ŞÎA’DA İSMET İNANCI VE ŞİÎ TEFSİRLERDE PEYGAMBERLERİN MÂSUMİYETİ

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 1, 89 - 110, 30.04.2022

Hüseyin Zamur

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1053368

Cited By: 1

Öz

İsmet konusu ilk dönemden itibaren tartışılmış ve bu konuda birçok fikir öne sürülmüştür. Görüşler arasında en katı tutumun Şîa tarafından benimsendiğini söylemek mümkündür. Ancak Şiî müfessirlerin mâsum addedilen peygamberler hakkındaki tutumlarında da yeknesaklığın olmadığı görülmüştür. Hatta bazı Şiî müellifler Hz. Peygamber’in ismetine büyük ehemmiyet vermelerine karşın diğer peygamberlerin ismetine halel getiren birtakım rivayetleri aktarmaktan çekinmediği saptanmıştır. Bu nedenle çalışmada Şîa’daki ismet inancı ve Şiî tefsirlerde bu inanca aykırı olan rivayetler tespit edilip Şiî inanca göre değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şîa, Tefsir, İsmet, Peygamber, Rivayet

Kaynakça

• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî el-. Rûhu’l-meʻânî, fî tefsîri’l-Kur’âni’l-ʻAzîm ve’s-sebʻil’m-mesânî. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2014.
• Askerî, Hasan b. Ali. et-Tefsîru’l-mensûb ile’l-İmâm Hasan el-Askerî. Kum: Medresetu’l-İmâm el-Mehdî, 1989.
• Askerî, Hasan b. Ali. et-Tefsîru’l-mensûb ile’l-İmâm Hasan el-Askerî. Mektebetu’s-Sadûk, ts.
• Askerî, Murtazâ. Meʻâlimu’l-medreseteyn. Merkezetu’t-Tibâʻeti ve’n-Neşr li’l-Mecmaʻi’l- ʻAlemî, lî Ehlilbeyt, 2005.
• Ayyâşî, Ebü’n-Nadr Muhammed b. Mes‘ûd b. Muhammed el-. et-Tefsîrü’l-Ayyâşî. Beyrût: Muessesetu’l-A’lamî, li’l-Metbû’e, 1991.
• Ayyâşî, Ebü’n-Nadr Muhammed b. Mes‘ûd b. Muhammed el-. et-Tefsîrü’l-Ayyâşî. Beyrût: Muessesetu’l-A’lamî, li’l-Metbû’e, 1991.
• Bahrânî, Hâşim b. Süleymân b. İsmâîl b. Abdilcevâd el-Hüseynî el-. el-Burhân fî tefsîri’l-Kur’an. Kum: Muessesetu’l-Ba‘se, 1. Basım, 1995.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’ el-. Me‘âlimü’t-tenzîl. Beyrût: Dârü’l-Fikr, 2002.
• Bozan, Metin. İmâmiyye Şiasının İmâmet Tasavvuru(4. ve 5. Asırlar). İstanbul: İlahiyat, 1. Basım, 2009.
• Bulut, Mehmet. Ehl-i Sünnet ve Şîa’da İsmet İnancı. İstanbul: Risale, 1984.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Garânîk”. DİA. C. 13. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1996.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd el-. es-Sihâh. Beyrût: Dârü’l-Ma‘rife, 3. Basım, 2008.
• Cürcânî, Ebû Bekr Abdülkâhir b. Abdirrahmân b. Muhammed el-. Kitâbü’t-ta‘rîfât. Beyrût: Dârü’n-Nefâis, 3. Basım, 2012.
• Derveze, Muhammed İzzet b. Abdilhâdî b. Dervîş. “Tefsir Kaynaklarındaki İsrâilîyât Üzerine”. çev. Hüseyin Zamur. Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 10/1 (2018), 520.
• Ebû Şehbe, Muhammed b. Muhammed. el-İsrâilîyât ve’l-mevdû‘ât fî kütübi’t-tefsîr. Kahire: Mektebetu’s-Sunne, 2005.
• Emîn, Seyyîd Muhsin el-. Aʻyânu’ş-Şîa. Beyrût: Dârü’t-Taʻârifi li’l-Metbûʻât, 1983.
• Günan, Ömer. İslâm Tarihinde Müsâdere Uygulamaları(Hz. Peygamber Döneminden Emevîlerin sonuna kadar). Ankara: İlâhiyât, 1. Basım, 2021.
• Günaydın, Fatma. “İlk Dönem Tefsir ve Hadis Literatüründe İsmet İnancı”. Kelam Araştırmaları Dergisi 15/1 (ts.), 1-28.
• Hakyemez, Cemil. “Marife Dini Araştırmalar Dergisi » Makale » İmamiyye Şiasında İsmet İnancı –İlk Tezahürleri, Teşekkülü ve İtikadîleşmesi–”. Erişim 03 Kasım 2021. https://dergipark.org.tr/tr/pub/marife/issue/37833/437017
• Halebî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Yûsuf b. İbrâhîm Semîn el-. ʻUmdetu’l-huffâz. Beyrût: ʻAlemu’l-Kütüb, 1993.
• Hillî, Cemâlüddîn el-Hasen (el-Hüseyn) b. Yûsuf b. Alî İbnü’l-Mutahhar. Nehcü’l-hak ve kaşvü’s-sıdk. Beyrût: Dârü’l-Kitâbi’l-Lübnânî, 1. Basım, 1982.
• Hillî, Cemâlüddîn el-Hasen (el-Hüseyn) b. Yûsuf b. Alî İbnü’l-Mutahhar el-. Hulâsetu’l-ekvâl fî maʻrifeti’r-ricâl. Kum: Neşru’l-Fukâhe, 2. Basım, 2011.
• İbn Abdurabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Abdirabbih b. Habîb el-Kurtubî el-Endelüsî. el-‘İkdu’l-ferîd. 8 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 1984.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘Azîm. Beyrût: Muessesetu Reyyân, 2014.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘Azîm. Beyrût: Muessesetu Reyyân, 2014.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lîsânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sadr, 1994.
• İrfan, Abdülhamit. “İslamda İsmet İnancı”. çev. İlhan Avni. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi 9/96-97 (Ankara 1970).
• İsfahânî, Râgıb el-. Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 2011.
• Kâşânî, Mollâ Muhsin Muhammed b. Şâh Murtazâ b. Şâh Mahmûd el-. es-Sâfî. Tahran: Mektebetu es-Sadr, 1995.
• Kummî, Ali b. İbrâhîm b. Hâşim el-. Tefsîru’l-Kummî. Kum: Dâru’l-Kitâp, 3. Basım, 1967.
• Kummî, Ali b. İbrâhîm b. Hâşim el-. Tefsîru’l-Kummî. Kum: Dâru’l-Kitâp, 3. Basım, 1967.
• Küleynî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ya‘kūb b. İshâk el-. el-Kâfî. Tahran: Dârü’l-kütübi’l-İslâmî, 2008.
• Maʻrife, Muhammed Hâdî. et-Tefsîr ve’l-mufessîrûn fî sevbihi’l-keşîb. Meşhed: el-Câmiʻetu’r-Ravdiyye li’l-ʻUlûmi’l-İslâmî, 2011.
• Malatî, Ebü’l-Hüseyn Muhammed b. Ahmed b. Abdirrahmân et-Tarâifî el-Askalânî el-. et-Tenbîh ve’r-reddu ‘alâ ehli’l-ehvâi ve’l-bide‘. Beyrût: el-Ma‘hedü’l-Almânî li’l-Ebhâsi’ş-Şarkiyye, 1. Basım, 2009.
• Meclisî, Muhammed Bâkır b. Muhammed Takî b. Maksûd Alî el-. Bihâru’l-envâr el-câmi‘etu li ahbâri eimmeti’l-athâr. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Tûrâsi’l-Arabî, 1. Basım, 1978.
• Murtazâ, Alemü’l-hüdâ Ebü’l-Kâsım Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Muhammed el-Alevî eş-Şerîf el-. Tenzîhu’l-enbiyâ. Tahran: Medrese ‘Âlî Şehîd Mutahhârî, 1960. Râzî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Hüseyn Fahrüddîn er-. ʻİsmetu’l-enbiyâ. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1988.
• Râzî, Ebü’l-Futûh, Hüseyin b. Ali, er-. Ravdu’l-cinân ve rûhu’l-cenân. 20 Cilt. Meşhed: Astân Kuds Razavî, 1987.
• Saffâr, Muhammed b. Hasan es-. Besâirü’d-derecât. Kum: Mektebetu Ayetullah el-Merʻeşî, 1984.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Kelamcıların İsmet Anlayışının Kur’an Açısından Değerlendirilmesi”. Dinî Araştırmalalar 3/8 (2000), 166-188.
• Şehristânî, Ebü’l-Feth Tâcüddîn (Lisânüddîn) Muhammed b. Abdilkerîm b. Ahmed. el-Milel ve’n-nihal. 3 Cilt. Kahire: Muessesetu’l-Halebî, 1968.
• Şeyh Müfîd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. en-Nu‘mân el-Hârisî el-Ukberî. en-Nuketü’l-i‘tikâdiyye. el-Mu’temeru’l-ʻÂlemî, 1. Basım, 1993.
• Şeyh Müfîd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. en-Nu‘mân el-Hârisî el-Ukberî. Evâilü’l-makâlât. el-Mu’temeru’l-ʻÂlemî, 1. Basım, 1993.
• Şeyh Müfîd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. en-Nu‘mân el-Hârisî el-Ukberî. Tashîhu İ‘tikâdâti’l-İmâmiyye. Kum: el-Mu’temeru’l-ʻÂlemî, 1. Basım, 1993.
• Şeyh Sadûk, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Bâbeveyh el-Kummî. el-Emâlî. Necef: el-Mektebetü’l-Hayderiyye, 1970.
• Şeyh Sadûk, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Bâbeveyh el-Kummî. el-Hisâl. Kum: Muessesetu’n-Neşri’l-İslâmî, 1983.
• Şeyh Sadûk, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Bâbeveyh el-Kummî. el-İʻtikâdât. Kum: Müessesetu’l-İmâmu’l-Hâdî, 2. Basım, 2013.
• Şeyh Sadûk, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Bâbeveyh el-Kummî. et-Tevhîd. Kum: Muessesetu’n-Neşri’l-İslâmî, 1. Basım, 1978.
• Şeyh Sadûk, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Bâbeveyh el-Kummî. Me‘âni’l-ahbâr. Beyrût: Dârü’l-Ma‘rife, 1979.
• Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin b. Muhammed b. Muhammed Hüseyin. el-Mîzân fî tefsîri’l-Kurân. Beyrût: Muessetü’l-A‘lemî, 2. Basım, 1970.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-. Câmi‘u’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Muessesetu’r-Risâle, 2002.
• Tabersî, Ebû Alî Emînüddîn (Emînü’l-İslâm) el-Fazl b. el-Hasen b. el-Fazl et-. Mecmaʻu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrût: Dârü’l-ʻUlûm, 2005.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî el-Horâsânî et-. Şerhu’l-Mekâsıd. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2001.
• Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Alî b. Muhammed Hâmid el-Fârûkī et-. Keşşâfu istilâhâti’l-funûn ve’l-‘ulûm. 2 Cilt. Beyrût: Mektebetu Lübnân Nâşirûn, 1996.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî et-. et-Tibyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Tûrâsi’l-Arabî, ts.
• Türcan, Galip. “Peygamberlerin İsmeti Meselesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (2003), 91-114.
• Ünverdi, Veysi. “Mu‘tezile’de Peygamberlerin İsmeti”. Din Bilimleri Akademik Arastırma Dergisi 15/1 (2015), 71-111.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî ez-. Tâcü’l-‘Arûs. (Kuveyt): Dârü’l-Hidâye, ts.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî ez-. Me‘âni’l-Kur’ân. Beyrût: Alemü’l-Kütüp, 1. Basım, 1988.