Ahmed Cevdet Pasha's Military Historiography

Yıl 2024, , 1 - 13, 28.06.2024

Sadık Emre Karakuş

https://doi.org/10.54078/savsad.1286205

Öz

Ahmed Cevdet Pasha (1823-1895), who was a statesman as well as a pioneer in his field, was one of the first historiographers in Turkish historiography to go beyond the classical chronicle tradition and to use historical methodology and scientific disciplinary methods in the sense we use today. Cevdet Pasha's extensive use of bibliography, the way he utilized sources, the way he subjected them to criticism, his textual construction, his comparative approach to issues, and his unique style are among the main features that distinguish him from his predecessors. His writings in the field of military history are also the first examples and contain many exceptions. However, Cevdet Pasha's texts in the field of military history have not been the subject of scientific research to date and their prominent features have not been revealed. Due to the gap in the literature, in this study, after briefly discussing the biography and works of Ahmed Cevdet Pasha, one of the most important intellectuals raised by the Ottoman Empire in the 19th century, an effort has been made to reveal Cevdet Pasha's distinctive features in military historiography, especially through his work Tarih-i Cevdet. The reason for taking the twelve-volume Tarih-i Cevdet as a basis is that it is the only work in which we can see the best practices in Cevdet Pasha's historiography, in which he wrote about the events between 1774-1826. As a result, it is possible to state that Cevdet Pasha was a military theorist with his basic army model, and that he wrote the first examples that would constitute a turning point in Turkish military historiography with the methodology he applied in his battle narratives.

Anahtar Kelimeler

Military history, military historiography, Ahmed Cevdet Pasha, Tarih-i Cevdet, Ottoman history

Ahmed Cevdet Paşa'nın Askerî Tarihçiliği

Öz

Devlet adamlığının yanı sıra alanında ilk olan eserler kaleme alan Ahmed Cevdet Paşa (1823-1895), Türk tarihçiliğinde klasik vakanüvis geleneğinin ötesine geçerek bugün kullandığımız anlamda tarih metodolojisi ve bilimsel disipline yakın usuller kullanan ilk müverrihlerimizdendir. İlmiye kökenli olan Cevdet Paşa’nın geniş kaynakça kullanımı, kaynaklardan yararlanma tarzı, kaynakları tenkite tabi tutması, metin inşası, meselelere mukayeseli yaklaşımı ile kendine has üslubu onu kendinden öncekilerden ayıran başlıca özelliklerdendir. Askerî tarih alanında yazdıkları da yine ilk örnekler olmasının yanında pek çok istisnayı ihtiva eder. Ancak Cevdet Paşa’nın askerî tarihin alanına giren metinleri, bugüne kadar bilimsel araştırmalara konu edilerek öne çıkan özellikleri ortaya konulmuş değildir. Literatürdeki boşluk nedeniyle bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyılda yetiştirdiği önemli münevverlerin başında gelen Ahmed Cevdet Paşa’nın özgeçmişinden ve eserlerinden kısaca bahsedildikten sonra bilhassa Tarih-i Cevdet adlı eseri üzerinden Cevdet Paşa’nın askerî tarih yazımındaki ayırt edici özelliklerinin ortaya konulmasına gayret edilmiştir. On iki ciltlik Tarih-i Cevdet adlı eserin esas alınmasının sebebiyse Cevdet Paşa’nın 1774-1826 yılları arasındaki olayları kaleme aldığı tarih yazıcılığındaki en iyi uygulamaları görebileceğimiz yegâne eserin bu olmasıdır. Ortaya çıkan sonuçlar itibariyle Cevdet Paşa’nın esaslarını belirlediği temel ordu modeliyle askerî teorisyen olarak ifade edilebilecek seviyede askerî konulara hâkim olduğunu ve muharebe anlatımlarında uyguladığı metodolojiyle de Türk askerî tarih yazıcılığında dönüm noktası teşkil edecek ilk örnekleri kaleme aldığını ifade etmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Askerî tarih, askerî tarihçilik, Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, Osmanlı tarihi

Kaynakça

• 1.Arşiv Kaynakları
• a. BOA (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi)
• BOA, DH.SAİD.MEM, 8-12 (Ahmed Cevdet Paşa Tercüme-i Hal Dosyası).
• BOA, Y.EE, 39-20.
• b. Atatürk Kitaplığı (İstanbul Büyükşehir Belediyesi), Cevdet Paşa Yazmaları
• Tercüme-i Hâl Defteri (t.y.). İBB Atatürk Kitaplığı, Cevdet Paşa Yazmaları. (Demirbaş: CP_Yz_000047, Yer Numarası: 92 CEV 92 CEV 1).
• 2.Telif Eserler
• Ahmed Cevdet. (1309). Târîh-i Cevdet (tertîb-i cedîd) (Cilt I-XII, 2. baskı). Matbaa-i Osmâniyye.
• Ahmed Cevdet. (1271). Târîh-i Cevdet (Cilt 1). Dersaadet.
• Ahmed Cevdet Paşa. (2017). Târîh-i Cevdet (tertib-i cedîd) zeyl ve ilaveleriyle tam metin transkripsiyon (Kitap 1-3, Cilt 1-12, S. E. Karakuş & M. Babuçoğlu, Haz.). Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Kültür Yayınları.
• Ahmed Cevdet Paşa. (1980). Maruzat (Y. Halaçoğlu, Haz.). Çağrı Yayınları.
• Ahmed Cevdet Paşa. (1331). Kısas-ı enbiya aleyhi’s-selam (ve tevarih-i hulefa) (Cüz I-XII). Kanaat Matbaası.
• Ahmed Cevdet Paşa. (1986). Tezakir (C. Baysun, Haz., Cilt I-IV, 2. baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ahmed Cevdet Paşa. (2007). Tertib-i cedid kavaid-i Osmaniyye (E. Karabacak, Haz.). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ahmed Cevdet Paşa. (2001). Belagat-ı Osmaniyye (T. Karabey & M. Atalay, Haz.). Akçağ Yayınları.
• Arıkan, Z. (2011). Târîh-i Cevdet. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi (Cilt XL, s.75-77).
• Aydın, M. A. (2003). Mecelle-i ahkâm-ı adliyye. Türkiye Diyanet Vakfı ansiklopedisi (Cilt XXVIII, s. 231-235).
• Halaçoğlu, Y., & Aydın, M. A, (1993). Cevdet Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi (Cilt VII, s. 443-450).
• İhsanoğlu, E. (2004). Osmanlı askerlik literatürü tarihi (Cilt I-II). İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi.
• Kur’an-ı Kerim Meali (2011). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kütükoğlu, B. (1986). Tarihçi Cevdet Paşa. Ahmed Cevdet Paşa semineri bildirileri (27-28 Mayıs 1985, s. 107-114). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi Yayınları.
• Neumann, C. K. (2000). Araç tarih amaç Tanzimat, Tarih-i Cevdet’in siyasi anlamı (M. Arun, Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ölmezoğlu, A. (1979). Cevdet Paşa. İslâm ansiklopedisi (Cilt III, 2. Baskı, s. 114-123). Millî Eğitim Basımevi.
• Özcan, A. (2020). Askerî tarih, tarihsel gelişimi, yazarlar ve okurları üzerinde bir değerlendirme. Türk Savaş Çalışmaları Dergisi, 1, 3-23.
• Şayin, C., & Yıldız, G. (Der.). (2012). Osmanlı askerî tarihini araştırmak: yeni kaynaklar & yeni yaklaşımlar. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Türkcan, T. (2012). Ülü'l-emr. Türkiye Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi (Cilt XLII, s.295-297).