TOPLUMSAL DEĞİŞME VE ANNELİK İLİŞKİSİ ÜZERİNE SOSYOLOJİK BİR ÇALIŞMA: KONYA ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 1, 1 - 17, 30.06.2024

Ayşenur Akıncı Nazife Gürhan

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1465365

Öz

Toplumun içinde bulunduğu dinamiklerle beraber bünyesinde meydana gelen farklılaşmalar toplumsal değişme ile açıklanmaktadır. Her toplumda görülmesi ile evrensel bir yeri olan toplumsal değişme; toplumun aile, din, eğitim, siyaset, ekonomi gibi bütün kurumlarını etkilediği gibi anneliği de etkisi altına almıştır. Bu durum toplumdan topluma ve kuşaktan kuşağa annelik deneyimlerinde yaşanan farklılaşmalar olarak gözlemlenebilmektedir. Bu bakımdan çalışmanın temel konusu, anneliğin kuşaklararasında geçirdiği değişim ve dönüşümü Konya kentinde yaşayan kadınların annelik deneyimleri üzerinden açığa çıkarmaktır. Kuşaklar arasında anneliğe ilişkin tutum ve algılar, annelik deneyimleri ve pratikleri üzerindeki farklılaşmalar çalışmanın ele aldığı diğer konulardır. Çalışmanın amacı Konya kentinde yaşayan kadınların annelik deneyimleri üzerinden annelik tecrübelerinde yaşanan değişim ve dönüşümün ipuçlarını yakalamaktır. Çalışmada veri toplama tekniği olarak nitel araştırma yöntemlerinde sıkça kullanılan derinlemesine görüşme tekniği kullanılmıştır. Örneklemi ise Konya kentinde yaşayan 25-72 yaş arasında farklı kuşaklardan annelik deneyimine sahip 20 kadındır. Örneklem seçiminde amaçlı ve kartopu örneklem teknikleri bir arada kullanılmıştır. Çalışmada kadınların iş piyasasındaki görünürlüğünün artması, anneliğin tıbbileşmesi, dijitalleşme ve risk toplumunun annelik üzerindeki etkisi kuşaklararasında annelik tecrübelerinin değişiminde önemli kırılma noktaları olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Annelik, toplumsal değişme, tıbbileşme, dijitalleşme, risk toplumu.

Etik Beyan

Çalışma, Mardin Artuklu Üniversitesi’nin 13.04.2022 tarihli ve 2022/4-3 onay numaralı kararı ile Etik Onay almıştır.

Destekleyen Kurum

Çalışma için herhangi bir kurum ve projeden mali destek alınmamıştır.

Kaynakça

• Aktaş, Gül. “Günümüz Toplumlarında Anneliğin Değişen Biçimlerini Sosyal Medya Kullanıcıları Üzerinden Değerlendirmek”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 36/2, (2019), 253-271. https://doi.org/10.32600/huefd.441402
• Aktaş, Gül - Özden, Merve. “Sosyo-Kültürel Değişim Sürecinde Kuşaklararasında Anneliğin Dönüşümü: Denizli İli Örneği”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 51, (2020), 96- 120.
• Badinter, Elisabeth. (2011). Kadınlık mı? Annelik mi? çev. Ayşen Ekmekçi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Bayer, Ali. “Değişen Toplumsal Yapıda Aile”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/8, (2013), 101-129.
• Beck, Ulrich. Risk Toplumu: Başka Bir Modernliğe Doğru. çev. K. Özdoğan- Bülent Doğan. İstanbul: İthaki Yayınları, 2011.
• Birns, Beverly- Hay, Dale F. (ed.) The Different Faces of Motherhood, New York: Plenum Press, 1988.
• Bozkurt, Aslıhan. Annelik Deneyimleri Üzerine Nitel Bir Araştırma, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Brown, Solveig. “Intensive Mothering as an Adaptive Response to Our Cultural Environment”. Intensive Mothering: The Cultural Contradictions of Modern Motherhood, ed. Ennis, Linda Rose, Canada: Demeter Press, 2014.
• Burç, Pınar Ezgi. “Popüler Kültür ve Annelik: Anneliğin Farklı Görünümleri”. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi, (2015), 1-15.
• Chaves, Sara Santos - De Sousa Bastos, Ana Cecilia. “Motherhood Across Three Generations of Brazilian Mothers: What Has Changed?”, Journal of Integrated Social Sciences, 3/1, (2013), 67-84.
• Chodorow Nancy. Anneliğin Yeniden Üretimi (Psikanaliz ve Toplumsal Cinsiyetin Sosyolojisi). çev. Damla Tanal Tatar. Phoenix yayınları. 2021.
• Creswell, John W.- Creswell, J. David. Research Design Qualitative, Quantitative and Mixed Method Approaches. Los Angeles: SAGE Publications, 2018.
• Debord, Guy. Gösteri Toplumu. çev. Ayşen Ekmekçi – Okşan Taşkent, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1996. Erdoğan, Türkan. “Nancy Chodorow’un Düşüncesinde Toplumsal Cinsiyet Organizasyonunun Merkezi Unsuru Olarak Annelik” Aile ve Toplum Dergisi, 4/14, (2008).
• Ezgin Ağıllı, Sibel. İktidar Alanlarının Kesişiminde ve İlişkiselliğinde Annelik Algı ve Pratikleri: Blogger Anne(lik)Ler. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Furedi, Frank. Korku Kültürü-Risk Almamanın Riskleri-. çev. Barış Yıldırım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2001.
• Geçer, Harun - Çelik, Celaleddin. “Kadının Çalışma Hayatına Girmesiyle Oluşan Aile İçi Roller Sistemindeki Değişim ve Din İlişkisi (Niğde Örneği)”, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/12, (2017), 1-30.
• Gülmez, Melis Pınar. Yeni Annelik Rollerinin Sosyal Medyada İnşası. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Güneş, Adem. Annelik Sanatı, İstanbul: Timaş Yayınları, 2019.
• Gürçayır Teke, Selcan. “Dönüşen Anneliğe Yönelik Netnografik Bir Analiz: Blogger Anneler”, Millî Folklor, 26/103, (2014), 32-47.
• Gürhan, Nazife. “Toplumsal Değişme ve Yemek Kültürü Üzerine Sosyolojik Bir Çözümleme: Mardin Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/54, (2017), 561-570.
• Hays, Sharon. The Cultural Contradictions of Motherhood. New Haven, CT: Yale University Press, 1996.
• Hochschild, Arlie Russell- Machung, Anne. The Second Shift, Working Families and Revolution at Home. London: Penguin Books, 1989.
• Işık, Sefer Yetkin. “Küresel Kültürel Değişim ve “Yeni” Annelik: Ankara Kâmil Ocak Mahallesi Örneği”, Bartın Üniversitesi Antropoloji Bölümü Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 15/50, (2015), 48-75.
• Karaymirza, Eda. Kuşaktan Kuşağa Annelik: Gaziantep Örneği. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Göç Enstitüsü, Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kılıç, Eda. Çalışma Hayatında Anneliğin Dönüşümü: Bursa Ölçeğinde Çalışan Anneler Üzerine Bir Uygulama Araştırması. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Lecaj, Fjolla. Yeni Nesil Annelik ve Yeni Medya İlişkisi Blogger Anneler Örneği, Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. çev. Osman Akınhay – Derya Kömürcü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999. Meşe, İlknur. “Bir Sorunsal Olarak Popüler Yayınlarda “İdeal Annelik” Kurgusu” Muhafazakâr Düşünce Dergisi, Sayı 41, (2014).
• Miller, Tina. Annelik Duygusu: Mitler ve Deneyimler, çev. Gül Tunçer, İstanbul: İletişim Yayınları, 2010. Neuman, W. Lawrence. Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar 1-2, çev. Özlem Akkaya, Ankara: Siyasal Kitabevi, 2022.
• Özcan Elçi, Dicle. Anneliğin Toplumsal İnşası Ve Anne Ol(a)mayan Kadınlar. Mersin: Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Sadıkoğlu, Zehra Zeynep. Yoğun Annelik Algısı: Annelerin Perspektifinden Çağdaş Ebeveynlik Kültürü, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Sarıçiçek, Aybeniz. Toplumsal Değişim ve Kuşaklararası İlişkiler (Kayseri Örneği), Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Sarıtaş, Süheyla- Bozkurt, Aslıhan. “Annelik Deneyimleri Üzerine Nitel Bir Araştırma”, International Journal of Humanities and Research, 4/4, (2020), 40-47.
• Smart, Carol. “Deconstructing Motherhood”. Good Enough Mothering?: Feminist Perspectives on Lone Mothering, ed. Elizabeth Bortolaia Silva. 37-57, London, Newyork: Routledge, 1996.
• Soysal, A. Şebnem. vd. “Bebeklik Dönemindeki Bağlanma Sürecine Genel Bir Bakış”. Klinik Psikiyatri, 8/2, (2005), 88-99.
• Timurturkan, Meral. “Ebeveynlik ve Dijital Medya: Anneliğe İlişkin Yaratılan Yeni Temsiller ve Dayanışma Örüntüleri”, Mediterranean Journal of Humanities, IX/I, (2019), 315- 333. Doi:10.13114/MJH.2019.466.
• Tonay, Güllü. Çalışan Kadınların Annelik Tecrübeleri Üzerine Sosyolojik Bir Çalışma, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Ulanowsky, Carole Elizabeth. Women As Mothers: Changing Role Perceptions An İntergenerational Study. Phd Thesis, The Open University. 2009.
• Welldon, Estela V. Anne: Melek mi, Yosma mı? Anneliğin İdealleştirilmesi ve Alçaltılması, çev. Can Kurultay – Semra Kunt, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2001. Yaşar Ekici, Fatma. “Türk Aile Yapısının Değişim ve Dönüşümü ve Bu Değişim ve Dönüşüme Etki Eden Unsurların Değerlendirilmesi”. The Journal of Academic Social Science Studies, 30, (2014), 209-224. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2594 Yıldırım, Ali - Şimşek Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2016. Yıldız, Aşkın. “İnternet Çağında Gösteri Toplumu Ve Popüler Annelik”, İnşa, 1, (2023), 98-115. https://doi.org/10.5281/zenodo.10466542 Zeybekoğlu Akbaş, Özge - Dursun, Cansu. “Toplumsal Değişme Sürecinde Annelik Serüveni: Genç Annelikten Geç Anneliğe Geçiş”, Akademik Hassasiyetler, 9/20, (2022), 107-128.