YAKIN DÖNEM DOĞU BÖLGESİNDE KIRÂAT İLMİ

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 3, 1215 - 1235, 30.12.2021

Lokman Şan

https://doi.org/10.26791/sarkiat.990408

Öz

Kırâat ilmi, Kur’ân’ın nüzulüyle varlığı kabul edilen bir ilimdir. İslâmî ilimlerin birçoğuna etki eden kırâat ilminin teorik ve pratik olmak üzere iki boyutu vardır. İlk asırdan itibaren bu iki boyut üzerinde durulmuş ve senet zinciriyle günümüze kadar ulaşmıştır. Kırâatlerin bu şekilde tedrisinde Irak ve Şam bölgesi medreseleri büyük öneme sahiptir. Bu medreselere yakın bir konumda olan doğu medreseleri ise öteden beri İslâmî ilimlerin birçoğuna beşiklik etmiştir. Dini konularda bölgenin ihtiyacını karşılayan bu medreselerde yetişen âlimler, öğrenciler yetiştirmiş, birçok alanda eserler bırakmıştır. Kırâat ilmi doğu medreselerinde öteden beri varlığı bilinen bir ilimdir. Yalnız söz konusu medreselerde diğer dini ilimlere verilen önemin kırâat ilmine verildiğini söylemek pek de mümkün görünmemektedir. Doğu medreselerinde ilk tecvid ve kırâat teliflerine Molla Halîl Siirdî’de rastlanılmasına rağmen ilk uygulama ve kırâat icâzeti geleneğine geç dönemde rastlandığı görülmektedir. Bu çalışmamızda kırâat ilminin yakın dönem doğu medreselerine girme ve gelişme süreci üzerinde durulacaktır. Bu çerçevede kırâat ilminin medreselerdeki teorik, pratik ve icâzetnâmeler boyutu ele alınmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kırâat, İcâzetnâme, Doğu Medreseleri, Kurrâ, Mushaf.

SCIENCE OF QIRA’AT IN RECENT PERIOD EASTERN REGION

Öz

The science of qira’at is a science the existence of which is accepted with revelation of Qur’an. The science of qira’at, which has had an influence on most of the Islamic sciences, has two dimensions, theoretical and practical. Since the first century of Islam, these two dimensions have been emphasized and they have reached to present time with the chain of proofs. In teaching of qira’at in this way, Iraq and Damascus region madrasas have had great significance. Eastern madrasas in a location close to these madrasas has made the cradle for most of the Islamic science since before now. The scholars educated and trained in the madrasas meeting the need of the area in terms of religious matters brought up students and produced works in many fields. The existence of science of qira’at has been known in the eastern madrasas all along the line. However, it seems impossible to say that the importance given to the other religious sciences was given to the science of qira’at as well. Although the first tajweed and qira’at works were encountered in the works of Mollah Halîl Siirdî, it is seen that the first practice and qira’at certification tradition was carried out in the late period. In this study, the entrance and development process of the science of qira’at in the eastern madrasas will be emphasized. Within this framework, theoretical, practical and diploma dimensions of qira’at science in these madrasas will be tried to be investigated.

Anahtar Kelimeler

Qira’at, Diploma, Eastern Madrasas, Reciter, Qur’an

Kaynakça

• Acar, Mustafa - Şan, Lokman. “Kurdiyat Sempozyumu I”. Kürtçe Yazılan Tecvid Eserleri. Van: y.y., 2020.
• Adak, Abdurrahman. “Muhammed Saîd Seydâ”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 37/20-21. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2009. http://islamansiklopedisi.org.tr/seyda-muhammed-said
• Akçay, Halil. “Seyyid Hüseyin Becirmânî: Hayatı ve İlmî Kişiliği”. Batman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2/2 (2018), 45-53.
• Alî el-Barmâvî, İlyâs b. Ahmed Huseyn b. Süleymân b. Makbûl. İmtâu’l-füdelâ bi trâcimi’l-kurrâ fî ma ba’de’l-Karni’s-sâmini’l-hicrî. 2 Cilt. y.y.: Dâru’n-Nedve, 1. Basım, 2000.
• Bâbânî, İsmail b. Muhammed Emin b. Mîr Selim. Hediyyetu’l-ârifîn esmâü‟l-müellifîn ve asârü‟l-musannifin. 2 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, ts.
• Berzencî, Trîfa Ahmed Osman. İshâmâtü’l-Ulemâi’l-Ekrâd fî Binâi’l-hadarati’l-İslâmiyye. 1 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2010.
• Çiçek, Süleyman. “Süleyman Çiçek İle Yapılan Röportaj”.
• Ğazzî, Necmüddîn Muhammed b. Ahmed. el-Kevâkibü’s-sâira bi a’yâni’l-mieti’l-âşira. thk. Halîl el-Mansûr. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1997.
• İbn Sîdî, Muhammed. el-İsnâd inde ulemâi’l-kırâat. 1 Cilt. Medîne: Câmiatü’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1425.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf. Ğâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-Kurrâ. 3 Cilt. y.y.: Mektebetü İbn Teymiyye, 1. Basım, 1351.
• İbnü’l-İmâd, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed. Şuzurâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. thk. Mahmûd el-Arnavût. 11 Cilt. Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 1. Basım, 1986.
• Karabulut, Ali Rıza - Karabulut, Ahmet Turan. Mu’cemü târîhi’t-turâsi’l-İslâmî fî mektebâti’l-âlem. 6 Cilt. Kayseri: Dâru’l-Akabe, 1. Basım, 2001.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu’cemu’l-müellifîn. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 2002.
• Kermilî, Enistâs Mârî el-Elyâvî - Avvâd, Petrûs b. Cebrâil Yûsuf. Mecelletü lügati’l-Arabi’l-İrâkiye. 9 Cilt. Bağdât: Matbaatü’l-Âdâb, 1. Basım, t.s.
• Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdilkebîr b. Muhammed. Fihrisü’l-fehâris. thk. İhsân Abbâs. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2. Basım, 1982.
• Memduhoğlu, Adnan. “Molla Mahmud Zokayd ve ‘er-Risaletu fi’d-Dâd ve’t-Tâ’”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (28 Nisan 2016), 127-165.
• Muhammed Halîl, Ebü’l-Fadl b. Ali b. Muhammed. Silkü’d-dürar fî a’yâni’l-karni’s-sânî aşer. 4 Cilt. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 3. Basım, 1988.
• Nüveyrî, Ebû’l-Kâsım Muhibbüddîn. Şerhu Tayyibeti’n-Neşr fi’l-kırâati’l-‘aşr. thk. Mecdî Muhammed. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2003.
• Rûdânî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Süleymân. Sılatü’l-halef bi-mevsûli’s-selef. 1 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1. Basım, 1988.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed. ed-Dav’ü’l-lâmi’ li ehli’l-karni’t-tâsi’. 6 Cilt. Beyrût: Dâru Mektebeti’l-Hayat, B. y., ts.
• Sevgili, Hamit. “Şeyh Mahmûd ez-Zokaydî ve ‘İzâletü’ş-Şübeh fî Tezkiyeti’l-Luhûm Fi’l-İslâm’ Adlı Eseri”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (2016), 51-77.
• Sindî, Ebû Tâhir Abdulkayyûm Abdulgafûr. Safahât fî ulûmi’l-kırâat. 1 Cilt. Mekke: Mektebetü’l-İmdâdiye, 1. Basım, 1415.
• Şeyh Seydâ el-Cezerî, Muhammed Saîd. Mektûbât. çev. İbrahim Öztürk. 1 Cilt. İnegöl: Elvan Ajans, 1. Basım, 2008.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Târihu’l-İslâm ve vefeyâti’l-meşâhiri ve’l-a’lâm. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmürî. 52 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 2. Basım, 1993.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh. el-Burhân fî ulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. 3 Cilt. Kâhire: Dâru İhyâi’l- Kütübi’l-‘Arabî, 1. Basım, 1957.
• Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris. el-A‘lâm kamûsu terâcimi li-eşheri’rricâl ve’n-nisâ. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-İlim li’l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-‘irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Kâhire: Matbaatü İsâ el-Bâbî el-Halebî, 3. Basım, ts.