İLHAMINI KUR’ÂN’DAN ALAN ŞAİR, MEHMED ÂKİF ERSOY

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 2, 896 - 930, 31.08.2019

Ramazan Şahan

https://doi.org/10.26791/sarkiat.569890

Öz

Mehmed Âkif Ersoy,
İstanbul’un Fatih semtinde, medreseye mensûb bir hocanın evinde doğmuş, Kur’ân
ruhuyla yoğrulmuş, onun manevi atmosferinde büyümüştür. Halkalı Baytar
Mektebi’ni bitirip Adana’da baytarlık yapan Âkif görevi esnasında Kur’ân’ı
baştan sona ezberlemiştir. Daha sonra Arapça ve tefsir okuyan Âkif, Kurtuluş
Savaşı yıllarında şehir şehir, köy köy gezerek milleti Kur’ân’la, vaaz ve
nasihatlerle irşad etmiş, bunun yanında dergilerde ve gazete köşelerinde
yazdığı makale ve şiirlerle de halkı bilinçlendirme görevini sürdürmüştür. Bunu
yaparken ayetleri şiirlerle açıklamış, böylece vaaz ve uyarılarının daha etkili
ve kalıcı olmasını sağlamıştır. Bu şiirlerin çoğu Safahat adlı eserinde
toplanmıştır.

Âkif, bazen bir ayet veya
bir hadisi başlık yapıp hemen altına bunlardan anladıklarını dizelere dökmüş,
bazen bir konuyu izah ederken satır aralarında ayetleri iktibas etmiş, bazen de
ayeti lafzen vermese de satır aralarında ayetlerden manevî iktibaslarda
bulunmuştur. Bu çalışmada tamamını bir arada görme gayesiyle Âkif’in doğrudan
ele aldığı veya manevî iktibasta bulunduğu ayetler ele alınarak onları nasıl
yorumladığı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Âkif, Kur’ân, Safahat, Şiir, İlham

THE POET WHO HAS TAKEN HIS INSPIRATION FROM THE QURAN MEHMED AKIF ERSOY

Öz

Mehmed
Âkif Ersoy was born in a district of Istanbul called Fatih, in a scholar’s
house who was a member of the madrasah. He has grown with the Quran’s spirit
and its spiritual atmosphere. He has graduated from the Halkalı Veterinarian
School and during his mission as a vet in Adana, he memorized the Quran
completely by reading it over and over again. Later on, Âkif learned Arabic and
studied Tafseer. During the Independence War, he set out and went from town to
town and village to village to guide people with his sermons and advice. Along
with his sermons, he has written poems and articles for newspapers and
magazines to raise awareness and awaken the people. Mostly, he clarified the
Quranic verses with poems and with this he made his sermons and advice a lot
more effective and permanent. He gathered all of these poems in a work titled
Safahat.

While the poet who has taken his inspiration from the Quran, was
explaining the verses with poems, sometimes he took a hadith or a Quranic verse
as title and underneath he wrote what he understood from them. Sometimes while
he was examining an issue, he gave the Quranic verses between the lines.
Sometimes he did not give the verse directly but he referred to Quranic verses
and their meanings in a style only an expert can understand. In this study, we
will examine the verses that Âkif analyzed directly and referred to, and we
will analyze how he interpreted these verses.

Anahtar Kelimeler

Akif, Quran, Safahat, Poem, Inspiration

Kaynakça

• Abdulbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu’cemu’l-müfehres lî elfâzi’l- Atıyye Ḳur’ân-ı Kerîm, (Beyrut: Dâru’l-Meâirf, 1414/1994).
• Aydar, Hidayet. “Bir Kur’ân Müfessiri Olarak Mehmed Âkif”, Diyanet İlmi Dergi, 32/4 (1996): 25-50.
• Abbas, Fadıl Hasan. Kaṣaṣu’l-Ḳur’âni’l-Kerîm. Amman: Dâru’n-Nefâis, 1430/2010.
• Bilgiz, Musa, “M. Âkif’in Şiir ve Düz Yazılarında Kur’ân’dan Temalar”, EKEV Akademi Dergisi, 15 (2003): 159-178.
• Çağlayan, Harun. Kelâm’da Bilgi Kaynakları. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2009.
• Düzdağ, M. Ertuğrul. Mehmed Âkif Hakında Araştırmalar II. İstanbul: İFAV Yayınları, 2006.
• Edib, Eşref, Mehmed Âkif Hayatı Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları. Haz. Fahrettin Gün. İstanbul: Beyan Yayınları, 2011.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
• Ersoy, Mehmed Âkif. Safahat nşr. Ertuğrul Düzdağ, (İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• Ersoy, Âkif Mehmed. Safahat, nşr. Ertuğrul Düzdağ, (Ankara: TDV Yayınları, 2010).
• Ersoy, Tefsîr Yazıları ve Vaazlar, nşr. Ertuğrul Düzdağ, (Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012)
• Güven, Şahin. “Kur’âniyyûn Ekolü -Temsilcileri, Tefsirleri ve Tefsirdeki Yöntemi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (2001): 385-408.
• el-Halidî, Salâh Abdülfettah. et-Tefsîru’l-mevżûî beyne’n-naẓ ariyyeti ve’t-taṭbîḳ Amman: Dârü’n-Nefâis, 2015/1436.
• İbn ‘Atıyye, Ebû Muhammed Abdulahk b. Gâlib b. Abdirrahman. el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-’Azîz, thk. Abdusselam b. Abdişşâfî Muhammed Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1422/2002.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, thk. Sâmî b. Muhammed Selâme Riyâd: Dâru Tayyibe, 1420/1999.
• el-İsfehânî, Râğıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Ḳurʾân. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
• Karaman, Hayrettin- Çağrıcı, Mustafa- Dönmez, İbrahim Kafi- Gümüş, Sadrettin. Kur’ân Yolu. Ankara: DİB Yayınları, 2004.
• el-Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Kitâbu’t-tevḥid. Nşr. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi. Ankara: İsam Yayınları, 2003.
• el-Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vilâtu Ehl-i Sunne. Thk. Mecdî Bâsellûm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
• Münavî, Zeynüddin Muhammed Abdürrauf b. Tacilarifin b. Ali. Feyzü’l-kadîr şerhi’l-Câmii’s-sağîr. Thk. Hamdî ed-Demirdaş Muhammed. Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1418/1998.
• el-Muttakî, Alî b. Husâmiddîn b. Abdulmelik b. Kadîhân el-Hindî. Kenzu’l-ummâl fî suneni’l-aḳvâl ve’l-ef’âl. Nşr. Bekri Hayyani-Saffet Sakka. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1985/1405.
• en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah İbnü’l-Beyyi’ Muhammed Hakim. el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn. Thk. Mustafa Abdülkadir Ata. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.er-Râzi, Fahrüddin. Mefâtîhu’l-Gayb. Beyrut: Dâru İhyâi Türâsi’l-Arabi, 1420/1999.
• es-Sabûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. el-Kâhire: Dâru’s-Sâbûnî, 1417/1997.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, (Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2002.
• et-Taberî, Ebû Ali Eminüddin Fazl b. Hasan b. Fazl. Mecmau’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳur’ân, nşr. Haşim er-Resüli Mahallati, Fazlullah el-Yezdi et-Tabatabai. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1406/1986.
• ez-Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Ahmed. el-Keşşâf an ḥakâîku gavâmidi’t-tenzîl ve uyûni’l-akâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1407/1986.