İSLAM HUKUKUNDA İVAZLI AKİTLERDE ŞART NAZARİYESİ

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 4, 1072 - 1091, 31.12.2020

Abdulbasıt Saltekin

https://doi.org/10.26791/sarkiat.768937

Öz

Klasik fıkıh külliyatı kazuistik/meseleci olarak olayları ele aldığından bir konunun nazariyesini ortaya koymanın kolay olmadığı aşikârdır. Nazariye inşa edilirken tikel olaylardan hareketle fakihin zihninde olduğu düşünülen teorik arka plana ulaşılmaya çalışılmaktadır. Araştırmamızda temel fıkıh külliyatı içine serpiştirilmiş şart ile ilgili örnekler üzerinden genel bir nazariye ortaya konmaya çalışılacaktır. Bu nazariyede daha çok mübadeleli akitler esas alınacaktır. Dolayasıyla inşa etmeye çalışılacak olan nazariye ivazlı akitler için şart nazariyesi olacaktır.
Günümüz akitleri incelendiğinde büyük bir kısmının şartlı akitlerden olduğu görülür. Özellikle zamanımızda akit sözleşmeleri detaylı şartlardan teşekkül eden mukâveleler üzerine kuruludur. Durum bu şekilde olunca, prensip itibariyle mülkiyet intikali üzerine kurulan akitler, meşru bir ticari faaliyet olarak varlığını sözleşmelerin belirli şartlara göre inşasını gerektirecektir.
İslam iktisat düşüncesinin üzerinde ittifak ettiği mülkiyet kavramının varlığı, beraberinde ticari faaliyete geniş bir alan açmıştır. Bunun neticesinde akit metinlerinin çeşitli alternatiflerle inşa edilmesi ihtiyacı gündeme gelmiştir. Bu noktada klasik dönem İslam hukuku açısından, ileri sürülecek şart nazariyesinin incelenmesi büyük önem arz etmektedir. Çalışmamızda şart nazariyesini ortaya koymaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Şart nazariyesi, Sahih şart, muktezâ, maslahat, fâsit şart

THE CONDITION THEORY IN ONEROUS CONTRACTS IN ISLAMIC LAW

Öz

Since the classical literature on Islamic jurisprudence deals with cases in a casuistic way, it is clear, that it is not easy to present a theory on any subject. When building up the theory, the theoretical background thought to be in the mind of the jurisprudent is being approached based on particular events. In our study, a general theory will be tried to be presented on conditions interspersed throughout the basic literature of jurisprudence. This theory will rather be based on exchange contracts. Hence, the theory tried to be postulated will be a condition theory for onerous contracts.
When contracts of today are examined, it will be seen that most of them are conditioned contracts. Especially today, contracts are based on agreements consisting of detailed conditions. This being the case, contracts principally based on transfer of property have been regarded as legitime commercial activities. The existence of the concept of property, on which the Islamic economic thought has agreed upon, has provided plenty of opportunity for commercial activities. As a result, the need to build up contract texts with various alternatives has occurred. At this point it is of great importance to examine the legitimacy of the conditions put forward. In our study, we have tried to present general principles by which the condition theory can be specified.

Anahtar Kelimeler

condition theory, advance ruling, business, valid condition, invalid condition

Kaynakça

• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Minhâcü’l-vüsûl ilâ ʿilmi’l-usûl. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 2008.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn. Keşşâfü’l-kınâʿ ʿan (metn)i’l-İknâʿ. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2009.
• Cürcanî, Alî b. Muhammed b. Alî. et-Ta’rîfât. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1450.
• Cüveynî, İmâmü'l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf. Nihâyetü’l-Matlab fî Dirâyeti’l-Mezheb. Beyrût: Dâru'l-Minhâc, 2007.
• Desûkî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Arafe. Hâşiye ʿale’ş-şerhi’l-kebîr. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 2011.
• Dimyâtî, Ebu Bekr Osman b. Muhammed Şatâ el-Bekrî. İânetu’t-Talibîn alâ Halli Elfâzi Fethi’l-Mûîn. Dimeşk: Dâru’l-Feyha, 2008.
• Hamevî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Hasenî (el-Hüseynî) el-Mısrî. Ğamzü Uyûni’l-Besâir Alâ Mehâsini’l-Eşbâh Ve’n-Nezâir. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1985.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî. Reddu’l-Muhtâr ‘alâ Durri'l-Muhtâr. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1994.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muğnî. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 2009.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-İskenderî. Fethu’l-kadîr li’l-ʿâcizi’l-fakîr. Beyrût: Dâru’l-Fikir, ty..
• İbn Manzûr Muhammed b. Mukrim Mısrî. Lisânu’l-Arab. Beyrût: Dâru Sâdır, ty..
• İbn Nuceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahrü’r-râʾik. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 2013.
• İbn Nuceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Eşbâh ve’n-Nezâir. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 2016.
• Kalyûbî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Ahmed b. Selâme. Hâşiyetü’l-Kalyûbî ʿalâ Şerhi’l-Mahallî ʿale’l-Minhâc. Beyrût: Dâru’l-Fikir, 1995.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî. Envârü’l-burûk fî envâʾi’l-furûk. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâʾiʿu’s-sanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1986.
• Mahallî, Ebû Abdillâh Celâlüddîn Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Ensârî. Kenzü’r-râġıbîn fî şerhi Minhâci’t-tâlibîn. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 2011.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Hâvi’l-kebîr. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1999.
• Mâzerî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Ömer et-Temîmî es-Sıkıllî. Şerhu't-Telkîn Tunus: Dâru'l-Garbi'l-İslâmî, ty..
• Mustafâ, İbrâhîm. Zeyyât, Ahmed Hasan. Abdulkâdir, Hâmid ve Neccâr, Muhammed Ali. el-Mu’cemu’l-Vasît. İskenderiyye: Dâru’d-Da’ve, ty..
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravdatu'-Tâlibîn. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 2006.
• Râzî, Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdulkâdir. Muhtâru’s-Sihâh. Beyrût: Mektebetu Lübnân, 1995.
• Remlî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ahmed b. Hamza el-Menûfî el-Ensârî el-Mısrî. Nihâyetü’l-muhtâc ilâ şerhi’l-Minhâc. Beyrût: Dâru’l-Fikir, 1984.
• Tahtâvî, Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl. Hâşiyetü't-Tahtâvî Alâ Mürâki'l-Felâh Şerhu Nûri'l-Îzâh. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1997.
• Umeyre, Ahmed el-Berlisî. Hâşiyetu Umeyre. Beyrût: Dâru’l-Fikir, 1995.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdurrezzâk Hüseynî. Tâcu’l-Arûs Min Cevâhir’l-Kamûs. Kuveyt: Dâru’l-Hidâye, ty.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî eş-Şâfiî. el-Mens̱ûr fi’l-ḳavâʿidi’l-Fıkhiyye. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 2000.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî eş-Şâfiî. el-Bahru’l-Muhît Fi Usûli’l-Fıkh. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 2000.