MERVÂNÎ HÜKÜMDARI MÜMEHHIDÜDDEVLE EBU MANSÛR SAİD

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 3, 536 - 558, 31.08.2020

Arafat Yaz

https://doi.org/10.26791/sarkiat.739809

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmamızda Mervânî hükümdarı Mümehhidüddevle Ebu Mansur Said b. Mervân’nın hayatı ele alınacaktır. Mümehhidüddevle, Mervânî tahtına oturmuş olan üçüncü hükümdardır. Ağabeyi Ebu Ali Hasan’ın 387/997 yılında Âmid’de öldürülmesinin ardından tahta geçmiş ve on üç yıl boyunca hükümdarlık yapmıştır. Hükümdarlık yaptığı süre içerisinde ağabeyi Ebu Ali’nin politika anlayışını benimsemiş, devletin kurucusu olan Bâd b. Dostık’ın takip ettiği devlet sınırlarını genişletme siyasetini terk etmiş ve komşularıyla iyi ilişkiler kurmaya çalışmıştır. Bizans İmparatorluğu ile yaptığı barışın ardından Basileious ona “Magistros” unvanını vermiş ve onu mücadele ettiği bazı Müslüman devletlere karşı kurduğu ittifaka dâhil etmiştir. Mümehhidüddevle, ağabeyini öldüren ve bir süre bağımsız kalan Âmid şehri yöneticileri olan Abdülber ve İbn Dimne’yi vali olarak kabul etmiştir. Haleb’te iktidardan uzaklaştırılmış olan akrabası Ebü’l-Heyca’yı iktidara taşımak istemiş fakat Ebü’l-Heycâ başarılı olamamıştır. Bu dönemde ülke içierisindeki güvenlik yapıları tahkim edilmiş ve genel olarak halkın durumu iyileşmiştir. Mümehhidüddevle, ağabeyinin öldürülmesinde parmağı olan veziri Şervîn’e devlet yönetimini teslim etmiş ve onun tarafından öldürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Mervânîler, Mümehhidüddevle, Ebu Mansur Said, MeyyâfârikÎn, Âmid

Kaynakça

• Abdulgani Efendi. Mardin Tarihi. Haz. Burhan Zengin. Ankara: Gap Yayınları Kültür Dizisi 1, 1999. Alican, Mustafa. Bir Ortaçağ Şehri Olarak Meyyâfârikîn (Silvan). Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012. Amedroz, H. F. “The Marwanid Dynasty at Mayyafariqin in the Tenth and Eleventh Centuries A.D.” 123-154. 1903. Bakkal, Ali. “İslam Tarihinde Tıbbın Gelişmesi ve Silvan’da Tıp”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları. 30 (2013). Baş, Gülsen. Diyarbakır’daki İslam Dönemi Mimarisinde Süsleme. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2006. Beysanoğlu. Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi Başlangıcından Akkoyunlular’a Kadar. Ankara: Diyarbakır Büyüşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları, 1998. Contadini, Anna. “A Bestiary Tale: Text and Image of the Unicorn inthe Kitāb naʿt al-hayawān (British Library, or. 2784)”. 2003. Çevik, Adnan. XI-XIII Yüzyıllarda Diyâr-ı Bekr Bölgesi Tarihi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2002. Doğruyol, Hasan. “Bahtişu’”. DİA. 6: 379. Ankara: TDV, 1992. Ebü’l-Fida, İmâdüddin İsmail. El-Muhtasar fi Ahbari’l-Beşer. Mısır: El-Matbaatü’l-Hüseyniyet’il-Mısriyye, t.y. El-Antakî, Yahya Said. ZeyluTarihi’l-Mecmû. Beyrut: Matbaatü’l-Abai’l-Yesuiyyin, 1905. El-Makrizî, Takyüddîn. İtti’âzü’l-Hunefâ bi Ahbâri’l-Fâtimiyîn el-Hulefâ. Thk. Cemalüddin Şeyyal. Kahire: Meclisi’l-Alâ li’l-Şuûni’l-İslâmiye, 1996. El-Ömerî, Şehabüddîn Ahmed. Mesâlikü’l-Ebsâr fi Memâliki’l-Emsâr. Thk. Kamil Süleyman Cebûrî, Mehdi en-Necm. 1. Bs. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, 2010. Er-Rûzrâverî, Ebu Şüca. Zeylu Tecâribü’l-Ümem. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiye, 2003. Es-Safedî, İbn Aybek. Kitabü’l-Vâfî bi’l-Vefayât. Thk. Arnavud Muhammed - ve Mustafa Türkî. 1. Bs. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 2000. Et-Tihâmî, Ali b. Muhammed. Divanu Ebi’l-Hasan Ali b. Muhammed Et-Tihamî. Thk. Muhammed b. Abdurrahman Er-Rebi’. Riyad: Mektebü’l-Meârif, 1982. Ez-Zehebî, Şemsüddîn. Siyeru A’lâmi’n-Nübela. Thk. Şuayb Arnavud - ve İbrahim Zeybek. 11. Bs. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1996. Gabriel, Albert. Şarki Türkiye’de Arkeolojik Geziler. Trc. Adil Çetin. Ankara: Dipnot Yayınevi, 2014. Galip, İsmail. Müze-i Hümayun Meskukat-ı Kadime-i İslamiye Kataloğu. İstanbul: Mehran Matbaası, 1312. Heideman, Stefan. “A New Ruler Of The Marwanid Emirate in 401/1010 and Further Consediration On The Legitimizing Power Of Regıcıde”. 9-10: 599-617. Aram, 1997. Honigmann, E. Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı. Trc. Fikret Işıltan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1970. İbn Ebu Usybiâ. Uyûnü’l-Enbâ fi tabakâti’l-Etibbâ. Thk. Nezâr Rıza. Beyrut: Darü’l-Mektebeti’l-Hayat, 1965. İbn Haldûn, Abdurrahman. Tarihu İbn Haldûn. Beyrut: Darü’l-Fikir, 2000. İbn Hallikan, Şemsüddîn Ahmed. Vefâyâtü’l-Âyân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân. Thk. İhsan Abbas. Beyrut: Darü’s-Sadr, 1977. İbn İbrî, Ebü’l-Ferec Cemalüddîn. Tarihu Muhtasari’d-Düvel. Haz. Ebu Anton Sâhânî el-Yesû’î. Hazimiye, Lübnan: Darü’r-Râidi’l-Lübnanî, 1994. İbn Kesîr, Ebü’l-Fida İsmail. El-Bidaye ve’n-Nihaye. Thk. Adbullah b. Aabdülmühsin et-Türkî. 1. Bs. İmbabe: Darü’l-Hicr, 1987. İbn Şeddâd. El-A’lakü’l-Hatîre fi Zikri Ümerai’ş-Şam ve’l-Cezîre. Thk. Yahya Zekeriya Abare. Dimeşk: Menşurat-ü-Vezaret’üs-Sekafe, 1991. İbn Tağriberdî, Cemalüddîn Yusuf. En-Nücûmü’z-Zâhire fi Mülûki’l-Mısır ve’l-Kâhire. Kahire: Darü’l-Kütübü’l-Mısriye, 1935. İbnü’l-Adîm, Kemâlüddîn. Buğyetü’t-Taleb fi Tarihi Haleb. Thk. Süheyl Zükar. Beyrut: Darü’l-Fikir, t.y. İbnü’l-Adîm, Kemâlüddîn. Zübdet’ül-Halib min Tarihi’l-Haleb. 1. Bs. Beyrut: Darü’l-Kitabi’l-İlmiyye, 1996. İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman. El-Muntazam fi-Tarihi’l-Mülük ve’l-Ümem. Thk. Muhammed Abdulkadir Ata. 1. Bs. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, 1992. İbnü’l-Esîr, İzzüddîn. El-Kamil fi’t-Tarih. Thk. Yusuf Dukak. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, 1987a. İbnü’l-Esîr, İzzüddîn. El-Kamil fi’t-Tarih. Thk. Ömer Ömer Abdüsselam Tedmürî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1987b. İbnü’l-Esîr, İzzüddîn. İslam Tarihi el-Kamil fi’t-Tarih Tercümesi. Trc. Abdülkerim Özaydın. İstanbul: Bahar Yayınları, t.y. İbnü’l-Ezraḳ, Ahmed b. Yûsuf. Mervanî Kürtleri Tarihi. Trc. Mehmet Emin Bozarslan. 2. Bs. İstanbul: Koral Yayınevi, 1990. İbnü’l-Ezrak, Ahmed b. Yûsuf. Mervânî Kürtleri Tarihi. Trc. Bozarslan Mehmet Emin. 2. Bs. İstanbul: Koral Yayınevi, 1990. İbnü’l-Ezrak, Ahmed b. Yûsuf. Tarihü’l-Fârikî. Thk. Bedevi Abdullatif A’wad. Kahire: Hey’etü’l ‘Amme li Şuuni’l-Metabi’i’l-Emîriye, 1959. İbnü’l-Fuvatî, Kemalüddin. Mecmeü’l-Adâb fi Mü’cemi’l-Elkâb. Thk. Muhammed Kazım. Tahran: Müssesetü’t-Tabâa ve’n-Neşr, 1416. İbnü’l-İmâd el-Hanbelî. Şezerâtü’z-Zeheb fi Ahbari men Zeheb. Thk. Arnavud Mahmud. 1. Bs. Beyrut-Dimeşk: Dar-ü İbn Kesîr, 1986. İbnü’l-Verdî, Zeynüddîn. Tarihu İbni’l-Verdî. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, 1996. icollector.com. “icollector.com”. iCollector.com Online Auctions. 14 Mayıs 2020. https://www.icollector.com/Stephen-Album-Rare-Coins-Auction-19_as31991. İlish, Lutz. Reports Of The State Hermitage Museum LXXIV. Saint Petersburg: The State Hermitage Publishers, 2016. İlîyâ en-Nasîbî. Elia Bar-Senaya History (Opus Chronologicum). Trc. Habbi Joseph. Baghdad: Syriac Academy Publication, 1975. İliya en-Nasîbî. “Mecalis-u İliya Matranı Nusaybin Neşereha el-Eb Luvîs Şeyho el-Yesûî”. Mecelletü’l-Kadisiye li’l-Ulûmi’l-İnsaniye. 2008. Karaaslan, Nasuhi Ünal. “Hamdânîler”. DİA. 15: 446-447. İstanbul: TDV, 1997. Karaca, Filiz. “Teşrifât”. DİA. 40: 570-572. Ankara: TDV, 2011. Konyar, Basri. Diyarbekir Kitabeleri. Ankara: Ulus Basımevi, 1936. Lastivertcs’i, Aristakes. Aristakes Lastivertcs’i’s History. Trc. Robert Bedrosian. Newyork: Source of the Armenian Tradition, 1985. Lowick, N.M. - Cribb, J.E. “Oriental Hoards”. Coin Hoards. 5. London: Billing&Sons Limited, 1979. Mehmed Emin Zeki. Kürd ve Kürdistan Ünlüleri (Meşâhiru Kurd u Kurdistan). Trc. M. Baban, S. Kutlay. 2. Bs. Swedan: Apec & Öz-Ge Yayınları, 1998. Merçil, Erdoğan. “Tevkî”. DİA. 41: 35-36. Ankara: TDV, 2012. Minorsky, Vlademir. Kürtler. Köln: Weşanên Halepçe, 1988. numisbids.com. 14 Mayıs 2020. https://www.numisbids.com/n.php?p=sale&sid= 2428&cid=64471. Poole, Stanley Leane. Cataloge of the Collection of Arabic Coins Preserved in the Khedivial Library at Cairo. London: Gilbert and Rıvington, 1897. Poole, Stanley Leane. Catalogue of Oriental Coins in the British Museum. Bologna: Forni Editore, 1967. Ripper, Thomas. Diyarbekir Merwanileri İslami Ortaçağ’da Bir Kürt Hanedanı. Trc. Bahar Şahin Fırat. İstanbul: Avesta Yayınları, 2012. Sarıçam, İbrahim - Erşahin, Seyfettin. İslâm Medeniyeti Tarihi. 3. Bs. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşl., 2008. Sibt İbnü’l-Cevzî. Mir’âtü’z-Zaman fi Tarihi’l-A’yan. Thk. Muhammed Berekat - Kamil Muhammed El-Harrat - ve Ammar Ruhavî. 1. Bs. Dimeşk: Darü’r-Risaleti’l-Alemiye, 2013. Taron, Stephanos v. Des Stephanos von Taron Armenische Geschichte. Leipzig: B. G. Teubner, 1907. Tokuş, Ömer. Hamdanîler (Siyasi, İçtimaî, İlmî ve Kültürel Hayat). Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006. Tufantoz, Abdurrahim. Ortaçağda Diyarbekir Mervanoğulları/990-1085. Ankara: Aça Yayınları, 2005. Umar, Bilge. Türkiye’deki Tarihsel Adlar. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1993. Urfalı Mateos. Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162). Trc. Hrant D. Andreasyan. 3. Bs. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2000. Yaz, Arafat. Mervânî Hükümdarı Nasrüddevle Ahmed. Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2019a. Yaz, Arafat. Mervânî Vezirleri. Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2019b. Yusuf, Abdurrakib. Ed-Devletü’d-Dûstekiye fi Kürdistani’l-Vüstâ. Erbil: Dâr Ârâs, 2001. Zeno.ru. “Zeno - Oriental Coins Database - Marwanid ③”. 13 Şubat 2020. https://www.zeno.ru/showgallery.php?cat=5401.