ترجيح الحديث الضعيف المعمول به على الحديث الصحيح المهمل الجمع بين الصلاتين نموذجاً

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 1 - 12. Yıl Özel Sayısı, 139 - 158, 31.03.2020

Enes Salih

https://doi.org/10.26791/sarkiat.626351

Cited By: 1

Öz

 العمل بالحديث يعني لزوماً التصديق والإيمان بأن النبي صلى الله عليه وسلم حدث به، ويعني أيضاً الأخذ بما ورد فيه، وبناء الأحكام عليه، وهو بذلك يختلف عن تصحيح الحديث، لأن تصحيح الحديث أمر متعلق بالسند والمتن، والغرض من تصحيح الحديث هو جعله صالحاً للأخذ به والعمل بمضمونه، فالعمل بالحديث أمر يتعدى تصحيح الحديث أو تضعيفه، بل هو الغاية المنشودة من تصحيح الحديث. وللعمل بالحديث أهمية كبرى في اعتبار المحدثين والفقهاء والسلف، وقد ظهر ذلك جلياً في كتبهم، فالعمل بالحديث عند الترمذي مثلاً من أهم أسباب اختياره للحديث، وقد انتقى أبو عيسى الترمذي في سننه من الأحاديث ما كان معمولاً بها، وقال عن كتابه أن جميع ما فيه من الأحاديث معمول به إلا حديثين. ومن الأصول المعتبرة عند المحدثين والفقهاء أن الحديث الصحيح هو الحديث الصالح للعمل به، وأن الحديث الضعيف هو حديث مردود لا يبنى عليه حكم ولا يعمل به إلا في فضائل الأعمال، ولكن هذه القاعدة ليست على إطلاقها؛ فقد يأتي الحديث صحيحاً غير معمول به، فيبقى حديثاً غير مكذب ولا معمول به، ولذلك أمثلة كثيرة، وقد يأتي الحديث ضعيفاً معمولاً به، وهذا الاستثناء له أمثلة أيضا، وهذان الاستثناءان لا إشكال فيهما، ولكن إذا تعارض حديث صحيح غير معمول به مع حديث ضعيف معمول به، أيهما يُرجَّح؟ وهذه المسألة موضوع هذا البحث. والمحدثون لم يبوبوا لهذه المسألة باباً، ولم يتحدثوا بها، ولكن تعرف آراؤهم من خلال صنيعهم، وقد مثّلت لهذه المسألة بما فعله الترمذي؛ فقد ذكر حديثاً في الجمع بين الصلاتين وهو حديث صحيح لا خلاف في صحته، ولكنه بيّن أنه غير معمول به، وذكر بعده حديثاً متفقاً على ضعفه، يعارض الحديث الصحيح الأول، وبيّن أن عليه العمل عند العلماء. وهذه القضية تتفرع إلى مسألتين: مسألة فقهية في الجمع بين الصلاتين من غير عذر، ومسألة حديثية. والباحث تتبع صنيع المحدثين في التعامل مع المسألة، وتوصل إلى آرائهم فيها من خلال تحليل أقوالهم، وبيّن الباحث رأيه في المسألتين الفقهية والحديثية معتمداً على أدلة واعتبارات تصوّب ما ذهب إليه، وقدم الباحث في بداية البحث مقدمة ذكر فيها معنى العمل بالحديث، وأهميته، والقاعدة الأصلية في ذلك مع استثناءاتها، وأمثلة ذلك، وختم البحث بأهم النتائج التي توصل إليها.

Anahtar Kelimeler

الحديث, العمل بالحديث, الحديث الصحيح المهمل (الغير معمول به), الضعيف المعمول به, الترجيح

AMELLE DESTEKLENMİŞ ZAYIF HADİSİN AMEL EDİLMEYEN SAHÎH HADİSE TERCİHİ MESELESİ

Öz

Hadisle amel, hadisin Hz. Peygamber’e aidiyyetini tasdik, hadisin ahkâmına uymak ve bu hadisten hüküm çıkarmayı ifade eder. Bu sebeple ma’mûlun bih kavramı sıhhatten farklıdır. Çünkü hadisin sıhhati, sened ve metinle ilgili/ilişkili konuları ifade etmektedir. Tashihu’l-hadisin amacı, bu hadisi ma’mül bih durumuna/konumuna getirmektir. Hadisle amel ise hadisin sıhhat araştırmasını aşan bir konudur. Hadisle amel, muhaddisler, fakihler ve selef ulemasına göre önemli bir konu olup; klasik dönem kitaplarında dikkate değer bir biçimde yer almaktadır. Örneğin Tirmizi’ye göre hadisle amel, hadisi tercih sebeplerinin en önemlilerinden biridir. Nitekim Tirmizi, Sünen’ini ma’mül bih hadislerden oluşturmakta ve kitabında yer alan iki hadis haricindeki tüm hadislerin ‘ma’mül bih’ olduğunu dile getirmektedir. Muhaddisler ve fukahaya göre sahîh hadis, ma’mül bih; zayıf hadis ise kendisinden hüküm çıkarılmayan ve sadece fedailü’l-a’mâl konusunda kendisiyle amel edilebilen merdûd hadistir. Ancak bu kaide bazı istisnaları içermektedir. Nitekim bazı hadisler gayr-i ma’mül bih olabilir. Ancak bu tür hadislere uydurma (yalan) denmez. Bu durumun aksine zayıf hadis ma’mül bih olabilir. Bu iki istisnai durumun da hadis kitaplarında örnekleri vardır. Ancak “sahih gayr-i ma’mül bih hadis” ile “zayıf ma’mül bih hadis” bir araya geldiğinde hangisi tercih edilmelidir? Bu çalışma mevzubahis tercihin kapsamını incelemektedir. Bu konu muhaddislerin hadis usulüne dair kitaplarında doğrudan yer almamaktadır. Ancak onların görüşleri, usul ve diğer konulara dair kitaplarında yaptıkları tahliller aracılığıyla bilinmektedir. Biz de bu çalışmada bahsi edilen konuyu Tirmizi örneğinde inceledik. Tirmizi öncelikle namazları cem’ (birleştirme) konusunda sıhhatinde ihtilaf olmayan sahih bir hadis zikretmekte; ancak bu hadisin gayr-i ma’mül bih olduğunu açıklamaktadır. Sonrasında zayıf olduğu konusunda ittifak edilen başka bir hadis aktarmaktadır. Ancak bu hadis önceki sahih hadis ile çelişmekte ve Tirmizi, ulemaya göre bu zayıf hadisin ma’mül bih olduğunu dile getirmektedir. Tirmizi’nin örneği herhangi bir sebep olmaksızın namazları cem’in hükmü ve amelle desteklenmiş zayıf hadisin tercihi konularını içermektedir. Bu çalışma, amelle desteklenmiş hadisin tercihi konusunda muhaddislerin yöntemini takip etmekte ve onların sözlerini tahlil etmek suretiyle muhaddislerin kanaatlerine ulaşmayı hedeflemektedir. Araştırmada meselenin fıkhî boyutu ve amelle desteklenmiş zayıf hadisi tercih hakkındaki görüşleri delilleriyle birlikte açıkladık. Araştırmamızın giriş bölümünde hadisle amelin anlamını, önemini ve bu konudaki temel kaideyi istisnalarıyla birlikte zikretmeyi de ihmal etmedik.

Anahtar Kelimeler

Hadis, hadisle amel, sahih mühmel hadis (gayr-i ma’mül bih), zayıf ma’mül bih, tercih

WEIGHTING THE WEAK HADITH APPLICABLE TO THE CORRECT NEGLECTED HADITH

Öz

Working with the Hadith means believing that the Prophet (peace and blessings of Allah be upon him) said it. It also means taking into account what is contained therein, and building judgments on it, and it is according to that different from correcting the hadith, because correcting the Hadith is related to the men of the Hadith and the words of the Prophet (peace and blessings of Allah be upon him) in the Hadith. The purpose of correcting the hadith is to make it fit to be taken into account and to work with its contents, so the work of the Hadith is beyond correction or weakening the Hadith, it is the intended purpose of correcting the Hadith. The work of the Hadith is of great importance in the early Muslims (The Companions and those who follow them), and scholars of hadith and Jurists and this has been evident in their books, for example, the work of the Hadith for Tirmidhi is one of the most important reasons for his choice of Hadith in his book. and Al-Tirmidhi chose in his book from the hadiths what was taken, and he said about his book that all the hadiths of the Hadith are taken only by two. One of the assets considered that the Hadith is the right honorable is the Hadith, which is good to work with, and that the weak Hadith is the Hadith payoff that is not based on judgment and does not work only in the virtues of business. but this rule is not at all, Because the hadith may come true and it is not done, so the hadith remains not lying or done, and the hadith may come weak and done, this exception also has examples. These two exceptions are unproblematic, but if the hadith is not taken with a weak hadith that is taken by him, whichever is, so this is the subject of this article. Hadith scholars did not speak on this subject, but we know their opinions through their work, An example of this subject has been set up, such as the example of the Tirmidhi, he gave an example Hadith on the issue of combining prayer, it is true no dispute in the correction but not taken and then he gave a weak hadith that is taken Hadith. This issue is divided into two issues: jurisprudence in combining the two prayers with no excuse, and a Hadith. I reached the views of Hadith scholars by thinking about their work. And i mentioned my opinion on both issues through evidence. In the introduction to the article I wrote the meaning of the work of the Hadith, its importance, ts original rules, exceptions and examples. At the end of the article I showed the most important results.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Working with the Hadith, the correct neglected Hadith, the weak and taken Hadith, Weighting

Kaynakça

• Anas ALJAAD, ''Hâkım'ın Mütesâhıllığının Kapsamı'' e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Aralık-2018 Cilt:10 Sayı:4 (22), Sayfa:1398-1415, S:1411.Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ el-Ukaylî, eḍ-Ḍuʿafâʾü’l-kebîr’e, Beyrut: Darü’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1984.Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî, Hilyetü’l-evliyâʾ ve tabakātü’l-asfiyâ, mısır: Mektebetus 'sâde, 1974.Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz el-Yahsubî, Tertîbü’l-medârik ve taḳrîbü’l-mesâlik, fas: matbaatü Fudale, 1983.Ed-Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî B. Ömer B. Ahmed, Kitâbü’d-Duʿafâʾ Ve’l-Metrûkîn, El-Medîneti’l-Münevvere: Mecelletu'l Câmiatü’l- İslâmiye, 1404.el-Beyhakî, Ahmed b. Hasan. as-Sünenu’l-kubrâ. Beyrut: Darü’l-Kutubu’l-İlmiyye, 2003.El-Buhârî, Muhammed B. İsmâîl B. İbrâhîm El-Cu‘Fî, Et-Târîḫu’l-Kebîr, Hindistan: Dâ'iratul- Maârifü’l- Osmaniye. ـــــــــــــ Sahihu’l-Buhârî. Beyrut: Dâru Tavk en- Necât, 1422.El-Cürcânî Ebû Ahmed, Abdullāh B. Adî B. Abdillâh, El-Kâmil Fî Ḍuʿafâʾi’r-Ricâl, Beyrut: Dârü’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1997.el-Hâkim, Muhammed b. Abdullah. el-Müstedrek ale's-sahihayn. Beyrut: Dârü’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1990.el-Mezî,Yusuf b. Abdurrahman, Tehzîbü’l-Kemâl, Beyrut: Müesssesetü’r-Risale, 1980.En-Nesâî, Ebû Abdirrahmân, Ahmed B. Şuayb B. Alî, Eḍ-Ḍuʿafâʾ Ve’l-Metrûkûn, Halep: Dâru’l Vâ'i, 1396.ــــــــــ el- Müctebâ. Halep: Mektebu’l- Matbuâti’l- İslamiyye, 1406.en-Nevevî, Yahya b. Şeref. el-Minhac fî şerhi Sahîhî Müslim. Beyrut: Dâru’l-İhyâu’t-Turasi’l-Arabi, 1993.en-Nisâburi, Müslim b el-Haccâc el-Kuşeyri. el-Müsnedü’s-sahih el-muhtasar bi nakli’l-adl. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arabi, 1991.er-Râzî, Abdurrahman b. Ebî Hâtim. Tefsîru’l-Kur’ani’l-azîm. Riyâd: Mektebetu Nizâr Mustafa el- Baz, 1419.es-San’ânî Abdurrezzak b. Hemmâm, Musannef. Beyrut: el-Mektebu’l-İslamiye, 1403.et-Taberânî, Süleyman b. Ahmet, el-Mu’cemu’l-Evsat, Kahire: Daru’l-Harameyn, 1995.et-Tirmizî, Muhammed b. Îsâ, el-ʿİlelü’ṣ-Saġīr, Beyrut: Dâru’l-İhyâu’t-Turasi’l-Arabi.ـــــــــــ Sünenü’t-Tirmizî, Mısır: Mektebeü ve matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî el-Mısrî 1975.Ez-Zehebî, Muhammed B. Ahmed, Mîzân El-İ’tidâl, Beyrut: Daru’l-Marife Li’t-Tibâa Ve’n-Neşr, 1963.hmed B. Muhammed B. Hanbel Eş-Şeybânî, Kitâbü’l-İlel Ve Marifeti’r-Ricâl’ı, Riyâd: Dâru'l Hâni, 2001.İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman Er-Râzî, El-Cerh Ve’t-Ta’dîl. Beyrut, 1952.İbn Hacer Ahmed b. Ali el-Askalani. Fethu’l- Bârî. Beyrut: Dâru’l- Marife, 1379.ـــــــــــــ Tehzîbü’t-tehzîb, Hindistan: Matbaatü Dairetü’l-Maarifi’n-Nizâmiyyeti, 1379.ـــــــــــــ Takrîbü’t-Tezhîp, Suriye: Dâruru’r-Reşîd, 1986.İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed B. Hibbân B. Ahmed El-Büstî El-Mecrûheyn Mine’l-Muhdisîn Ve’d-Duefa’ Ve’l-Metrûkîn, Haleb: Dârü'l Va'i, 1396.İbn Receb el-Hanbelî, Abdurrahmân b. Ahmed el-Bağdâdî ed-Dımaşkī, Fażlü ʿilmi’s-Selef ʿalâ ʿilmi’l-ḫalef, Beyrut: Dârü’l-Beşeiri'l- İslamiye, 2003.İbni Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed b. Osman el- Abbasî. Musannef. Riyad: Mektebetü’r- Râşid, 1409.Nûruddîn İtr, Takik İsimi eṣ-Ṣaḥîḥayn, Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1993.Vehbe ez-Zühaylî, el-Fıḳhü’l-İslâmî ve edilletüh, Dımaşk: Dâru’l Fikr, 1385.Yusuf ACAR, ''Zayif Hadisin Amel Karinesiyle Desteklenmesi Ve Tirmizî’nin Süneni'', Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 37, 2014, ss.41-70.https://www.youtube.com/watch?v=BlQ6PGOxEJE