Talak Suresi 4. Ayette Geçen “Adet Görmemiş Olanlar“ İfadesinin Kapsamı Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 2, 628 - 655, 31.08.2022

Orhan Canpolat

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1131200

Öz

İddet, evlilik akdinin boşanma, ölüm veya fesih nedeniyle sona ermesi halinde, kadının yeniden evlenebilmesi için beklemek zorunda olduğu süredir. İddet, Yüce Allah tarafından ayrıntılı bir şekilde Kur’an da belirlenmiştir. Bekleme müddeti evlilik akdinin sona ermesi gerekçesine bağlı olarak değişmektedir. Bu sebepler: Boşanma yoluyla ayrılan kadınlar, hamile kadınlar, adetten kesilen kadınlar, adet olmayan kadınlar ve kocası vefat eden kadınların bekleyecekleri iddet süreleridir. İddetin sadece hamileliğin tespiti ve nesebin karışmasını önleme amacıyla sınırlandırılması doğru olmaz. Çünkü bu konuda Kur’an’da ön görülen süreler dinin taabbüdî nitelikteki hükümlerindendir. Bu davranış, dini olduğu kadar fıtri ve insani bir davranış olup, bütün toplumlarda ve dinlerde rastlanan bir haldir.

Anahtar Kelimeler

Talak 4, Hayız (Hayz), Küçük kızlar, İddet, Amenore

A study on the scope of the expression "those not menstruated" in the 4th verse of Surah at-Talaq

Öz

In the 4th verse of Surah Talaq, besides the period of menstruating women, women who do not menstruate are also mentioned. In the narrations about the expression (وَاللَائِي لَمْ يَحِضْنَ) (and those who do not menstruate) mentioned in hadith and tafsir sources, it is said that the verse refers to the period of iddah for little girls who divorce before reaching puberty. Thus, referring to the narrations about the verse "and those who do not menstruate", which has a classical and traditional understanding of fiqh and whose influence continues, they stated that Islam legitimizes marriage with little girls. In this respect, while evaluating the subject, it is of great importance to consider the customs and traditions of the period, as well as to examine the narrations in the works of esbâb-ı nüzul, tafsir and hadith in terms of soundness. In this study, the opinions of the jurists on the fiqh interpretation of the relevant verse about the situation of women who do not have a menstrual period and who have menstrual irregularities were evaluated, the narrations transmitted by using the researches of obstetricians were discussed and pointed out that the proposed approaches were problematic.

Anahtar Kelimeler

Fiqh (Islamic Law), Talak 4, Menstrüasyon, Several Women, Amenorrhea (An Abnormal Absence of Menstruation), Custom

Kaynakça

• H. İbrahim Acar, “İddet”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara, 2000, c. 21, s. 466.
• Fatih Orum, Zeki Bayraktar, Eṭ-Ṭalāḳ Suresinin 4. Ayetindeki ve’l-lā ī lem yaḥiḍne İfadesinin Anlam ve Yorumu Üzerine, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 55:1 (2014), s.35-69. Abdullah Aydınlı, “Muallak”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2005, c.30, s. 309)
• Mehmet Efendioğlu, “Münkatı‘”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2006, c.32, s. 12) Ebû’l-Fazl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Hacer el-Askalani, el-İsabe fi temyizi’s-sahabe, (thk. Adil Ahmed Abdülmevcud ve Ali Muhammed Müavvad), Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 1415, c.2, s.287
• İbnu Süleyman, Mukatil, Tefsiru Muḳatil b. Süleyman, (thk. Abdullah Mahmud Şehate), Müessesetu’t-tarihi’l-Arabi, Beyrut, 2002/1423, c.4, s.364, 365.
• Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed İbn Abdülber, el-İsti’ab fi ma’rifeti’l-ashab, (thk. Ali Muhammed el-Becavi), Daru’l-cil, Beyrut, 1992/1412, c.2, s.452;
• Ebû Muhammed et-Tayyib b. Abdillâh b. Ahmed b. Ali Ba Mahreme, Kiladetü’n-nahr fî vefeyati a’yani’d-dehr, Daru’l-minhac, Cidde, 2008/1428, c.1, s.63)
• Suyuti, Celalüddin Ebu Abdurrahman, Lubabu’n-nukul fi esbabi’n-nüzul, Müessesetu’l-kutubi’l-sekafiyye, Beyrut, 2002/1422, s. 269. Mehmet Efendioğlu, “Metruk”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara, 2004, c.29, s.415)
• Abdullah Aydınlı, Hadis ıstılahları sözlüğü, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 2009, s. 174)
• Zehebi, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed, Mizanü’l-i’itidal fi nekdi’r-rical, (thk. Ali Muhammed Avad, Adil Ahmed Abdülmevcud), Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 1995, c.6, s. 505, 507;
• Ömer Türker, “Mukātil b. Süleymân”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2006, c.31, s. 134,136.
• Sa’lebi, Ebû İshak Ahmed b. Muhammed b. İbrahim, el-Keşf ve’l-beyan ‘an tefsiri’l-Ḳurʾan, (thk. Ebu Muhammed b. Aşur), Daru ihyai’t-turasi’l-Arabi, Beyrut, 2002/1422, c.9, s.339.
• Vahidi, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed, Esbabu nuzuli’l-Kur’an, (thk. Kemal Besyuni Zağlul), Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 1991/1411, s. 458. el-Beğavi, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ud b. Muhammed b. El-Ferra, Me’alimu’t-tenzil, (thk. Muhammed Abdullah en-Nimır, Osman Cum’a Demiriyye, Süleyman Müslim el-Haraş), Daru’t-Taybe, Riyad, 1412, c.8, s.152.
• İbnû’l-Cevzi, Ebü’l-Ferec Cemalüddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Zadü’l-mesir fi ‘ilmi’t-tefsir, (thk. Abdürrezak el-Mehdi), Daru’l-kutubi’l-Arabi, Beyrut, 1422, c.4, s.299.
• Kurtubi, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Cami’ li-ahkami’l-Kur’an, (thk. Ahmed el-Berduni ve İbrahim Etfiş), Daru’-kutubi’l-Mısriyye, 1964/1384, c.18, s.162.
• Hazin, Ebu’l-Hasen Alaüddin Ali b. Muhammed b. İbrahim, Lübabu’t-te’vil fi me’ani’t-tenzil, Daru’l-fikir, Beyrut, 1979/1399, c.7, s.110.
• İbn Adil, Ebû Hafs Siracüddin Ömer b. Ali, el-Lübab fi ‘ulumi’l-Kitab, (thk. Adil Ahmed Abdülmevcud ve Ali Muhammed Mua’ved), Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 1998/1419, c.19, s.162, 163.
• Uleymi, Muciruddin b. Muhammed, Fethu’r-rahman fi tefsiri’l-Kurʾan, (thk. Nuruddin Talib), Daru’n-nevadir, Beyrut, 2009/1430, c.7, s. 85.
• Şerbini, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb, es-Siracu’l-munir fi’l-i’ane ‘ala ma’rifeti ba’di me’ani kelami rabbine’l-hakimi’l-habir, Matba’tu Bulak (el-Emiriyye), Kahire, 1285, c.4, s. 316.
• İbn Aşur, Tahir, Tefsiru’t-tahrir ve’t-tenvir, Daru’t-Tunusiyye li’n-neşir, Tunus, 1984, c.28, s. 316, 317.
• Derveze, Muhammed İzzet, Tefsiru’l-hadis, Daru’l-ğarbi’l-İslami, 2000/1421, c.8, s. 339.
• Tantavi, Muhammed Seyyid, et-Tefsiru’l-vasit li’l-Kur’ani’l-Kerim, Daru nehdeti Mısır, Kahire, 1998, c.14, s. 452.
• Zuhayli, Vehbe b. Mustafa, et-Tefsiru’l-munir fi’l-akideti ve’-ş-şerîati ve’l-menhec, Daru’l-fikri’l-muasır, Dımeşk, 1418, c.28, s.279.
• Muhammed Ali es-Sabuni, Revaiu'l-Beyan Tefsiru Ayati'l-Ahkam, Mektebetü’l-Ğazali, Dımaşk, Müessesetu manahili’l-irfan, Beyrut, 1980/1400, c.2, s.609 Tenviru’l-mikbas min tefsiri İbn Abbas, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 1992/1412, s.602;
• Mustafa Çetin, Abdullah İbn Abbas (r.a.) ve Tefsiri, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi I, İzmir, 1983, s. 236;
• Hulusi Kılıç, “Fîrûzâbâdî” maddesi, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1996, c.13, s.142, 145)
• Ferra, Ebu Zekeriyya Yahya b. Ziyad, Me’ani’l-Kur’an, Alemi’l-kutub, Beyrut, 1983/1403, c.3, s. 163.
• es-Semerkandi, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed, Tefsiru’s-Semerkandi el-musemma Bahru’l-ulum, (thk. Ali Muhammed Mea’vvad, Adil Ahmed Abdülmevcud, Zekeriya Abdülmecid), Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 1993/1413, c.3, s.375)
• Vahidi, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed, et-Tefsiru’l-besit, (thk. Fadıl b. Salih b. Abdullah eş-Şehri), Camia’tu’-imam Muhammed b. Suud el-İslamiyye, İmadetu’l-bahsi’l-ilmi silsiletu’r-resaili’-camii’yye, Riyad, 1430, c.21, s.509.
• es-Sem’ani, Mansur b. Muhammed b. Abdilcebbar, Tefsiru’l-Ḳur’an, (thk. Ebu Bilal Ğanim b. Abbas b. Ğanim), Daru’l-vatan, Riyad, 1997/1418, c.5, s.462, 463)
• er-Razi, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer, Mefatihu’l-ğayb, Darû ihyai’t-turasi’l-Arabi, Beyrut, 1420, c.30, s.563. en-Nevevî el-Câvî, Muhammed b. Ömer, Merahu Lebid li-keşfi ma’ne’l-Ḳurʾani’l-mecid, (thk. Muhammed Emin ed-Dennavi), Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 1997/1417, c.2, s.536.
• ez-Zeccac, Ebû İshak İbrahim b. es-Seri b. Sehl, Me’ani’l-Kur’an ve i’rabuh, (thk. Abdülcelil Abduh Şelebi), Alemu’l-kutub, Beyrut, 1988/1408, c.5, s.185;
• İbn Ebi Zemenin, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah b. İsa el-Mürri, Tefsiru’l-Kur’ani’l-‘Aziz, (thk. Ebu Abdullah Hüseyin b. Ukaşe, Muhammed b. Mustafa el-Kenz), el-Faruku’l-hadise, Kahire, 2002/1423, c.4, s.403;
• Vahidi, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed, el-Veciz fi tefsiri’l-Kitabi’l-Aziz, (thk. Safvan Adnan Davudi), Daru’l-kalem, ed-Daru’ş-Şamiyye, Dimaşk, Beyrut, 1995/1415, c.2, s.1108.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed, el-Musannefu fi’l-ahadisi ve’l-asar, Daru’t-tac, Beyrut, 1989/1409, c.3, s. 554. (Hadis no: 17104)
• İbn Ebi Hatim, Ebu Muhammed Abdurrahman b. Muhammed, el-Merasil ,(thk. Şükrüllah Nimetullah Kucani), Müessesetü’r-risale, Beyrut, 1977/1397, s.144.
• Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh, el-Müstedrek ʿale’s-Sahihayn, (thk. Mustafa Abdülkadir Ata), Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1990, c. 2, s. 534. (Hadis no: 3821)
• Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn, es-Sünenü’l-kübrâ, (thk. Muhammed Abdülkadir ‘Ata), Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 2003/1424. Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn, es-Sünenü’l-süğrâ, (thk. Abdülmu'ti Emin Kal’aci), Camia’tu’d-dirasati’l-İslamiyye, Karatşi, Pakistan, 1989, c.3, s.154
• el-Busiri, Ebü’l-Abbas Şihabuddin Ahmed b. Ebî Bekr, İthafu’l-hıyere bi-zevaʾidi’l-mesanidi’l-aşere, (thk. Ebu Temim Yasir b. İbrahim başkanlığında heyet), Daru’l-vatan li’n-neşir, Riyad, 1999, c.6, s.289.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed, el-Meṭâlibü’l-ʿâliye bi-zevâʾidi’l-mesânîdi’s̱-s̱emâniye, (thk. Tez çalışması), Daru’l-asime ve Daru’l-ğays, Riyad, 2000/1419.
• Taberi, Muhammed b. Cerir b. Yezîd el-Amüli, Camiʿu’l-beyan fi te’vili’l-Ḳurʾan, (Ahmed Muhammed Şakir), Müessesetü’r-risale, Beyrut, 2000/1420, c.23, s.451. Mizzi, Cemâlüddin Ebû’l-Haccac Yusuf, Tehẕibû’l-Kemal fi esmaʾi’r-rical, (thk. Beşşar Avad Ma’ruf), Müessesetü’r-risale, Beyrut, 1980, c.34, s.69;
• el-Bekçeri, Alaaddin Muğultay b. Kiliç b. Abdullah, İkmalu teẕhîbi’l-Kemâli fi esmai’-ricali, (thk. Adil b. Muhammed, Üsame b. İbrahim), el-Faruku’l-hedise li’t-tiba’ti ve’n-neşir, Kahire, 2001, c.10, s.55;
• İbn Kesir, Ebû’l-Fida İsmail b. Ömer, et-Tekmîl fi’l-cerhi ve’t-ta’dili ve maʿrifeti’s-siḳat ve’d-duʿafaʾ ve’l-mecâhîl, (thk. Şadi b. Muhammed b. Salim Al Nu’man), Mektebe İbn Abbas li’n-neşir ve’t-tevzi’, Mansura, 2011, c.3, s.308. Şemsuddin Ebi Abdullah Zehebi, Tehzibu tehzib el-kemal fi esmai’rical, (thk. Ğanim Abbas Ğanim, Mecdi Seyyid Emin), el-Faruku’l-hadise li’t-tiba’ ven-neşir, 2004, c.7, s.376)
• İbn Ebi Hatim, Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, Dar ihya’i-turasi’l-Arabi, Beyrut, 1952, c.6, s.113.;
• İbn Hacer, Şihabuddin Ahmed b. Ali, Tehzibu't-Tehzîb Daru’l-fikir, Beyrut, 1984, c.12, s.146;
• İbn Kesir, Ebû’l-Fida İsmail b. Ömer, Tefsiru’l-Kur’ani’l-azim, (thk. Sami b. Muhammed Selame), Daru’t-Taybe li’n-neşiri ve’t-tevzi’, 1999/1420, c.8, s.149.
• İbnû’l-Mulakkin, Ebû Hafs Siracuddin Ömer b. Ali b. Ahmed, et-Tevdih li şerhi’l-Cami’i’s-sahih, (thk. Daru’l-felah lil bahsi’l-ilmi), Daru’n-nevadir, Dımaşk, 2008/1429, c. 25, s. 498;
• el-Ayni, Bedruddin Mahmud b. Ahmed b. Musa, ‘Umdetu’l-Kari Şerhu Sahihi’l-Buhari, Daru ihyai’t-turasi’l-Arabi, Beyrut, c.20, s. 303.
• Ebu Bekir İbnu'l-Arabî, Muhammed b. Abdullah, Ahkâmu'l-Kur'an, Daru’l- kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 2003/1424, c. 4, S. 285.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tahir, et-Tahrir ve't-Tenvir, Daru't-Tunisiyye, Tunus, 1984, c.28, s.316; el-Hilali, Selim b. İd. Al Nesır, Muhammed b. Musa, el-İstia’b fi beyani’l-esbab, Daru’l-Cevzi, Demmam, 1425, c.3, s.431. (Dipnot)
• Buhari, Ebu Abdullah Muhammed, Sahihu’l-Buhari, Dar İbn Kesir. Beyrut, el-Yemame. Beyrut, 1987, 5/1983.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fadıl şihabüddin, Fethu’l-Bari şerh sahihu’l-Buhari, Daru’l-marife, Beyrut, 1379, 9/190.
• Zeylai, Osman b. Ali b. Mihcen el-Barii, Tebyinu’l-hakaik şerhu Kenzi’d-dekaik, (Kahire: Bulak, 1313), c.2, s. 135.
• Ebû Osman Said b. Mansur b. Şu’be el-Horasani, Sünenu Said b. Mansur, (thk. Habiburrahman el-A’zami), Daru’s-selefiyye, Hindistan, 1982/1403, c.1, s.203.
• Darimi, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdurrahman, Sünenu’d-Darimi, (thk. Hüseyin Selim Esed ed-Darani), Daru’l-muğni li’n-neşir ve’t-tevzi’, Riyad, 2000/1421, c.3, s.1451.
• Şemsuddin Ebu Abdullah Zehebi (ö. 748/1347), Siyeru a’lami’n-nübela, thk. Şuayb el-Arnavut, Müessesetu’r-risale, 1985/1405, c.17, s.579;
• Muhammed b. Abdullah b. Said es-Selmani, el-İhata fi ehbari’l-Ğirnata, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 1424, c.3, s.231)
• İbn Battâl, Ebü’l-Hasan Ali Halef b. Abdülmelik el-Kurtubi (ö.449/1057), Şerhu Sahih-i Buhari, (thk. Ebû Temîm Yasir b. İbrâhim), Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, 2003/1423, c.7, s.247
• Cessas, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Razi, Ahkamu’l-Kur’an, (thk. Abdüsselam Muhammed Ali Şahin), Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 1994/1415, c.2, s.68, 69;
• Ebü’l-Hasen Şemsülislam İmadüddin Ali b. Muhammed b. Ali el-Herrasi, Ahkamu’l-Kur’an, (thk. Musa Muhammed Ali, İzzet Abd Atiyye), Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 1405, c.2, s. 314, 315;
• Ebu Muhammed Abdulmunim b. Abdurrahim, Ahkamu’l-Kur’an, (thk. Munciyye Bintülhadi en-Neferi es-Savayhi), Daru İbni Hazim, Beyruti 2006/1427, c.2, s.49.
• Şihabüddin Ebû’l-Abbas Ahmed b. Hüseyn er-Remli, Şerhu Süneni Ebi Davud, (thk. Halid er-Ribat başkanlığında bir gurup araştırmacı), Daru’l-felah lilbahsi’l-ilmi, el-Feyum, Mısır, 2016/1437, c.9, s.430;
• Muhammed b. Ali b. Adem el-İtyubi el-Vellevi, Zahiretü’l-ukba fi şerhi’l-Mücteba, Daru’l-mi’raci’d-devliyye li’n-neşr, 2003/1424, c.27, s.193;
• Muhammed el-Emin b. Abdullah el-Uremi el-Alevi el-Hereri, Kevkebu’l-vehhac şerhu Sahihi’l-Müslim, Daru’l-minhac, Daru tevku’l-hamame, 2009/1430, c.15, s.291.
• Ebû Muhammed Abdülvehhab b. Ali b. Nasr et-Tağlibi, el-Ma’une ‘ala mezhebi ‘alimi’l-Medine, (thk. Hamiş Abdülhak), el-Mektebetu’t-ticariyye, Mekke, c.2, s.718;
• Abdülmelik b. Abdillâh b. Yusuf el-Cüveyni, Nihayetü’l-matlab fi dirayeti’l-mezheb,(thk. Abdülazim Mahmud ed-Dib), Daru’l-minhac, 2007/1428, c.15, s.161;
• Muhammed b. Ahmed b. Ebi Sehl es-Serahsi, el-Mebsut, Daru’l-ma’rife, Beyrut, 1993/1414, c.4, s.212.
• Abdullah b. Abbas, Tefsiru İbn ‘Abbas, (thk. Raşid Abdulmunim er-Recal), Müessesetü’l-kutubi’s-sekafiyye, Beyrut, 1991/1411, s. 491;
• Abdullah b. Abbas, Tefsiru İbn ‘Abbas ve merviyyatuhu fi’t-tefsir min kutubi’s-sünne, (thk. Abdülaziz b. Abdullah el-Humeydi), Camiatu Ummi’l-kura yay., s. 891;
• Suud b. Abdullah el-Funeysan, Merviyyat Ummi’l-Mu’minin ‘Aişe, fi’tefsir, Mektebetü’t-tevbe, Riyad, 1992/1413, s. 412.
• Muhammed Eyyûb Muhammed Yûsuf Ali Süleyman , Merviyyât Sa’id b. Cübeyr fi’t-tefsîr min evveli sureti Yunus ila ahiri’l-Kur’ani’l-Kerim, el-Camiatu’l-İslamiyye bi’l-Medineti’l-Münevvere (Basılmamış Doktora tezi), 1408, s.787, 788.
• İbn Cebr, Mücahid, Tefsir el-İmamu Mücahid b. Cebir, (thk. Muhammed Abdüsselam Ebu’n-Nil), Daru’l-fikri’l-İslami’l-hadise, Medinetu Nasr/Kahire, 1410/1989, s. 663.
• İbn Vehb, Ebû Muhammed Abdullah, Tefsiru’l-Ḳurʾân, (thk. Miklos Muranyi), Daru’l-ğarbi’l-İslami, Beyrut, 2003, c.2, s.47.
• Dehhak, Ebu Kasım, Tefsiru’d-Dehhak, (thk. Muhammed Şükri Ahmed), Daru’s-Selam, Kahire, 1999/1419, s.874;
• es-Süddi el-Kebir, Ebû Muhammed İsmail b. Abdirrahman, Tefsiru’s-Suddi el-Kebir, Daru’l-vefa, el-Mansura, 1993/1414, s. 456.
• Tahavi, Ebu Cafer Ahmed b. Muhammed, Ahkamu’l-Kur’an, (thk. Sadettin Ünal), İSAM, İstanbul, 1998/1418, c.2, s.331, 332;
• Muhammed Nâsırüddin el-Elbânî, İrvâʾü’l-ġalîl fî taḫrîci eḥâdîs̱i Menâri’s-sebîl, el-Mektebu’l-İslami, Beyrut, 1979/1399, c.7, s.201
• Ebu Hayyan, Muhammed b. Yusuf b. Ali b. Yusuf, el-Bahru’l-muhiṭ, (thk. Sıdki Muhammed Cemil), Daru’l-fikir, Beyrut, 1420, c.10, s.199, 200.
• Alusi, Şihabuddin Mahmud b.Abdillah, Ruhu’l-me’ani fi tefsiri’l-Kur’ani’l-‘azim ve’s-seb’i’l-mesani, (thk. Ali Abdülbari Atiyye), Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 1415, c.14, s. 332, 333.
• Sa’di, Abdurrahman b. Nasır, Teysiru’l-kerimi’r-rahman fi tefsiri kelami’l-mennan, (thk. Abdurrahman b. Mea’la el-Luveyhik), Müessesetu’r-risale, 2002/1423, s. 871.
• el-Hereri, Muhammed Emin, Hadaiku’r-ravhi ve’r-rayhan fi ravabi ulumi’l-Kur’an, Daru tavki'n-necat, Beyrut, 2001/1421, c.29, s. 419.
• Sa’di, Teysiru’l-kerimi’r-rahman fi tefsiri kelami’l-mennan, s. 870; Muhammed Ali es-Sayis, Tefsiru Ayati’l-Ahkâm, (thk. Naci Süveydan), el-Mektebetü’l-asriyye li’t-tiba’a ve’n-neşir, 2002, s. 782. Şafii, Ebu Abdullah Muhammed b. İdris, el-Um, Daru’l-ma’rife, Beyrut, 1990/1410, c.7, s.163;
• Zeylai’, Osman b. Ali, Tebyinü’l-hakaik şerh Kenzu’d-dekaik ve haşiyetu’ş-Şilbiyy, el-Metbea’tu’l-kübra el-emiriyye, Bulak, Kahire, 1313, c.2, s.135.
• Nuh Arslantaş, İslam Dünyasında Samiriler -Osmanlı Dönemine Kadar-, İz yay., İstanbul, 2010, s. 140;
• Kasım Ertaş, Osmanlı İmparatorluğu’nda Diyarbakır Ermenileri, Rağbet Yay., İstanbul, 2015, s.77-80;
• Hammet Arslan, Manu Kanunnamesi’nde Evlilik, Milel ve Nihal inanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi, cilt 10, sayı 1, 2013.
• Pari Alaskarova, İlahi Dinlerde Kadının Statüsü, SDÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Dinler Tarihi Bilimdalı, (Yüksek Lisas Tezi), Isparta, 2015, s.16.
• İhsan Arslan, Hz. Âişe’nin Evlilik Yaşı Örf mü, Din mi?, Trabzon İlahiyat Dergisi TİD., 6/1 (Bahar 2019): 37-72, s.52. Gazali, Ebu Hamid Muhammed, el-Menhul min ta’likati’l-usul, (thk. Muhammed Hasan Hitu), Daru’l-fikiri’l-mua’sir, Beyrut, Daru’l-fikir, Dımaşk, 1998/1419, s. 312. Dihlevi, Şah veliyyullah, Huccetullahi'l-baliğa, (thk. Seyyid Sabık), Daru'l-cil, Kahir, 2005/1426, c.1, s.223, 224.
• Yusuf Karadavi, el-Canibu’t-teşrî’i fi’s-sünneti’n-Nebeviyye, Mecelletü merkezi’l-buhusi’s-sünne ve’s-sire, Sayı: 3, Katar, 1988/1407, s. 53, 93, 98.
• İbnu’l- Hümam, Kemalüddin Muhammed b. Abdülvahid, Fethu’l-kadir, Daru’l-fikir, c.1, s.160; Şerbini, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed, Muğni’l-mühtac ila ma’rifeti mea’ni elfazi’l-Minhac, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1994/1415, c.1, s.277;
• Yunus Vehbi Yavuz, “Hayız”, TDV. İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1998, 17:51-53
• https://letspepapp.com/adet-nedir-adet-gorme-yasini-etkileyen-faktorler (04.09.2020)
• Figen Çok, Ergen Kızlarda İlk Ayhali, AÜEBFD., 2019; Cilt 21(Sayı 1), 194;
• H. Nurçin Saka, Olcay Neyzi, Püberte başlangıç yaşı değişiyor mu ?, Türk Pediatri Arşivi, 2005; 40: 7- 14)
• Figen Çok, Ergen Kızlarda İlk Ayhali, AÜEBFD., 2019; Cilt 21(Sayı 1), 194, 195. (Dergi Park Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi Arşiv Cilt 21, Sayı 1- 191-201.) (https://www.gebe.com/menars-nedir) 03.03.2022
• Beyhaki, Ebubekir Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali, es-Sünenü’l-kubra ve fi zeylihi’l-Cevahiru’n-naki, Meclisu dairetu’l-mearifi’n-nizamiyye el-kaine fi’l-Hind bi beldeti Haydarabad, 1344, c.1, s.319;
• Beğavi, el-Hüseyn b. Mesud, Şerhu’s-Sünen, el-Mektebetü’l-İslami, Dımaşk-Beyrut, 1983/1403, c.9, s.79;
• Kasani, Alaüddin Ebubekir b. Mesud b. Ahmed, Bedaiu’s-senai’ fi tertibi’ş-şerai’, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 1986/1406, c.1, s.41.;
• Nevevi, Ebu Zekeriya Muhyiddin b. Şeref, el-Mecmu’ şerhi’l-Muhezzeb, Daru’l-fikir, Beyrut, c.2, s.373.
• Baberti, Muhammed b. Muhammed b. Mahmud, el-İnaye şerh el-Hidaye, Daru’l-fikr, c.1, s.164.
• http://jinekoloji.com/kizlar-adet-gormeye-kac-yasinda-baslar (04.09.2020); Burhanüddin el-Buhari, Mahmad b. Ahmed b. Abdilaziz, el-Muhitu`l-Burhani fi`l-Fıkhi`n-Nu`mani, (thk. Abdülkerim Sami el-Cundi), Daru`l-Kutubi`l-İlmiyye, Beyrut, 2004/1424, c.3, s.458;
• İbnu’l-Hacib, Osman b. Ömer b. Ebibekir b. Yunus, Cami’u-umehat, (thk. Abdurrahman el-Ehder el-Ehderi), el-Yemame li’t-tiba’ ve’n-neşir, 2000/1421, s. 75;
• Karafi, Ebu’l-Abbas Şihabuddin Ahmed b. İdris, ez-Zehire, (thk. Muhammed Haci), Daru’l-ğarbi’l-İslami, Beyrut, 1994, c.1, s. 384;
• el-Hatab er-Rua’yni, Şemsuddin Ebu Abdullah Muhammed b. Muhammed, Mevahibu’l-celil fi şerhi muhtasari’l-Halil, Daru’l-fikir, 1992/1412, c.1, s.367.
• İbn Hacer el-Heytemi, Ahmed b. Muhammed b. Ali, Tuhfetu’l-muhtac fi şerhi’l-Minhac, Mektebetu’t-ticariyyeti’l-kübra, Mısır, 1983/1357, c.8, s.238.
• Şirazi, Ebu İshak İbrahim b. Ali b. Yusuf, el-Mühezzeb fi fihi’l-imami’ş-Şafii’, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut.
• el-Kermi’l-Makdisi, Muri’ b. Yusuf b. Ebibekr b. Ahmed, Delilu’t-talib lineyli’l-metalib, (thk. Ebu Kuteybe Nazir Muhammed el-Feryabi), Daru’t-Taybe li’n-neşir ve’t-tevzi’, Riyad, 2004/1425, s.281;
• et-Teğlebi, Abdülkadir b. Ömer b. Abdülkadir b. Ömer b. Ebi Teğleb b. Salim, Neylu’l-marib bi şerhi Delilu’t-talib, (thk. Muhammed Süleyman Abdullah el-Eşkar), Mektebetü’l-felah, Kuveyt, 1983/1403, c.2, s.273.
• Nülüfer Güney, Park Sağlık Ocağı Bölgesinde 35 Yaş Ve Üzeri Kadınlarda Menopoz Yaşı Ve Perimenopozal Semptomların Tespiti, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2006, s. 9. Kadıhan, Ebû’l-Mehasin Fahrüddin Hasen b. Mansur, Şerhu’l-Cami’i’s-sağir, (Basılmamış Doktora Tezi, Ümmü’l-Kura Üniversitesi), Mekke, 1422/1423, c.2, s. 835;
• Kadıhan, Ebû’l-Mehasin Fahrüddin Hasen b. Mansur, Fetava Kadihan, (thk. Salim Mustafa el-Bedri), Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 2009, c.1, s. 499;
• İbn Maze, Mahmud b. Ahmed b. Abdilaziz, el-Muhitu’l-Burhani fi’l-fıkhi’n-Nu’mani, (thk. Abdülkerim Salim el-Cundi), Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut, 2004/1424.
• Malik b. Enes b. Malik b. Ebi Amir el-Asbahi, el-Müdevvene, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1994/1415.
• Nevevi, Ebû Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref, Ravdatü’ṭ-ṭalibin ve ʿumdetü’l- muftin, (thk. Züheyr eş-Şaviş), el-Mektebu’l-İslami, Beyrut, Amman, 1991/1412, c.8, s.370.
• İbn Kudame, Ebû Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmed b. Muhammed, el-Kafi fi fıkhi’l-İmam Ahmed, Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1994/1414, c.3, s.199.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Said, el-Muhalla bi’l-asar, Daru’l-fikir, Beyrut. İbn Kudame, Ebû Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmed b. Muhammed, el-Mukni’ ti fıkhi Ahmed b. Hanbel, (thk. Mahmud el-Arnavut, Yasin Mahmud el-Hatib), Mektebetu’s-sevadi li’t-tevzi’, Cidde, 2000/1421, s. 378.
• Betül Mammadov, Üreme siklusu anomalileri, https://docplayer.biz.tr/15319776-Ureme-siklusu-anomalileri-aras-gor-uzm-betul-mammadov.html 21.08.2021
• https://www.linakadinsagligi.com/Klinik/Anormal-kıllanma(hirsutizm)-tedavisi/20#:~:text=Tüylenme) http://www.yeditepehastanesi.com.tr/kadinlarin-yuzde-10unun-gizli-sorunu-hirsutizm (27.02.2022)
• https://www.florence.com.tr/amenore) (27.02.2022)
• https://www.medikalakademi.com.tr/amenore-tani-ve-tedavisi/#amenore-belirtileri (27.02.2022)
• https://www.webteb.com/articles/ المعدل-الطبيعي-لتاخر-الدورة-الشهرية_27844(11.05.2022)
• https://www.aysetolga.com/amenore-belirtileri-nedenleri-ve-tedavisi;
• https://www.resularisoy.com/tr/news/desc/7836/Fetal%20Ekokardiyografi (01.03.2022)
• https://www.aysetolga.com/amenore-belirtileri-nedenleri-ve-tedavisi) (01.03.20222) https://www.emanetoglu.com/genc-kiz-sagligi/; http://orkidemce.net/13-–-19-yas-arasi-kizlar/) 03.03.2022
• https://www.medicalpark.com.tr/polikistik-over-sendromu-nedir/hg-1955) 03.03.2022
• https://hisarhospital.com/tiroid-nedir-tiroid-belirtileri-nedenleri-ve-tedavisi/) 03.03.2022
• https://www.memorial.com.tr/hastaliklar/hipofiz-tumoru-belirtileri-nelerdir) 03.04.2022
• https://tmod.org.tr/erken-menopoz-premature-over-yetmezligi/) 04.03.2022 https://www.aysetolga.com/amenore-belirtileri-nedenleri-ve-tedavisi 28.02.2022 https://hospital.kyrenia.edu.tr/adetin-seyrek-olmasi-oligomenore/ 05.03.2022
• (https://www.uzmandoktor.net/swyer-sendromu) 20.03.2022
• http://serkanoral.com/amenore-adet-gorememe/ 04.03.2022 http://www.drsibelkaya.com/amenore-adet-gorememe/ 04.03.2022
• Cuma Ali Zoba, KTÜ Aile Hekimliği Anabilim Dalı, https://www.ktu.edu.tr/dosyalar/aile_a6081.pptx 29.12.2020; https://docplayer.biz.tr/17534050-Adet-yoklugu-adet-kesilmesi-menstruasyon-un-kesilmesi-adetlerin-durmasi.html (17.03.2022) Ali ismet Tekirdağ, Adolesanlarda Sık Karşılaşılan Jinekolojik Sorunlara Yaklaşım, Jinekoloji Obstretrik Pediatri Dergisi, 2(1), İstanbul, 2010, s. 15; https://www.acibadem.com.tr/hayat/adet-gorememe-amenore-ile-ilgili-bilinmesi-gerekenler/ (10.03.2022)
• https://slideplayer.biz.tr/slide/4251258/ (13.03.2022)
• https://kelimeler.gen.tr/reproduktif-nedir-ne-demek-259557
• https://www.beyazegitim.com/amenore-hakkinda-genel-bilgiler/(17.03.2022))
• https://saglik.sozlugu.org/secondary-sex-characteristics/ (19.03.2022)
• Engin Oral, Begüm Aydoğan, Primer amenore, Türk Pediatri Arşivi Dergisi, Cilt 46, Sayı 11, 2011, s. 93.