MAZDEK HAREKETİ VE NEDENLERİ

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 2, 747 - 767, 30.08.2021

Hayreddin Kızıl

https://doi.org/10.26791/sarkiat.949146

Cited By: 3

Öz

Dini bir hareketin ortaya çıkması ve toplum tarafından benimsenmesi tek bir nedenle açıklanamayacak şekilde karmaşıktır. Bu çalışmada Sasaniler zamanında ortaya çıkmış Mazdekizm’in toplum içerisinde hızlı bir şekilde yayılmasının sebepleri incelenecektir. Ortaya çıktığı dönemde toplumsal sınıflaşmanın çok güçlü olması, halkın yönetici kesim ve mobedlerin uygulamalarından rahatsız olması bu hareketin yayılış sebepleri arasındadır. Aynı zamanda bir mobed olan Mazdek, ortaya attığı yeni bir dini yorumla asırlarca etkisini sürdürecek bir hareketi başlatmıştır. Mazdekîlerin ortaya çıkardığı olaylar Mazdek’in öne sürdüğü dini yorumları gölgelemiştir. Çalışma bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Mazdek ve öğretisi hakkında bilgi verilecektir. Birinci bölümde Sasanî döneminin toplumsal ve ekonomik özellikleri ele alınacaktır. İkinci bölümde Mazdek hareketinin ortaya çıkışı ve yayılmasının sebepleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Mazdek, Sasaniler, Kubad, Mazdekizm, mobed

Kaynakça

• Avesta -Zerdüştilerin Kutsal İlahileri-. çev. Fahriye Adsay - İbrahim Bingöl. Avesta Yayınları, 2012.
• Se'âlebî, Ebû Mansur Abdulkerim b. Muhammed b. İsmail - Zotenberg, Thk., H. Tarih-i Se’alebî Meşhur be Ğureru Ahbâri Muluki’l-Furs ve Siyerihim.
• Alıcı, Mehmet. “İslam Öncesi İran’da Dinî Düşünce”. İran Düşünce Tarihi. ed. Hakkı Uygur - Abdulla Rexhepi. 13-87. Ankara: İRAM Yayınları, 2019.
• Alıcı, Mehmet. Kadim İran’da Din Monoteizm’den Düalizm’e Mecûsî Tanrı Anlayışı. İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2012.
• Altungök, Ahmet. Eski İran’da Din ve Toplum. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, ts.
• Altungök, Ahmet. İslâm Öncesi İran’da Devlet ve Ekonomi -Sâsânî Dönemi- (M.S. 226-652). İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2015.
• Altungök, Ahmet. “Sâsânîler Dönemi İran Tarihi Kaynakları Üzerine Bir Değerlendirme”. Tarih Araştırmaları Dergisi 39/68 (2020), 89-121.
• Anklesaria, Behramgore Tehmuras. Pahlavi Vendidâd. Bombay, 1946.
• Zand-Akasih Iranian Or Greater Bundahisn. çev. Behramgore Tehmuras Anklesaria. Bombay, 1956.
• Avcu, Ali. Karmatîler’in Doğuşu Ve Gelişim Süreci. Ankara: Ankara Üniversitesi, Doktora, 2009.
• Aydın, Fuat. “Verrak, Ebû Îsâ”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 43. Türkiye Diyanet Vakfı, 2013.
• Balcı, Musa. Taşa Kazınmış Sözler İslam Öncesi Fars Öğüt Edebiyatı. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2016.
• Baussani, Alessandro. Religion in Iran From Zoroaster to Baha’ullah. çev. J. M. Marchesi. New York: Bibliotheca Persica Press, 2000.
• Bîrûnî, Ebu Reyhan el-. Maziden Kalanlar (El-Âsâr el-Bâkiye). çev. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2011.
• The Letter Of Tansar. çev. Mary Boyce. Roma: Istituto Italiano Per Il Medio Ed Estremo Oriente, ts.
• Cereti, Carlo G. The Zand î Wahman Yasn: A Zoroastrian Apocalypse. Roma: Istituto Italiano per il Medio ed Estremo Oriente, 1995.
• Chokr, Melhem. İslam’ın Hicri İkinci Asrında Zındıklık ve Zındıklar. çev. Ayşe Meral. İstanbul: Anka Yayınları, 2002.
• Christensen, Arthur Emanuel. Eran der Zaman-ı Sasaniyan. çev. Reşid Yasmi, 1945.
• Crone, Patricia. “Kavād’s Heresy and Mazdak’s Revolt”. Iran: Journal of the British Institute of Persian Studies 29/ (1991), 21-42.
• Crone, Patricia. The Nativist Prophets of Early Islamic Iran -Rural Revolt and Local Zoroastrianism-. USA: Cambridge University Press, 2012.
• Crone, Patricia. “Zoroastrian Communism”. Comparative Studies in Society and History 36/3 (1994).
• Daryaee, Touraj. “Sasani Döneminde Bid’atçılığa Genel Bir Bakış”. çev. Muhammet Yücel. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5/1 (2017), 217-222.
• Daryaee, Touraj. Sasanian Persia The Rise And Fall of An Empire. I.B. Tauris, 2009.
• Daryaee, Touraj. “The Political History of Ērān in the Sasanian Period”. The Sasanika Project: Late Antique Near East Project. 1-36, ts.
• Emetan, Aturpat-i. The Wisdom of the Sasanian Sages (Denkard VI). çev. Saul Shaked. USA: Westview Press, 1979.
• Esir, İbnu’l-. el-Kamil fi’t-Tarih. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, ts.
• Frye, Richard N. The History of Ancient Iran. Germany, 1984.
• Garthwaite, Gene R. İran Tarihi, Pers İmparatorluğu’ndan Günümüze. çev. Fethi Aytuna. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2011.
• Ghirsman, Roman. Iran From The Earliest Times To The Islamic Conquest. Great Britain: Penguin Books, 1978.
• Gil, Moshe. “King Qubādh and Mazdak”. Journal of Near Eastern Studies 71/1 (2012), 75-90.