GÜNDELİK HAYAT VE FAİLLİK PROBLEMİ

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 1, 29 - 48, 30.04.2022

Abdurrahman Yalçi

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1058070

Öz

Gündelik hayat, bireyin görünür olduğu yegane zemin olup pratik bilinç için kuşatıcı bir gerçekliğe sahiptir. Sosyolojide makro yaklaşımların kuramsal merceğinin dışında bırakılan gündelik hayat gerçekliği, yakın dönemde artan bir şekilde farklı yaklaşımlar arasında çeşitli değerlendirmelerin konusu olmaktadır. Özellikle modern ve postmodern süreçlerle ilişkili olarak etkileşimin yoğunlaşması ve böylece gündelik hayatın yaşadığı dönüşüm, bu değerlendirmelerin merkezinde bulunmaktadır. Bireyin davranışı üzerindeki hakimiyeti, bilişsel ve duyuşsal bir manipülasyon durumunun olup olmadığı tartışılmakta; söz konusu süreçlerin bireyin edim-bilgisini etkilediğine, hatta belirlediğine ya da gündelik pratikler için geniş bir alan açmaya başladığına yönelik bir farklılaşma bulunmaktadır. Zıt uçlar arasında farklı düzeylerde konumlanan yaklaşımlar, bireyin eylemi üzerindeki failliğini, gündelik alanda deneyimlenen yeni durumlar içerisinde bağlamsal ve betimsel yönden ele almaktadır. Kerteriz noktası olarak kullandığımız gündelik hayat kavramının niteliği, bir betimlemeyi mümkün kılmakla birlikte bir çözümleme imkânını da içermektedir. Bu çerçevede çalışmamızın amacı, gün geçtikte sosyolojik gündemi daha fazla meşgul eden gündelik hayatın yaşadığı dönüşümün edimsel yansımasına yönelik sosyolojik bir perspektif ortaya koyabilmektir.

Anahtar Kelimeler

Gündelik Hayat Sosyolojisi, modernite, postmodernite, birey, faillik

EVERYDAY LIFE AND THE PROBLEM OF AGENCY

Öz

Everyday life is the only ground on which the individual is visible and has an all-encompassing reality for practical consciousness. The reality of everyday life, which has been left out of the theoretical lens of macro approaches in sociology, has recently been increasingly the subject of various evaluations among different approaches. The intensification of interaction, especially in relation to modern and postmodern processes, and thus the transformation of everyday life, is at the center of these evaluations. The dominance of the individual over his behavior and whether there is a cognitive and affective manipulation situation are discussed; there is a differentiation that the processes in question affect or even determine the pragmatic knowledge of the individual or begin to open a wide area for daily practices. The approaches, which are located at different levels between opposite extremes, deal with the individual's agency over the action from the contextual and descriptive aspects within the new situations experienced in the daily field. The quality of the concept of everyday life, which we use as a bearing point, enables a description, but also includes an analysis opportunity. In this context, the aim of our study is to present a sociological perspective on the actual reflection of the transformation of everyday life, which is more and more occupying the sociological agenda day by day.

Anahtar Kelimeler

Everyday Life Sociology, modernity, postmodernity, individual, agency

Kaynakça

• Adler, P. A., Adler, P., Fontana, A. “Everyday Life Sociology”. Annual Review of Sociology. 13, 1987, 217-235.
• Akay, Ali. Tekil Düşünce. İstanbul: Bağlam Yayınları. 2004.
• Bargh, J. A., Williams, E. L. “The Automaticity of Social Life”. Curr Dir Psychol Sci. 15(1), 2006, 1–4.
• Bargh, John A. “The Automaticity of Everyday Life”. Advances in Social Cognition. X, 1997, 1-61.
• Baudrillard, Jean. Simülakrlar ve Simülasyon. çev. O. Adanır. Ankara: Doğu Batı Yayınları. 2011.
• Bauman, Zygmunt. Bireyselleşmiş Toplum. çev. Y. Alogan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 2005.
• Bauman, Zygmunt. Intimations of Postmodernity. London: Routledge. 1992.
• Bauman, Zygmunt. Kimlik. çev. M. Hazır. Ankara: Heretik Yayıncılık. 2019.
• Bauman, Zygmunt. Özgürlük. çev. K. Eren. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 2015.
• Bauman, Zygmunt. Retrotopya. çev. A. Karatay. İstanbul: Sel Yayıncılık. 2018.
• Bennett, Andy. Kültür ve Gündelik Hayat. çev. N. Tokdoğan B. Şenel, U. Y. Kara. Ankara: Phoenix Yayınevi 2018.
• Berger, P. L., Berger, B., Kellner, H. Modernleşme ve Bilinç. çev. C. Cerit İstanbul: Pınar Yayınları. 1985.
• Berger, P. L., Luckmann, T. Gerçekliğin Sosyal İnşası, Bir Bilgi Sosyolojisi İncelemesi. çev. V. S. Öğütle. İstanbul: Paradigma Yayınları. 2008.
• Berger, Peter. “Dini Kurumlar”. Toplumbilim Yazıları. der. ve çev. A. Çiftçi İzmir: Anadolu Yayıncılık. 1999, 71-136.
• Bitirim Okmeydan, Selin. “Postmodern Kültürde Gözetim Toplumunun Dönüşümü: ‘Panoptikon’dan ‘Sinoptikon’ ve ‘Omniptikon’a”. Online Academic Journal of Information Technology. 2017, 8 (30), 45-69.
• Bourdieu, Pierre. Sosyoloji Meseleleri. çev. F. Öztürk vd. Ankara: Heretik Yayıncılık. 2016.
• Burkitt, Ian. “The Time and Space of Everyday Life”. Cultural Studies. 18 (2-3), 2004, 211-227.
• Collins, Randall. Sosyolojide Dört Ana Gelenek, çev. Ü. Tatlıcan. İstanbul: Sentez Yayıncılık. 2015.
• Dellaloğlu, Besim F. Frankfurt Okulu’nda Sanat ve Toplum. İstanbul: Say Yayınları. 2018.
• Elliot, A., Lemert, C. Yeni Bireycilik, Küreselleşmenin Duygusal Bedelleri. çev. B. Kıcır. İstanbul: Sel Yayıncılık. 2011.
• Esgin, A., Çeğin, G. “Takdim: Gündelik Hayat Sosyolojisi, Amaç, Kapsam ve Sorunlar”, A. Esgin, G. Çeğin (Ed.), Gündelik Hayat Sosyolojisi (ss. 9-34) Ankara: Phoenix Yayınevi. 2018.
• Esgin, Ali. Sosyolojik Soruşturmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi. 2016.
• Featherstone, Mike. Undoing Culture: Globalization, Postmodernism and İdentity. London: Sage Publications. 2000.
• Foucault, Michel. Cinselliğin Tarihi. çev. H. U. Tanrıöver. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 2007.
• Foucault, Michel. İktidarın Gözü. çev. I. Ergüden. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 2012.
• Foucault, Michel. Özne ve İktidar. çev. I. Ergüden, O. Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 2014.
• Gardiner, Michael. Gündelik Hayat Eleştirileri. çev. D. Özçetin, B. Taşdemir, B. Özçetin. Ankara: Heretik Yayıncılık. 2016.
• Giddens, A., Sutton, P. W. Sosyolojide Temel Kavramlar. çev. A. Esgin. Ankara: Phoenix Yayınevi. 2018.
• Giddens, Anthony. Modernite ve Bireysel-Kimlik, Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum. çev. Ü. Tatlıcan. İstanbul: Say Yayınları. 2019.
• Giddens, Anthony. Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları. 2012.
• Habermas, Jürgen. “Modernlik: Tamamlanmamış Bir Proje”. çev. G. Naliş. Postmodernizm. haz. N. Zeka İstanbul: Kıyı Yayınları. 1994, 31-44.
• Habermas, Jürgen. İletişimsel Eylem Kuramı. çev. M. Tüzel. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. 2001.
• Han, Byung-Chul. Psikopolitika, Neoliberalizm ve Yeni İktidar Teknikleri. çev. H. Barışcan. İstanbul: Metis Yayınları. 2019.
• Harding, Frances. “Performing (in) Everyday Life”. Journal of African Cultural Studies. 19(1), 2007, 1-5.
• Hardt, M., Negri, A. İmparatorluk. çev. A. Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 2015.
• Heller, Agnes. Everyday Life. London: Routledge&Kegan Paul. 1984.
• Hewitt, J.P., Shulman, D. Benlik ve Toplum. çev. ed. Büşra Aktaş. İstanbul: Bilge Kültür-Sanat Yayınları. 2019.
• Horkheimer, M., Adorno, T. W. Aydınlanmanın Diyalektiği, Felsefi Fragmanlar. çev. N. Ülner, E. Öztarhan Karadoğan. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. 2014.
• https://www.youtube.com/watch?v=VtvjbmoDx-I Erişim tarihi: 20.12.2020
• Işın, Ekrem. İstanbul’da Gündelik Hayat. İstanbul: İletişim Yayınları. 1995.
• Jay, Martin. Adorno. çev. Ü. Oskay. İstanbul: Der Yayınları. 2001.
• Kalekin-Fishman, Devorah. “Sociology of Everyday Life”. Current Sociology Review. 61(5-6), 714–732.
• Kara, Umut Yener. “Donna Haraway Biyopolitik Bir Giriş”. ed. O. Kartal. Biyopolitika-Foucault’dan Günümüze Biyopolitikanın İzdüşümleri. C.2, İstanbul: NotaBene Yayınları. 2018. 229-258.
• Kartal, Onur. “İmmunitas, Communitas, Bios: Roberto Esposito”. ed. O. Kartal. Biyopolitika-Foucault’dan Günümüze Biyopolitikanın İzdüşümleri. C.2, İstanbul: NotaBene Yayınları. 2018. 193-228.
• Larrain, Jorge. İdeoloji ve Kültürel Kimlik. çev. N. N. Domaniç. İstanbul: Sarmal Yayınevi. 1995.
• Layder, Derek. Sosyal Teoriye Giriş. çev. Ü. Tatlıcan. İstanbul: Küre Yayınları. 2013.
• Lefebvre, Henri. Gündelik Hayatın Eleştirisi 1. çev. I. Ergüden. İstanbul: Sel Yayıncılık. 2017.
• Lefebvre, Henri. Modern Dünyada Gündelik Hayat. çev. I. Gürbüz. İstanbul: Metis Yayınları. 2016.
• Lyotard, Jean-François. Postmodern Durum. çev. İ. Birkan. Ankara: Bilgesu Yayıncılık. 2013.
• Marcuse, Herbert. Eros ve Uygarlık. çev. A. Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi. 1998.
• Marcuse, Herbert. Tek-Boyutlu İnsan. çev: A. Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi. 1990.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. çev. O. Akınhay, D. Kömürcü. Ankara: Bilim Sanat Yayınları. 1999.
• Özden, Önder. “Biyolojik Ufka Karşı İki Modern: Agnes Heller ve Ferenc Feher”. ed. O. Kartal. Biyopolitika-Foucault’dan Günümüze Biyopolitikanın İzdüşümleri. C.2, İstanbul: NotaBene Yayınları. 2018. 87-108.
• Rogers, Mary F. “Everyday Life as Text”. Sociological Theory. 2, 1984.
• Schütz, Alfred. Fenomenoloji ve Toplumsal İlişkiler. çev. A. Akan, S. Kesikoğlu. Ankara: Heretik Yayıncılık. 2018. Simmel, George. Bireysellik ve Kültür. çev. T. Birkan. İstanbul: Metis Yayınları. 2009.
• Slattery, Martin. Sosyolojide Temel Fikirler. çev. Ü. Tatlıcan, G. Demiriz. İstanbul: Sentez Yayıncılık. 2014.
• Subaşı, Necdet. Gündelik Hayat ve Dinsellik, İstanbul: İz Yayıncılık. 2018.
• Sztompka, Piotr. “The Focus on Everyday Life: a New Turn in Sociology”. European Review. 16(1), 2008, 1–15.
• Tarde, Gabriel. Monadoloji ve Sosyoloji. çev. Ö. Doğan. Ankara: Doğu Batı Yayınları. 2019.
• Tekeli, İlhan. Gündelik Yaşam, Yaşam Kalitesi ve Yerellik Yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 2010.
• Wagner, Helmut R. “Takdim-Sosyolojiye Fenomenolojik Yaklaşım”. Alfred Schütz, Fenomenoloji ve Toplumsal İlişkiler. çev. A. Akan, S. Kesikoğlu. Ankara: Heretik Yayıncılık. 2018. 7-60.
• Wallace, David Foster. Bu Su. çev. D. İnce. İstanbul: Siren Yayınları. 2016.
• Zerubavel, Eviatar. The Elephant in the Room: Silence and Denial in Everyday Life. Oxford University Press. 2006.
• Zijderveld, Anton C. Soyut Toplum. çev. C. Cerit. İstanbul: Pınar Yayınları. 1985.
• Zizek, S., Gunjevic, B. Acı Çeken Tanrı, Kıyameti Tersyüz Etmek. çev. A. Çiltepe. İstanbul: Sel Yayıncılık. 2013.