1908 ÇIRÇIR (FATIH) YANGINI: BILANÇO, YAPILAN YARDIMLAR, YARDIM FAALIYETLERININ SIYASALLAŞMASI VE YANGIN MAHALLININ İMARI

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 2, 1050 - 1070, 03.01.2025

Hayrettin Pulat

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1508892

Öz

Osmanlı idaresinde İstanbul’da pek çok yangının yaşanmıştır. 23 Ağustos 1908’de Çırçır semtinde çıkıp geniş bir alanı etkileyen ve daha çok Çırçır Yangını olarak literatürde anılan yangının maddi ve mali bilançosu, yangından sonra yapılan yardımların toplanma ve dağıtılma biçimi ve son olarak da yangın bölgesinin imarının incelenmesi bu çalışmanın amaçları arasında yer almaktadır. Yangın, Osmanlı-Türkiye tarihinin dönüm noktalarından biri olan 1908 devriminin hemen akabinde meydana gelmiştir. Devrim ile yangın arasındaki sürenin azlığı, başka bir deyişle yangının devrimin balayına denk gelmesi, yeni iktidar odağı tarafından toplumsal tabanın tahkimi maksadıyla oldukça işlevsel bir araç olmuştur. Yangın sonrasında basının da gücünden yararlanan İttihatçılar yaydıkları enformasyonla yangının asıl müsebbinin eski rejimin bakiyesi olan hafiyeler olabileceğini, cılız bir şekilde olsa da, bazı gazeteler vasıtasıyla dile getirmişlerdir. Fakat yangının asıl sebebinin anlaşılmasından sonra bu defa da yangınzedelere dönük yapılan yardım faaliyetlerinde eski rejimin bir şekilde gadrine uğramış kesimin edebi ve entelektüel birikiminden faydalanma yoluna gidilerek toplumsal anlamda tabanlarını genişletme ve destek sağlama siyasetine devam etmişlerdir. Örnek vaka incelemesi olan bu çalışmanın yöntemi belge analizine dayanmaktır. Bu doğrultuda Osmanlı arşiv belgeleri ve dönemin basınından elde edilen veriler tahlil edilerek belirtilen amaç doğrultusunda çalışmada kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çırçır Yangını, yardım faaliyetleri, tiyatro, muhalefet, imar, istimlak

Etik Beyan

Etik ihlal oluşturacak herhangi bilgi ve belge kullanılmamıştır.

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurum tarafından desteklenmemiştir.

1908 Çırçır (Fatih) Fire: Balance Sheet, Aid Provided, Politicization of Aid Activities and Reconstruction of the Fire Site

Öz

There were many fires in Istanbul during the Ottoman rule. The financial balance sheet of the fire, which broke out in the Çırçır district on August 23, 1908 and affected a wide area and is mostly referred to in the literature as the Çırçır Fire, the way the aid was collected and distributed after the fire, and finally the examination of the zoning of the fire area are among the aims of this study. The fire occurred immediately after the 1908 revolution, which was one of the turning points in Ottoman-Turkish history. The short period between the revolution and the fire, in other words, the fact that the fire coincided with the honeymoon of the revolution, became a very functional tool for the strengthening of the social base by the new power center. After the fire, the unionists, who also benefited from the power of the press, stated through some newspapers, albeit weakly, that the real cause of the fire might be sleuth, who were the remnants of the old regime, with the information they spread. However, after the real cause of the fire was understood, they continued their policy of expanding their social base and providing support by benefiting from the literary and intellectual knowledge of the people who were somehow victimized by the old regime in aid activities for the fire victims. The method of this study, which is a case study, is based on document analysis. In this regard, Ottoman archive documents and data obtained from the press of the period were analyzed and used in the study for the stated purpose.

Anahtar Kelimeler

Çırçır Fire, aid activities, theatre, opposition, zoning, expropriation

Kaynakça

• BOA, Osmanlı Arşivleri Bâbıâli Evrak Odası (BEO), Dosya/Gömlek, 3399/254890; 3402/255078; 3407/255523; 3468/260045/3493/261934; 3536/ 265133; 3541/265540; 3675/75591.
• BOA, Osmanlı Arşivleri Dahiliye Mektûbi (DH. MKT), 1291/15; 2621/14; 2621/24; 2630/58; 2673/12; 2686/98.
• BOA, Osmanlı Arşivleri İrade Hususi (İ. HUS), Dosya/Gömlek, 168/114. BOA, Osmanlı Arşivleri İrade Şehremaneti (İ. ŞE), Dosya/Gömlek, 25/12; 25/21.
• BOA, Osmanlı Arşivleri Maliye Nezareti Emlak-i Emiriyye Müdüriyeti (ML. EEM), Dosya/Gömlek, 698/86; 704/44.
• BOA, Osmanlı Arşivleri Meclis-i Vükela Mazbataları (MV), Dosya/Gömlek, 122/28; 124/68.
• BOA, Osmanlı Arşivleri Şura-yı Devlet (ŞD), Dosya/Gömlek, 845/6; 847/30; 848/32; 848/39; 850/1.