DEDE KORKUT HİKÂYELERİNDE KÜLTÜREL BELLEĞİN TAŞIYICI ÖGESİ OLARAK RENKLER VE SAYILAR

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 1, 199 - 213, 30.04.2022

Okan Alay

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1068373

Öz

Dede Korkut Hikâyeleri, Türk edebiyatının en önemli eserlerinden biri olup edebiyat, dil, din, tarih, sosyoloji, halkbilimi gibi pek çok disiplin için önemli bilgiler içerir. Özünde kendinden önceki dönemlerin kültür dünyasını yansıtan birçok somut ve soyut değeri barındırdığı gibi, çalışma konumuz olan renkler ve sayılar konusunda da nicel ve nitel yönden dikkat çeken bir kaynaktır. Bu çalışmada, Dede Korkut Hikâyeleri’nde geçen renkler ve sayılar tespit edilerek, onların kültürel bellek bağlamındaki işlevselliklerinin değerlendirilmesi ve sembolik anlamlarının yorumlanması amaçlanmıştır. Bu bağlamda tespit edilen renklerin ve sayıların metin örnekleri verilerek, hikâyelerdeki diğer kültürel değerler gibi salt belirli bir dönemin değil, kendinden önceki dönemlerin de bir yansıması olarak var oluş, saklama ve aktarma süreciyle kültürel belleğin birer taşıyıcı ögesi oldukları örneklerle değerlendirilmiştir. Metinlerin bütüncül yapısı içinde renkler ve sayıların köklü geçmişin göstergeleri olarak yüklendikleri anlamlarla birlikte bir nevi kültürel bir kod niteliğinde olduğu görülmüştür. Söz konusu kültürel değer ve kodlar tespit edilip bağlamdaki kullanımı, sembolik ve formel özellikleri irdelendiğinde, aslında geçmişten günümüze değin Anadolu sahasında kimi değişim ve dönüşümlerle de olsa kültürel belleğin önemli taşıyıcı ögeleri oldukları sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halkbilimi, kültürel bellek, Dede Korkut Hikâyeleri, renkler, sayılar.

Kaynakça

• Alay, Okan, “Dede Korkut Hikâyelerinde Geçen Geleneklerdeki Dinsel Etki ve Geleneklerin Günümüzdeki Yansımaları”, Türk Akademik Arastırmalar Dergisi Uluslararası Multidisipliner Kongresi Tam Metin Sempozyum Bildiriler Kitabı, (Antalya: 12-14 Ekim 2018): 668-682.
• Alsaç, Fevziye, “Dede Korkut Hikâylerinde Kültürel Bellek Bağlamında Gelenekler”, Journal of Turkish Language and Literature, 4/1, (2018): 17-35.
• Bayat, Fuzuli, “Oğuz Kağan Destanı Üzerine Yeni Düşünceler”, Türkler Ansiklopedisi, (Ankara: ?, C. 3, 2002): 520-526.
• Coşkun, Nilgün Çıblak, “Tahtacılarda Üç Sayısı ve Üçleme”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırmaları Dergisi, 56, (2010): 73-91.
• Çetinkaya, Gülnaz, “Dede korkut Hikâyelerinde Kültürel Belleğin Söylem Haritası Olarak Giyim-Kuşam ve Yeme İçme Sembolleri”, Milli Folklor, 107, (2015): 83-96.
• Hirik, Erkan, “Türk Dünyası Atasözlerinde Sayılar ve Anlam Alanları”, International Journal of Languages Education and Teaching, 5/1, (2017): 223-241.
• Eliade, Mircea, İmgeler Simgeler, Ankara: Gece Yayınları, 1992.
• Ergin, Muharrem, Dede Korkut Kitabı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1984.
• Ergin, Muharrem, Dede Korkut Kitabı-1, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.
• İnan, Abdülkadir, Makaleler ve İncelemeler I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987.
• Karabaş, Seyfi, Dede Korkut’ta Renkler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1996. Nerimanoğlu, Kârnil Veli, “Türk Dünya Bakışında Reng”, Nevrzu Ve Renkler, (Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1996): 63-73.
• Ögel, Bahaeddin, Türk Mitolojisi I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1993.
• Ögel, Bahaeddin, Türk Mitolojisi II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995.
• Pirverdioğlu, Ahmet, “Dede Korkut ve Şamanizm”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2000: 353-362. Schimmel, Annemarie, Sayıların Gizemi, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2000. Toker, İhsan, “Renk Simgeciliği ve Din: Türk Kültür Yapısı İçinde Ak-Kara Renk Karşıtlığı ve Bu Karşıtlığın Modern Türk Söylemindeki Tezahürleri Üzerine”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 50/2, (2009): 93-112.
• User, Hatice Şirin, Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları, Konya: Kömen Yayınları, 2009.
• Yılmaz, Engin, “Dede Korkut Kitabı’nda Tasvir Dünyası”, TDAY Belleten I, (2003): 123-150.