ÖZGÜRLÜĞÜN TEORİK VE PRATİK GÖRÜNÜMLERİ VE KANT'IN AHLAK ANLAYIŞI

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 1, 175 - 188, 03.07.2023

Emin Oral

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1244156

Öz

Bu çalışmada Immanuel Kant’ın özgürlük ve ahlak anlayışı açıklanmaktadır. Özgürlük Kant felsefesinde teorik ve pratik düzlemlerde, bilgi ve ahlak felsefesi ekseninde ele alınmaktadır. Özgürlük teorik düzlemde ele alındığı sırada olanaklılığı bakımından sorunsallaştırılır. Bu sorunsallaştırma, “özgürlük mümkün müdür?” sorusuna göre gerçekleştirilir. Özgürlük pratik düzlemde ele alındığı sırada, gerçekleşme koşulları bakımından sorunsallaştırılır. Bu ikinci düzlemdeki başat soru, “özgürlük nasıl gerçekleştirilir?” sorusudur. Teorik düzlemde özgürlük antinomisi ile ilgilenmemiz gerekirken, pratik düzlemde özgürlüğün ahlak yasası ile ilişkisi üzerinde durulması gerekmektedir. Bu doğrultuda çalışmamız özgürlüğün teorik ve pratik düzlemlerdeki görünümlerine ve Kant’ın ahlak anlayışına odaklanmaktadır. Diğer taraftan çalışmamızın iki temel iddiası söz konusudur. İddialarımızdan ilki, Kant’ın özgürlük anlayışının ancak onun teorik ve pratik felsefelerinin karşılaştırmalı bir incelemesi yoluyla açıklığa kavuşturulabileceğidir. İkinci iddiamız, Kant’ın her insan istemini değil, yalnızca ahlak yasası tarafından belirlenen insan istemini özgür olarak gördüğüdür. Bu iddialarımızın temellendirilmesi aracılığıyla Türkçe literatüründe genellikle belirsiz, örtük ya da zayıf bir şekilde işlenen noktaları açıklığa kavuşturacağımızı ve literatüre ayrıntıları hesaba katan, betimleyici bir inceleme çalışması kazandıracağımızı öngörüyoruz.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, Özgürlük, Nedensellik, Antinomi, Ahlak Yasası

THEORETICAL AND PRACTICAL MANIFESTATIONS OF FREEDOM AND KANT’S UNDERSTANDING OF MORALITY

Öz

In this study, Immanuel Kant's understanding of freedom and morality is explained. Freedom in Kant’s philosophy is discussed on theoretical and practical levels, in the context of philosophy of knowledge and morality. Freedom, discussed on a theoretical level, is problematized as a possibility. This problematization is realized with regard to the question "is freedom possible?" While freedom, discussed on a practical level, is problematized through its conditions of realization. On this second level, the main question is “how is freedom realized?” While we should be concerned with the antinomy of freedom on a theoretical level; on a practical level we should be concerned with the relationship of freedom with the moral law. In this way, our study focuses on the theoretical and practical manifestations freedom and Kant's understanding of morality. On the other hand, there are two main claims of our study. The first of these claims is that Kant's conception of freedom can only be clarified through a comparative examination of his theoretical and practical philosophies. Our second claim is that Kant does not see every human will as free, but only human will developed according to the moral law. We anticipate that, justifying these claims, we will be able to clarifty certain points that are often ambiguous, implicit and/or poorly handled in Turkish literature, and provide a descriptive study to the literature that takes into account the details.

Anahtar Kelimeler

Philosophy, Freedom, Causality, Antinomy, Moral Law

Kaynakça

• Akarsu, Bedia. Immanuel Kant’ın Ahlak Felsefesi. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1999.
• Bakubala, Gülşah. Kant’ın Ahlakında Tanrı’nın Yeri ve İşlevi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Balcı, Elif Ç. “İsteme Özgürlüğünden Eylem Özgürlüğüne: Kant’ın Özgürlük Görüşü”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 35/1 (2018), 20-32.
• Bezci, Bünyamin. “Kant ve Hegel’in Felsefesinde Etik Anlayışı”. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5/9 (2005), 48-61.
• Coşkun, Seyit. “Özgürlük Problemi: Spinoza ve Kant”. Dört Öge Dergisi, 9 (2016), 139-156.
• Çağlıyan, Çağdaş E. “Kant’ın Düşüncesinde Özgürlüğün Asıl Dayanağı Olarak Zorunlu Ahlak Yasası”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 28 (2019), 101-119.
• Çiçek, Nuri. “Immanuel Kant Felsefesinde Hürriyetin Epistemolojik ve Ahlaki Olanağı”. Felsefe Dünyası 1/73 (2021), 379-395.
• Çilingir, Lokman. “Kant’ta Ahlak ve Din”. Felsefe Dünyası, 62 (2015), 54-84.
• Çivgın, Ayşe G. - Öztürk, Ümit. “Locke ve Kant: Bilginin Sınırları Bağlamında Bir Eskiz”. Felsefe Dünyası, 1/73 (2021), 170-187.
• Deleuze, Gilles. Kant’ın Eleştirel Felsefesi, çev: T. Altuğ. İstanbul: Payel Yayınları, 1995.
• Demir, Aysel. Kant-Ahlak-Siyaset. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2020.
• Gedikli, Mehmet E. “Kant ve Darwin'de Ahlaklılık Problemi”. Dört Öge Dergisi, 20 (2021), 89-114.
• Guyer, Paul. Kant, çev: D. Soysal. İstanbul: Say Yayınları, 2022.
• Güner, Fatıma. - Özturan, Hümeyra. “Immanuel Kant Bir Faydacı Olabilir mi? Kant’ın, Deneyci Ahlâk Teorilerine Yönelik Eleştirileri”. Eskiyeni Dergisi, 47 (2022), 489-516.
• Heimsoeth, Heinz. Kant’ın Felsefesi, çev: T. Mengüşoğlu. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2018.
• Kant, Immanuel. Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi, çev: İ. Kuçuradi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2013.
• Kant, Immanuel. Pratik Aklın Eleştirisi, çev: İ. Kuçuradi - Ü. Gökberk - F. Akatlı. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2014.
• Kant, Immanuel. Yargı Yetisinin Eleştirisi, çev: A. Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2016.
• Kant, Immanuel. Arı Usun Eleştirisi, çev: A. Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2019.
• Kant. Immanuel. Ethica, çev: O. Özügül. Ankara: Fol Yayınları, 2021a.
• Kant. Immanuel. Etiğin Metafizik Unsurları, çev: A. Ceylan. Ankara: Gece Kitaplığı, 2021b.
• Ketenci, Taşkıner. “Kant Etiğinde Duyguculuğun Eleştirisi”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2008), 35-55.
• Ketenci, Taşkıner. - Topuz, Metin. (2009). “Kant ve Nietzsche’de İsteme Kavramı”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2009), 1-16.
• Kuçuradi, İoanna vd. Barışın Felsefesi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2006.
• Oktay, Ayşe S. “Kant’ın Ölümsüzlük Varsayımı Bağlamında Ölümden Sonraki Hayatın Felsefi Gerekçesi Olarak Ahlak”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 42 (2019), 5-26.
• Öztürk, Ümit. “Saf Aklın Eleştirisi’nde Nedensellik Antinomisi ve Özgürlük Problemi”. Kaygı Dergisi, 30 (2018), 67-82.
• Tepe, Harun. “Kant Etiğinde Aklın Olgusu”, Günümüzden Bakınca Kant Etiği. Kuçuradi, İ, Tepe H., ve Reyhani N., Ankara: Bilgesu Yayıncılık, 2022.
• Tuzcuoğlu, Nuran. Kant’ta Ödev Ahlakının Temellendirilişi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Uygun, Oktay. “Immanuel Kant ve Ahlakın Temel İlkesi”. Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 18/2 (2021), 1439-1454.
• Ürek, Ogün. “Kant'ta Etik Değerler Olarak Özgürlük ve Saygı”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8/13 (2007), 189-197.
• Wood, Allen W. Kant, çev: A. Kovanlıkaya. İstanbul: Alfa, 2020.
• Yıldırım, Ali. “Ödev Etiğinin Dini Etik Açısından Değerlendirilmesi”. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (2019), 508-519.
• Yurtseven, Mehmet. Kant’ta Özgürlük ve Ahlak İlişkisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.