LUTFİ PAŞA’NIN İMAN RİSALESİ: İNCELEME VE TAHKİK

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 2, 321 - 355, 30.04.2020

Vezir Harman , Halil İbrahim Delen

https://doi.org/10.26791/sarkiat.646993

Öz

Kanuni Sultan Süleyman’ın vezirlerinden- İşkodralı Lutfi Paşa tarih, siyasetname ve savaş sanatı gibi alanlarda meşhur eserler kaleme almış bunlara ilave olarak İslamî ilimlere dair bilhassa da de kelam sahasında çeşitli risaleler yazmıştır. Bu çalışmada Lutfi Paşa’nın Risâle fî Beyâni Asli’l-Îmân ve Cevherihi ve Sıfâtihi adlı risalesinin tahkikli neşri yapılacaktır. Lutfi Paşa’nın bu risalesi kelam ilmi açısından değerlendirilecek, risalenin telif sebebi araştırılacak, risalede yer alan görüşlerin klasik kelam kaynaklarındaki konumu tespit edilemeye çalışılacaktır. Lutfi Paşa’nın bu risalesinin konumu, kaynakları araştırılacak olup Lutfi Paşa’nın kendi görüşleri de izah edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kelam, İman, Lutfi Paşa, Risâle fî Beyâni Asli’l-Îmân ve Cevherihi ve Sıfâtihi

A CRITICAL EDITION OF THE RİSĀLA FÎ BEYÂNİ ASLİ’L-ÎMÂN VE CEVHERİHİ VE SIFÂTİHİ BY LUṬFĪ PAS̲H̲A

Öz

Luṭfī Pas̲h̲a of Shkodral, one of the viziers of Suleiman the magnificent, wrote famous works in fields such as history, politics, the art of war, and in addition he wrote various books on Islamic sciences, especially in the field of Kalam. In this study, we will take Luṭfī Pas̲h̲a's approach to the subject of Faith (īmān), The Risāla fî Beyâni Asli’l-Îmân ve Cevherihi ve Sıfâtihi of Luṭfī Pas̲h̲a will be evaluated from the point of view of Kalam science and reason why the book was written will be investigated, the position of the book's views in classical Kalam sources will be tried to be determined. The position, sources and influence of Luṭfī Pas̲h̲a's book will be investigated and Lutfi Pasha's own views will be explained.

Anahtar Kelimeler

al-Kalām, Faith (īmān), Luṭfī Pas̲h̲a, Risāla fî Beyâni Asli’l-īmān ve Cevherihi ve Sıfâtihi

Kaynakça

• Akay, Ali. “Muslihuddîn el-Lârî’nin ‘Burhânu’t-Temânu‘’ ile İlgili Bir Risalesi”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi VII/1 (2005): 147-171.
• Aydın, Ferit. İslamda İnanç Sistemi/Akaid. Kahraman Yayınları, t.y.
• Çağrıcı, Mustafa. “Abdurrahman b. Muhammed Bistâmî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 6: 218-219. 1992.
• Çakan, İsmail Lütfi. “Hayrettin Hızır Atûfî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 4: 99-100. 1991.
• Çavuşoğlu, Semiramis. “Kadızadeliler”. TDV İslam Ansiklopedisi. 24: 100-102. 2001.
• Çınar, Mahmut. “Ye’s ve Be’s Halinde İmanın Hükmü: Firavun’un İmanı Örneği”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü Dergisi). 41 (Şubat 2011): 121-142.
• Ebû Hanîfe, Nu‘mân b. Sâbit b. Zûtâ b. Mâh. el-Fıḳhü’l-ekber. BAE: Mektebetül-Furkan, 1999.
• Fuad, Köprülüzade Mehmed. “Lütfi Paşa”. Türkiyat Mecmuası [İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Türkiyat Mecmuası] [TM] I (1925): 119-150.
• Gökbilgin, M. Tayyip. “Lütfi Paşa”. İslam Ansiklopedisi. 7: 96-101. İstanbul: MEB Basımevi, 1995.
• Gül, Ekrem Sefa. “Burhân-ı Temânuun Kesinliği Problemi”. Tasavvur / Tekirdağ İlahiyat Dergisi 5/1 (30 Haziran 2019): 377-416.
• Gündoğdu, Cengiz. “Abdülmecid Sivasi”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 37: 286-287. 2001.
• Harâitî, Ebû Bekr Muhammed b. Ca‘fer b. Muhammed es-Sâmerrî el-. Mesâvi’l-aḫlâḳ ve meẕmûmühâ. Thk. Mustafa b. Ebin-Nasr. Cidde: Mektebetüs-Sevâdî, 1993.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. Mecmûʿu fetâvâ. Thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım. Medine: Mecmau’l-Meliki’l-Fahd li Tibaati’l-Mushafi’ş-Şerif, 1995.
• İpşirli, Mehmet. “Lutfi Paşa”. TDV İslam Ansiklopedisi. 27: 234-236. 2003.
• Lutfi Paşa. Lütfi Paşa ve Tevârîh-i Âl-i Osmân. Thk. Kayhan Atik. Ankara: Kültür Bakanlığı, 2001.
• Koca, Ferhat. “el-Fetâva’t-Tatarhâniyye”. TDV İslam Ansiklopedisi. 12: 446-447. 1995.
• Köksal, Asım Cüneyd. “Bir İslâm Âlimi Olarak Lutfi Paşa”. Osmanlı Araştırmaları (Dergi). 50 (2017): 29-72.
• Köksal, Asım Cüneyd. “Lutfi Paşa’nın Niyet Risalesi”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi. 31 (2018): 569-587.
• Köksal, Asım Cüneyd. Lütfi Paşa. İlke Yayıncılık, 2017.
• Lutfi Paşa. Risâle fî Beyâni Asli’l-Îmân ve Cevherihi ve Sıfâtihi. Veliyüddin Efendi, 3242: 7 vr. Beyazıt Kütüphanesinde.
• Pezdevî, Ebü’l-Yüsr Fahrü’l-İslâm. Ehli Sünnet Akaidi. Trc. Şerafeddin Gölcük. Kayıhan Yayınları, 2015.
• Soyal, Fikret. Celaleddin ed-Devvani’nin Firavun’un imanı konusundaki görüşleri ve Ali el-Kârî’nin eleştirisi. Yüksek Lisans, İstanbul Üniversitesi, 2004.
• Şık, İsmail. “Burhan-ı Temanu’ya Eleştirel Bir Yaklaşım”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi X/2 (2010): 17-44.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Muʿcemü’l-kebîr. Thk. Hamdî b. Abdulmecid. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1994.
• Tahir, Bursalı Mehmed. Osmanlı Müellifleri: 1299-1915. İstanbul: Meral Yayınevi, 1975.
• Th. Menzel. “Luṭfī Pas̲h̲a”. Encyclopaedia of Islam, First Edition (1913-1936). v:54b. Encyclopaedia of Islam. Brill, t.y.