İSRÂÎLİYÂT’IN TARİHİ ARKA PLANI

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 1 - 12. Yıl Özel Sayısı, 89 - 121, 31.03.2020

Hüseyin Zamur

https://doi.org/10.26791/sarkiat.688716

Öz

Arap yarımadasına kesin olarak ne zaman geldikleri bilinmeyen Ehl-i kitap, kabileler halinde buraya yerleşmiştir. Bölge halklarından bazılarının kendilerine tabi olmasıyla zamanla devlet kurabilecek güce ulaşmışlardır. İsrâîliyât’ın arka planı olarak değerlendirdiğimiz bu dönemde Araplar; Ehl-i kitap ile kurdukları ticari, siyasi ve sosyal münasebetler neticesinde onlardan bir hayli etkilenmiş ve bu etkilenme sürecinde İsrâîlî rivayetler Arap kültürüne geçmeye başlamıştır. Ehl-i kitab’ın semavî bir kitaba, bir dine ve bunların yanı sıra ilim merkezlerine sahip olmaları Araplara nisbeten daha kültürlü olmalarını sağlamıştır. Araplar, Ehl-i kitab’a sahip oldukları bilgi birikimi nedeniyle saygı göstermiş ve onlardan gelen bilgileri kabul etmişlerdir. Ancak câhiliyye döneminde Arapların Ehl-i kitap’tan etkilenmeleri sınırlı kalırken, farklı sebeplerden dolayı İslâmî dönemde bu etkileşim hız kazanmıştır. Zira Arapların Ehl-i kitap ile olan münasebetleri, Kur’ân-ı Kerîm’in inmeye başlamasıyla başka bir evreye girmiştir. Kur’ân-ı Kerîm’in semavî bir kitap olması insanların gözlerini diğer semavî kitaplara çevirmelerine neden olmuştur. Ayırca İslâmî dönemde Ehl-i kitap âlimlerinden İslâm’a girenler olmuş ve bu âlimlerden alınan bilgiler de doğru telakki edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

İslâm, Araplar, Ehl-i kitap, Yahudiler, İsrâîliyât

HISTORICAL BACKGROUND OF ISRAILIYYAT

Öz

People of the Book, which is unknown when they came to the Arabian Peninsula, was settled here in tribes. Have been supported by some peoples of the region, People of the book, have reached the power to establish a state in course of time. In this period, which we consider as the background of İsrâîliyât, the Arabs; As a result of the commercial, political and social relations that they established with the People of the Book, the Israeli narrations began to pass into the Arab culture in this process of influence. The fact that the People of the Book possess a heavenly book, a religion, as well as science centers has enabled them to be more cultured than the Arabs. The Arabs have respected the People of the Book because of their knowledge and accepted the information from them easily.
However, while the influences of Arabs from the People of the Book were limited in the era of ignorance, this interaction gained speed in the Islamic period due to different reasons. Because the relations of the Arabs with the People of the Book have entered another phase with the coming down to the Qur'an.The fact that the Quran was a heavenly book caused people to turn their eyes to other heavenly books. In addition, there were people who entered the Islamic world among the scholars of the People of the Book, and the information received from these scholars was considered correct.

Anahtar Kelimeler

Islam, Arabs, People of the Book, Jews, Israiliyyat

Kaynakça

• ABDÜRREZZÂK, Ebû Bekir b. Hemmâm b. Nâfi’ es-San’ânî el-Himyerî, el-Musannef, Habîbu’r-Rahmân el-A’zamî (Thk.), el-Mektebetu’l-İslâmî, Beyrût 1403. AFGÂNÎ, Sa’îd, el-Esvâk fî’l-câhiliyyeti ve’l-İslâm, Dârü’l-Fikr, Beyrût 1974. ALGÜL, Hüseyin, “Fedek”, DİA, İstanbul 1995, c. 12, s. 294-295. ………..“Himyerîler”, DİA, İstanbul 1998, c. 18, s. 62-63. ASKALÂNÎ, Ebü’l-Berekât İzzüddîn Ahmed b. İbrâhîm b. Nasrillâh el-Kinânî el-Mısrî, Fethu’l-Bârî, Darü’s-Selâm, Riyad, 2000. AZİZOVA, Elnure, “Teymâ”, DİA, İstanbul 2012, c. 41, s. 53-54. ………“Vâdilkurâ”, DİA, İstanbul 2012, c. 42, s. 421-423. BEGAVÎ, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes’ûd b. Muhammed, Me’âlimu’t-Tenzîl fi’t-tefsîr ve’t-te’vîl, Dârü’l-Fikr, Beyrût 2002. BAĞDÂDÎ, İsmail b. Muhammed Emin el-Bâbâi, Hediyetü'l-ʻârifîn esmau'l-müellifin, Dâru İhyai Turasi’l-’Arabî, Beyrût 1955. BOZKURT, Nebi- KÜÇÜKAŞCI, Mustafa Sabri, “Medine”, DİA, Ankara 2003, c. 28, s. 305-311. BROCKELMANN, Carl, Târihu’l-edebi’l-’Arabî, Abdulhalim en-Neccâr, (Çev.) Dârü’l-Me’ârif, Kahire h.1119. BÜYÜK, Enes, “Tefsirde İsrâîliyât’ın Arap Kültürüyle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, c. 14, sayı,2, 2014. s. 91-107. CABİRÎ, Muhammed Âbid, Kur’ân’a Giriş, Muhammed Coşkun (Çev.), Mâna Yayınları, İstanul, 2011. CERRAHOĞLU, İsmail, “Tefsir Sahasında İsrâîliyât’a Kısa bir Bakış”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, Mart-Nisan, 1963. Cilt 2, Sayı 3-4, s. 3-6. CEVHERÎ, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd, es-Sîhâh, Dârü’l-Maʻrife, Beyrût 2008. CEVVÂD Ali, el-Mufassal fî târîhi’l-ʻArab kable’l-İslâm, İntişarâtu eş-Şerîf er-Redî, byy. 1380. CÜRCÂNÎ, Ebû Bekir Abdülkāhir b. Abdirrahmân b. Muhammed, Taʻrîfât, Dârü’n-Nefâis, Beyrût 2012. ÇAĞATAY, Neşet, İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Câhiliye Çağı, AÜİF, Yayınları, Ankara, 1957. ÇALIŞKAN, Necmettin, “Kur’ân’da Ticarî Ahlak Kuralları ve Günümüzdeki Yansımaları” ANTAKİYAT/Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Hatay 2018. ÇELEBİ, Katip, Keşfu’z-zunûn, Dârü’l-Fikr, Beyrût 2010. DAYF, Şevkî, Târîhu’l-edebi’l ‘Arabî, Dârü’l-me’ârif, Kahire 1960. DERVEZE, Muhammed İzzet b. Abdilhâdî b. Dervîş, et-Tefsîru’l-hadîs, Dâru ihyâi’l-kütübi’l’Arabiyye, Kahire 1383. ………….. “Havle İsrâîliyât fî Kutubi’t-tefsîr”, Mecelletu’l-va’yi’l-İslâmî, Kuveyt 1386, say.19, s. 38-42. ………….. “Tefsir Kaynaklarındaki İsrâilîyât Üzerine” Hüseyin Zamur (Çev.), Şarkiyat, Byy, 2018, c. 10, sayı 1, s. 515-523. EBÛ HAYYÂN, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân el-Endelüsî, el-Bahru’l-muhît, ‘Âdil Ahmed Abdulmevcûd- Ali Muhammed Mu’avvid (Thk.), Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, Beyrût 2010. EBU REYYE, Mahmud, Edvâ ‘ala’s-sünneti’l-Muhammediyye, Muessesetu Ensâriyân, Kum Bty. EBÛ ŞEHBE, Muhammed b. Muhammed, el-İsrâilîyât ve’l mevdû‘ât, fî kütübi’t-tefsîr, Kahire 2006. EMÎN, Ahmed, Fecru’l-İslâm, Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, Beyrût 2009. ………. Duhâ’l-İslâm, Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, Beyrût 2010. EZRÛKÎ, Muhammed b. Abdullah, Ahbâru Mekke ve mâ câe fîhâ mine’l-âsâr, Ruşdî Sâlih (Thk.), Dârü’l-Endülüs, Beyrût 1983. HALEBÎ, Ebü’l-Ferec Nûrüddîn Alî b. Burhâniddîn İbrâhîm b. Ahmed, es-Sîretu’l-Halebiyye, Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, Beyrût 1427. HAMEVÎ, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh el-Bağdâdî er-Rûmî, Mu’cemu’l-buldân, Dâru Sadr, Beyrût 1977. HAMÎDULLAH, Muhammed, “Hayber”, DİA, İstanbul 1998, c. 17, s. 20-22. ……….. İslâm Peygamberi, Salih Tuğ (çev.), Yeni Şafak Yayınları, Ankara, 2003. HASAN, Abdullatîf Abdurrahmân, Eseru’l-fikri’l-Yahûdî ‘alâ Ğulâti’ş-Şia, Mektebetu Abikân, Riyâd, 2014. HÂZİN, Ebü’l-Hasan Alâüddîn Alî b. Muhammed b. İbrâhîm el-Bağdâdî, Lubâbu’t-te’vîl fî ma’âni’t-Tenzîl, Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, Beyrût 2008. İBN ‘ESÂKİR, Ebü’l-Kâsım Alî b. el-Hasan b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkî eş-Şâfiî, Târîhu medineti Dımaşk, ‘Amr b. Ğurâme el-’Umerî (Thk.), Dârü’l-Fikr, Beyrût 1995. İBN ATİYYE, Ebû Muhammed Abdullāh b. Atiyye b. Abdillâh ed-Dımaşkî, el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʻazîz, Abdusselam Abduşşâfi Muhammed (Thk.), Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, Beyrût 2001. İBN HALDÛN, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Hasan el-Hadramî el-Mağribî et-Tûnisî, Mukaddime, Dârü’l-Fikr, Beyrût 2001. İBN HANBEL, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî, el-Müsned, Muhammed Abdulkadir ‘Atâ (Thk.), Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, Beyrût 2008. İBN HİŞÂM, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî, es-Sîretu’n-nebeviyye, Şirketu Dârü’l-Erkam b. Ebi’l-Arkam, Beyrût Bty. İBN KESÎR, el-Bidâye ve’n-nihâye, Muhyiddîn Dîb Musto-Ali Ebû Zeyd Ebû zeyd (Thk.), Dâru İbn Kesîr, Beyrût 2015. ……….. Tefsîru’l-Kur’âni’l-ʻazîm, Muessesetu’r-Reyyân, Lübnân, 2014. İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî, Kitâbu’l-meʻârif, Dârü’l-’Me’ârif, Kahire bty. İBNU’L-ESÎR, Ebü’l-Hasan İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî, el-Kâmil fi’t-târîh, Ebü’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî (Thk.), Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, Beyrût 1987, c. II, s. 105; İBN MANZÛR, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî, Lîsânu’l-’Arab, Dârü’s-Sadr. Beyrût bty. İSFAHÂNÎ, Ebü’l-Ferec, Kitâbu’l-eğânî, Dârü’l-Kutubi’l-Mısrîye, Kahire 1950. KALLEK, Cengiz, “Pazar”, DİA, İstanbul 2007, c. 34, s. 194-203. KANNÛCÎ, Sıddîk b. Hasen, Ebcedu’l-ʻulûm, Menşûrâtu Vizâreti’s-Sekâfeti ve’l-İrşâdi’l-Kavmî, Dımaşk, 1889. KAPAR, Mehmet Ali, “Kâ’b b. Eşref”, DİA, İstanbul 2001, c. 24, s. 3-4. KİSTER, M.J. “İsrâiloğullarından nakilde bulunma meselesi”, Cemal Ağırman (Çev.), Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. V, sayı,I, Sivas, 2001. s. 125-153. KURTUBÎ, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh el-Kurtubî, Câmiʻu ahkâmi’l-Kur’ân, ve’l-mubînu limâ tedemmene mine’s-sünneti ve âyi’l-Kur’ân, Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1998. KUZUDİŞLİ, Ali, “el-Kutupten İsrâîliyât’a Bir Kavramın Tarih İçindeki Yolculuğu”, C. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, cilt, XVI, sayı, 1, s. 131-164. ………… İsrâîliyât’ın Hadise Girişi, Kitap & Cafe Serüven, byy. 2016. MAʻRİFET, Muhamed Hadi, et-Tefsîr ve’l-mufessîrûn fî sevbihi’l-keşîb, el-Câmiʻetu’r-Ravdiyye li’l-ʻUlûmi’l-İslâmî, Meşhed h.1433. MES’ÛDÎ, Ebü’l-Hasan Alî b. el-Hüseyn b. Alî el-Hüzelî, Murûcü’z-zeheb ve Meʻâdînu’l-Cevher, Dârü’l-Ma’rife, Beyrût 2005. MUKÂTİL B. SÜLEYMAN, Ebü’l-Hasan b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî, et-Tefsîr, Ahmed Ferîd (Thk.), Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, Beyrût 2003. MÜSLİM, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî, el-Câmi’u’s-sahîh, Dârü’l-Âfâku’l-’Arabî, Kahire 2005. NA‘NA‘, Remzi, el-İsrâiliyât ve eseruhâ fî kütübi’t-tefsîr, Dârü’l-Kalem, Beyrût 1970, s. 73; NESEFÎ, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullāh b. Ahmed b. Mahmûd, el-Medârik, Dâru İbn Kesîr, Beyrût 2017. NURSİ, Said, Muhâkemat, Rnk Neşriyat, İstanbul 2005. ÖNKAL, Ahmet, “Beytülmidrâs”, DİA, İstanbul 1992, c. 6, s. 95. ÖZEL, Ahmet, “Kıble”, DİA, Ankara 2002, c. 25, s. 365-369. ÖZKAN, Halit, “Temîm ed-Dârî”, DİA, İstanbul 2011, c. 40, s. 419-421. ÖZTÜRK, Mustafa, “Kur’an Kıssaları Bağlamında İsrailiyat meselesine farklı bir yaklaşım”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, İslâmi İlimler Dergisi, 2014, Sayı 1, s. 11-68 RÂZÎ, Fahreddin, Mefâtîhu’l-ğayb, Dârü’l-Fikr, Beyrût 2005. SADÎKÎ, Ebû Abdurrahman Şerefu’l-hak Muhammed Eşref el-’Azîm Âbâdî, ‘Avnu’l-ma’bûd şerhu Süneni Ebi Dâvûd, Dârü’l-Fayha, Dımaşk, 2013. SEM‘ÂNÎ, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdilcebbâr et-Temîmî el-Mervezî, Tefsiru’l-Kur’ân, Darü’l-Vatan, Riyâd 1997. SÜHEYLÎ, Ebü’l-Kâsım Abdurrahmân b. Abdillâh b. Ahmed el-Has’amî el-Mâlekî, Ravdu’l-unûf, Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, Beyrût Bty. ŞEHRİSTÂNÎ, Ebü’l-Feth Tâcüddîn (Lisânüddîn) Muhammed b. Abdilkerîm b. Ahmed, el-Milel ve’n-nihel, Muessesetu’r-Risâle, Beyrût 2015. TABERÎ, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî, Câmi’u’l-beyân ‘an tevîli âyi’l-Kur’ân, Dâru İbn Hazm, Beyrût 2013. ………..Târîhu’l-ümemi ve’l-mülûk, Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, Beyrût 2012. TOTTOLİ, Roberto, “İslâmi: Literatürde İsrâîliyât Teriminin Kökeni ve Kullanımı”, Çev. Mesut Kaya, Marife, Konya, 2010, c. X, sy. 2, s. 201-215 TOMAR, Cengiz, “Yemen”, DİA, İstanbul 2013, c. 43, s. 401-406. YA’KŪBÎ, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebî Ya’kūb İshâk b. Ca‘fer b. Vehb b. Vâzıh, et-Târîh, Şirketu’l-İ’lâmî li’l-metbû’ât, Abdulemir (Thk.), Mehennâ, Beyrût 2010. YAVUZ, Yusuf Şevki, “Âşûrâ”, DİA, İstanbul 1991, c. 4, s. 24-26. YILDIZ, Hakkı Dursun, “Arabistan”, DİA, İstanbul 1991, c. 3, s. 252-258. YİĞİT, İsmail, “Sebe”, DİA, İstanbul 2009, c. 36, s. 241-243. YÜKSEL, Ahmet Turan, İslâm’ın ilk Döneminde Ticarî Hayat, Beyan Yayınları, İstanbul, Bty. ZEHEBÎ, Muhammed Huseyn, Buhûsun fî ‘ulûmi’t-tefsîr, Dârü’l-Hadîs, Kahire 2005. …………et-Tefsîr ve’l-mufessîrûn, Mektebetu Vehbe, Kahire