDDİASININ KRİTİĞİ

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 3, 937 - 961, 31.08.2018

Abdurrahman Ensari

https://doi.org/10.26791/sarkiat.423708

Öz

Bakara
196. ayetin yorumu bağlamında Şiî müfessirlerden Tûsî, Tabatabâî ve Mekârim
Şîrâzî’nin tefsirlerinde yer alan ifadeler incelendiğinde onların başta Hz.
Ömer olmak üzere bazı sahabîlerin Kur’an ile sabit olan temettuʿ haccını
yasakladıklarını ifade ettikleri görülür.

Bu
müfessirler söz konusu sahabîlerin, bu ayetin hükmünü ortadan kaldırdıklarına
veya neshettiklerine delalet eden birçok rivayet zikretmişlerdir. Bu
rivayetlere dayanarak onların gerçekten temettuʿ haccını yasakladıkları veya
neshettikleri sonucunu çıkarmışlardır. Sonra da yaptıklarının yanlış olduğunu,
böyle bir neshin mümkün olmadığını ispatlama çabasına girmişlerdir.

Bu çalışmada önce söz konusu müfessirlerin
iddialarını dayandırdıkları deliller incelenmiştir. Bu delillerin sahih olup
olmadıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Sonra da bu rivayetlerin, söz konusu
ayetin hükmünün ortadan kaldırıldığına veya neshedildiğine delalet edip
etmediği incelenmiştir.

Bu çalışmanın sonunda bu rivayetlerden bir
kısmının zayıf, bir kısmının da yanlış anlaşıldığı neticesine varılmıştır.
Nesih kriterleri açısından bu rivayetlerin hiçbir şekilde neshe delalet
etmedikleri, sadece maslahata mebni bir hükmü ifade ettikleri ve bunun da
Kur’an nassına muhalif olmadığı anlaşılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Temettuʿ Haccı, Nesih, Tûsî, Tabatabâî

CRİTİCİSM OF THE CLAİM OF THE ABROGATİON OF TEMETTUʿ HAJJ İN THE CONTEXT OF THE İNTERPRETATİON OF THE VERSE 2: 196

Öz

            Examining of the expressions in
the shi’i tafsirs of al-Tûsî, al-Tabatabâî and al-Shîrâzî in the context of the
interpretation of the verse 2: 196, it is seen that a number of the companions
notably ‘Umar express that they forbid tamattu’ hajj which is proven in the
Qur'an.

These interpreters cite
many narrations which indicate that these above-cited companions abrogated or
repealed the provision of this verse. On the basis of these narrations, they
infer that these companions really prohibited or abrogated tamattu’ hajj.

In this study, the arguments of this claim
of the above-cited interpreters are formerly examined. It is tried to determine
whether these arguments are authentic or not. Thereafter, it is examined
whether these narrations reveal the fact that the verse of the verse is
abrogated or repealed or not and, in the case of the latter, the question of
what these narrations mean is answered.

In conclusion, some of these narrations are
weak and some of them are misunderstood. In terms of abrogation criteria, it is
understood that these narrations never indicate abrogation but they merely
express a provision based on public interest and this is not in opposition to
the text of the Quran. 

Anahtar Kelimeler

Tamattuʿ Hajj, Abrogation, al-Tûsî, al- Tabatabâî

Kaynakça

• BEYHAKÎ, Ebû Bekir Ahmed. es-Sünenü’l-Kubrâ, Meclisu Dâireti’l-Meârif, Haydarâbâd, 1344.
• BEYHAKÎ, Ma’rifetu Süneni ve’l-Âsâr, thk. Abdulmutî’ Emîn Kal’acî, Camiâtu’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, Kahire, 1991.
• BUHÂRÎ, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-Sahîhu’l-Müsned min Hadîsi Rasûlillâhi Sallâllahu Aleyhi Vesellem ve Sünenihi ve Eyyamihi, thk., Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır, Dâru’t-Tavki’n-Necât, byy. 1422.
• BUHÂRÎ, Ebû Abdîllâh Muhammed b. İsmâîl. et-Târihu’l-Evsât, thk. Teysîr b. Sa’d, Dâru’r-Rüşd, Riyad, 2005.
• BUHÂRÎ, Ebû Abdîllâh Muhammed b. İsmâîl. et-Târihu’l-Kebîr, Dâiretu’l-Meârifi’l-Usmaniyye, Haydarâbâd, bty.
• BÛSÎRÎ, Şihâbuddîn Ahmed. İthâfu’l-Hayyireti’l-Mehere bi Zevâidi’l-Mesânîdi’l-Aşere, thk., Daru’l-Mişkât li’l-Bahsi’l-İlmî, Dâru’l-Vatan li’n-Neşr, Riyad, 1999.
• EBÛ NUAYM el-İsbehânî. Hilyetü’l-Evliyâ ve Tabakâtu’l-Asfiyâ, Saâde, Mısır, 1974.
• EBÛ YA’LÂ el-Mûsilî. Musnedu Ebî Ya’lâ, thk., Hüseyn Selim Ahmed, Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, Dımeşk, 1984.
• HÂKİM, Muhammed b. Abdullah. el-Mustedrek ala’s-Sahîhayn, thk., Mustafa Abdulkadir Atâ, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1990.
• İBN DUHAYM, Muhammed b. Ali eş-Şeybânî. el-Fevâid, Bernâmecu Cevâmii’l-Kelim, 2004.
• İBN EBÎ ŞEYBE, Ebû Bekir Abdullah el-Musannaf, tkk., Muhammed Avvâme Dâru’l-Kıble, Cidde, 2006.
• İBN EBİ TÂLİB, Mekkî b.. el-Îdâh li Nâsihi’l-Kur’âni ve Mensûhihi, thk. Ahmed Hasan Ferhat, Daru’l-Menâre, Cidde, 1986.
• İBN HACER, Ahmed el-Askalânî. el-Metâlibu’l-Âliye bi Zevâidi’l-Mesânîdi’s-Semâniye, Dâru’l-Asime, Dâru’l-Ğays, Suudi Arabistan, 1419.
• İBN HACER, Ahmed el-Askalânî. Fethü’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, bty.
• İBN HACER, Ahmed el-Askalanî. Temyizü’s-Sahâbe, thk., Adil Ahmed Abdulmevcûd ve Ali Muhammed Muavved, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1415.
• İBN HANBEL, Ahmed, Müsned, thk., Ahmed Şâkir, Dâru’l-Hadîs, 1995. İBN HANBEL, Ahmed. Müsned, thk., Şuayb el-Arnaût ve Adil Mürşid, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût, 2001.
• İBN HİBBÂN, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed. Sahîhu İbn Hibbân bi Tertîbi İbn Belbân, 2. Baskı, thk., Şuayb el-Arnaût, Müessetü’r-Risâle, Beyrût, 1993.
• İBN KAYYIM, Muhammed b. Ebû Bekir el-Cevziyye. Zâdu’l-Meâd fi Hedyi Hayri’l-İbâd, thk., Şuayb el-Arnaût ve Abdulkadir Arnaût, 26. Baskı, Muessesetu’r-Risâle Beyrut ve Mektebetu’l-Menâr el-İslâmiyye Kuveyt, 1992.
• İBN SA’D, Muhammed et-Tabakâtu’l-Kubrâ, thk., İhsân Abbâs, Dâru Sâdır, Beyrut, 1968.
• İBN SELLÂM, Kasım. en-Nâsihu ve’l-Mensûh fi’l-Kur’âni’l-Azîz, thk. Muhammed b. Sâlih el-Medeyfûr, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, bty.
• İBNÜ’L-CEVZÎ, Nevâsihü’l-Kur’ân, thk. Muhammed Eşref Ali Melibârî, 2. Baskı, el-Camiâtü’l-İslâmiyye, Medîne, 2003.
• MERTOĞLU, Mehmet Suat ve Abdullah Kahraman, “Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin”, DİA, 2010.
• MÜSLİM b. el-Haccâc en-Nîsâbûrî, el-Musnedu’s-Sahîhu’l-Muhtasar, thk., Muhammed Fuâd Abdulbâki, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, bty.
• NEHHÂS, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. İsmail. en-Nâsihu ve’l-Mensûh fi Kitâbillâhi Azze ve Celle, thk. Süleyman b. İbrahim, Muessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1991.
• NESÂÎ, Ebû Abdurrahman. es-Sünenu’s-Suğra, thk., Abdulfettâh Ebû Gudde, 2. Baskı, Mektebetu’l- Metbûâti’l-İslâmiyye, Haleb, 1986.
• NEVEVÎ, Muhyiddîn Yahyâ. el-Minhâc Şerhu Sahîhi Müslim b. Haccâc, 2. Baskı, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût, 1392.
• ÖZ, Mustafa ve Abdullah Kahraman, “Tûsî, Ebû Ca‘fer”, DİA, 2012, XLI, 433-437.
• RÂZÎ, İbn Ebî Hâtim. el-Cerh ve’t-Ta’dîl, Tab’atu Meclisi Dâireti’l-Usmâniyye, Haydarâbâd, Hindistân ve Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, 1952.
• RÂZÎ, İbn Ebî Hâtim. el-Merâsîl, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1397.
• RÂZÎ, İbn Ebî Hâtim. İlelu’l-Hadîs, thk., Sa’d b. Abdullah v.d., Metâbiu’l-Humeydî, 2006.
• SANʿÂNÎ, Ebû Bekir Abdurrezzâk. el-Emâlî fi Âsâri’s-Sahâbe, thk., Mecdî Seyyid İbrahim, Mektebetü’l-Kur’ân, Kahire, bty.
• SUYÛTÎ, Celâlüddîn Abdurrahman. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Mustafa Dîb el-Buğa, Dımeşk-Beyrût: Dâru İbni Kesîr, 1987.
• ŞAFİÎ, Muhammed b. İdris. İhtilâfü’l-Hadîs, thk. Amır Ahmet Haydar, Müessesetü’l-Kutubi’s-Sekâfiyye, Beyrut, 1985.
• ŞİRÂZÎ, Nasır Mekârim. el-Emsel fi Tefsîri Kitabillahi’l-Münezzel, Medresetu’l-İmâm Ali b. Ebî Tâlib, Kum, 1421.
• TABARÂNÎ, Süleyman b. Ahmed. Müsnedu’ş-Şamiyyin, thk. Hamdî b. Abdulmecîd, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1984.
• TABÂTABÂÎ, Muhammed Hüseyn. el-Mîzân fi Tefsiri’l-Kur’ân, thk. Hasan el-A’lâ, Müessesetü’l-A’lâ, Beyrut, 1997.
• TAHÂVÎ, Ebû Cafer. Şerhu Meâni’l-Âsâr, thk. Muhammed Zührî Neccâr, Muhammed Seyyid Câdu’l-Hakk, Âlemu’l-Kutub, , byy., 1994.
• TİRMİZÎ, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî, thk., Ahmed Şâkir v.d., 2. Baskı, Mektebe ve Matbaatu Mustafa Halebî, Mısır: 1975.
• TÛSÎ, Ebû Cafer Muhammed b. Hasan. et-Tibyân fi Tefsîri’l-Kur’ân, thk. Ağa Bezrek et-Tahrânî, İhyâi’t-Turâsi’l Arabî, Beyrut, bty.
• VEZÂRETU’L-EVKÂF ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, el-Mevsûatu’l-Fıkhiyyetu’l-Kuveytiyye, Dâru’s-Selâsil, Kuveyt ve Dâru’s-Safve, Mısır, Tabu’l-Vezâre, Kuveyt, 1404-1427.
• ZEHEBÎ, Muhammed b. Ahmed. Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ, Dâru’l-Hadîs, Kahire, 2006.
• ZÜHRÎ, Ebûbekir b. Şihâb. en-Nâsihu ve’l-Mensûh fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, thk. Mustafa Mahmud el-Ezherî, Dâru İbn Kayyım ve Dâru İbn Affân, Suudi Arabistan-Mısır, 2008.
• (ar.wikishia.net/view/ناصر_مكارم_الشيرازي) http://bayanelislam.net/Suspicion.aspx?id=01-06-0028
• الكلام في سماع الحسن البصري من عمر بن الخطاب رضي الله عنه ... www.ahlalhdeeth.com › ... › منتدى الدراسات الحديثية