ABBASÎLER DÖNEMİNDE BİLGİ, TEKNİK VE ÜRÜN NAKLİ ÜZERİNE (11. YÜZYILA KADAR)

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 1 - 12. Yıl Özel Sayısı, 248 - 257, 31.03.2020

Yunus Arifoğlu

https://doi.org/10.26791/sarkiat.586090

Cited By: 1

Öz

Abbasîlerle birlikte gerçekleştirilen iç barış, Pax İslamica ile geniş İslam coğrafyası tek bir ülke haline gelmişti. Müslümanlar, bu coğrafyada serbest dolaşım imkânına sahiplerdi. Tacirler, âlimler ve seyyahlar bu coğrafyanın her bölgesine engelsiz gidiyorlardı. Onların seyahatleri beraberinde bir etkileşim meydana getiriyordu. Bilgi, teknik, ticari meta ve tarım ürünleri onların sayesinde bir yerden diğerine taşınıyordu. Böylece hem haberler yayılıyor hem de bir yerden başka bir yere taşınan teknikler orada gelişme imkânı buluyordu. Bu sayede yoğun bir dolanım, meydana geliyordu. Bu çalışmada, Abbasîler döneminde bilgi naklî ele alınmıştır. Bilginin naklindeki aracılara değinilmiştir. Ayrıca etkileşim yoluyla bilginin geçişi incelenmiştir. Ardından ticari meta dışındaki ürünlerin taşınması konu edinmiş ve tekniğin bir yerden bir yere nakline değinilmiştir. Çalışmada hem ana kaynaklardan hem de modern kaynaklardan istifade edilmiştir. Özellikle de 9. ve 10. yüzyıllarda İslam coğrafyasını gezen coğrafyacıların eserleri dikkate alınmıştır. Çalışmanın kapsamı Abbasîlerin başlangıcından 11 yüzyılın sonuna kadardır. Bu çalışma ile bahsi geçen yüzyıllar arasında İslam dünyasında meydana gelen etkileşim, ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Abbasîler, Bilgi, Teknik, Etkileşim, Nâkil

DURING THE ABBASIDS PERIOD INFORMATION, TECHNICAL AND PRODUCT TRANSPORTATION (UNTIL THE 11th CENTURY)

Öz

Inner peace with the Abbassids has been achieved. The vast Islamic geography began to be ruled as a continent. There was a possibility of free movement of Muslims in this geography. Merchants, scholars and travelers have traveled all regions of this geography. Their travels caused an interaction. Knowledge, technical, commercial commodities and agricultural products were carried from one place to another Thus, the news spread and the techniques moved from one place to another found the opportunity to develop there. This resulted in intense circulation. In this study, the transfer of information during the Abbasid period was discussed. Intermediaries in the transmission of information were mentioned. The passage of information by interaction has been examined. Then, the transfer of the technique from one place to another was mentioned. In this study, the main sources and modern sources were used. The works of geographers who visited Islamic geography in the 9th and 10th centuries were particularly taken into account. The scope of the study ranges from early Abbassids to the end of the 11th century. With this study, we tried to highlight the interactions that took place in the Islamic world between the centuries mentioned.

Anahtar Kelimeler

Abbasids, Knowledge, Technical, Interaction, Transportation

Kaynakça

• Alper, Ömer Mahir, “İbn Sina”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 319-322. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Arseven, Celal Esad, Sanat Ansiklopedisi. İstanbul: MEB Yayınları, 1975.
• Bakır, Abdulhalik, Ortaçağ İslam Dünyasının Tekstil Sanayi Giyim Kuşam Moda. Ankara: Bizimbüro Basımevi, 2005.
• _________, Ortaçağ İslam Dünyasının Taş Toprak Madenleri Sanayisi. Ankara: Bizimbüro Basımevi, 2001.
• Bammat, Haydar, İslamiyetin Manevi ve Kültürel Değerleri. Ankara: Resimli Posta Matbaası, 1963.
• Bayrakdar, Mehmet, “İbn Miskeveyh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 201-208. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Belâzûrî, İmam Ebu Abbas Ahmed b. Yahya b. Cabbar, Fütühü’l-Buldan, thk. Abdullah Tabbaî, Beyrut: Müessesetü’l-Mearif, 1987.
• Bosch, Gulnar- Carswell, John- Petherbridge, Guy, Islamic Binding Bookmaking. Chicago: The Oriental Institute Museum, 1981.
• Birûnî, Ebu Reyhan Muhammed b. Ahmed, el-Cemahir fi Ma’rifeti’l-Cevahir. thk Yusuf Hadi, Beyrut: Alemu’l-Kutub, 1984.
• Cahen, Claude, “Ekonomi, Toplum ve Müesseseler”, İslam Tarihi Kültür ve Medeniyeti. trc. Ufuk Uyan, P. M. Holt- A.K.S. Lambton- B. Lewis, İstanbul: Hikmet Yayınları, 1989.
• Cahız, Ebu Osman Amr b. Bahr b. Medhu’t-Tüccâr ve Zemmi Ameli’s-Sultân, thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn, trc. Abdulhalik Bakır, Ortaçağ Medeniyetine Dair Çeviriler I. Ankara: Bizimbüro Basımevi, 2008.
• Cahız, Ebu Osman Amr b. Bahr b. et- Tebessur bi’Ticare. trc. Mahfuz Söylemez. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2001.
• Cezar, Mustafa, Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 1977.
• Curtin, Philip D. Kültürler Arası Ticaret, trc. Şaban Bıyıklı. İstanbul: Kure Yayınları, 2008.
• Dağ, Mehmet- Öymen, Hıfzırrahman, İslam Eğitim Tarihi. Ankara: MEB Yayınları, 1974.
• Dimand, M. S. Funûnu’l-İslamiyye, Arapça’ya trc. Ahmed Muhammed İsa. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1982.
• Durant, Will, İslam Medeniyeti, trc. Orhan Bahaeddin. İstanbul: Tercüman Yayınları, ty.
• Dûri, Abdülaziz, “Bağdat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4: 425-433. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Erginsoy, Ülker, İslam Maden Sanatının Gelişimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1978.
• Eyice, Semavi, “Cami”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 56-90. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Eyice, Semavi, “Hamam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15: 433-434. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Frye, Richard Nelson, Orta Asya Mirası, Antik Çağlardan Türklerin Yayılmasına. trc, Füsun ve Tunç Tayanç. Ankara: Arkadaş Yayınları, 2009.
• Heyd, W. Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, trc. Enver Ziya Karal. Ankara: TTK Yayınları, 1975.
• Gölcük, Şerafettin, “Cehm b. Safvân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 233-234. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Görgün, Tahsin, “Dünya Tarihsel Bir Bakışla İslam Tarihini Yeniden Düşünmek”, İslam Düşünce Atlası, 80-86. İstanbul: İlem Etüdler Derneği, 2017.
• Gutas, Dimitri, Yunanca Düşünce Arapça Kültür, çev. Lütfü Şimşek. İstanbul: Kitapyayınevi, 2011.
• Hill, Donald R. Gökyüzü ve Bilim Tarihi, trc. Atilla Bir-Mustafa Kaçar. İstanbul: Boyut Yayınlar, 2011.
• Kaya, Mahmut, “Farabî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12: 146-162. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• İbn Cübeyr, Ebü’l-Hüseyn Muhammed b. Ahmed b. Cübeyr b. Muhammed, Endülüs’ten Kutsal Topraklara. trc. İsmail Güler, İstanbul: Selenge Yayınları, 2003.
• İbn Havkal, Ebu Kasım Muhammed b. Ali, Suretu’l-Arz, thk. E.J. Brill. Leiden: Leiden University Press, 1939.
• İbn Hurdâzbih, Ebu Kasım b. Abdullah, Kitâbü’l-Mesâlîk ve’l-Memâlik, ed. M. J. de Goeje. Leiden: Brill Press, 1967.
• İnalcık, Halil, Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2008.
• İstahrî, Ebu İshak İbrahim b. Muhammed el-Farisî. Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-Memâlik, nşr. M. J. de Goeje. Leiden: Brill Press, 1967.
• Kahraman, Gülçin, Erken Bizans Dönemi Horasan Harçlarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2008.
• Kramers, J. H. İslam Medeniyeti Tarihinde Coğrafya ve Ticaret, trc. Ömer Rıza. İstanbul: Asarı İlmiye Kütüphanesi Neşriyatı, 1934.
• Lombart, Maurice, İslam’ın Altın Çağı. trc. Nezih Uzel. İstanbul: Pınar Yayınları, 2002.
• Can, Yılmaz, İslam Şehirlerinin Fiziki Yapısı. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Makdisî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed. Ahsenu’t-Tekâsîm fi Marifeti’l-Ekâlim. ed. Fuat Sezgin. Frankfurt: Tarihu’l-Ulumu’l-Arabiye, 1992.
• Mazaharî, Ali, Ortaçağ’da Müslümanların Yaşayışları, trc. Bahriye Uçok. Ankara: Varlık Yayınları, 1972.
• Mez, Adam, Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti, trc. Salih Şaban. İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.
• Miquel, Andre, İslam Dünyası ve Yabancı Diyarlar. İstanbul: Kitap yayınevi, 2003.
• Mortan, Kenan- Ertan, Önder Küçük, Çarşı, Pazar, Ticaret ve Kapalı Çarşı, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2010.
• Pedersen, Johannes, İslam Dünyasında Kitabın Tarihi. trc. Macit Karagözoğlu. İstanbul: Klasik Yayınları, 2018.
• Piyadeoğlu, Cihan, Güneş Ülkesi Horasan, Büyük Selçuklular Dönemi, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2012.
• Richard Nelson Frye, Orta Çağın Başarısı, Buhara. trc. Hasan Kurt. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversiteesine Yardım Vakfı Bilig Yayınları, ty.
• Ritter, K. Ziraat Tarihi, trc. Kazım Köylü. Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, 1962.
• Sadi, Ebu Muslihuddin, Bostan ve Gülistan. trc. Rifat Bilge. İstanbul: Can Kitabevi, 1968.
• Sarıçam, İbnrahim- Erşahin, Seyfettin, İslam Medeniyeti Tarihi. Ankara: TDV Yayınları, 2014.
• Selen, Hamit Sadi, Ticaret Tarihi, İstanbul: Devlet Basımevi, 1938.
• Süleyman et-Tâcir- Ebû Zeyd es-Sîrâfî, Ahbârü’s-Sîn ve’l-Hind. trc. Ramazan Şeşen. İstanbul: Yeditepe Yayınları. ty.
• Sunar, Lütfi, “Dünya Tarihinin Ekseni ve Zemini Olarak İslam Medeniyeti”, İslam Düşünce Atlası, 66-80. İstanbul: İlem Etüdler Derneği, 2017.
• Uhlig, Helmut, İpek Yolu, trc. Alev Kırım. İstanbul: Okyanus Yayınları, 2000.
• Uludağ, Süleyman, “Hankah”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16: 42-43. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Watson, Andrew M. Agricultural Innovation the early Islamic World. Cambridge: Cambridge University, 1983.
• Yakûbî, İbn Vazıh Ahmed b. İshak b. Cafer, Kitâbü’l-Büldân, Dârü’l-Kitâbi’l-İlmiyye, Beyrut ty.
• Yıldız, Nuray, Eskiçağ’da Deri Kullanımı ve Teknolojisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1993.