Tıbbi Atık Yönetiminin Ekonomisi

Yıl 2013, Sayı: 90, 73 - 95, 01.09.2013

Aziz Küçük

Öz

Gelişmekte olan ülkelerde ekolojik ve mali açıdan en önemli olgulardan biri olan tıbbi atıklar için harcanan kaynaklar son derece sınırlıdır. Bu nedenle, son yıllarda atık yönetimi süreçlerinin özelleştirilmesi, çeşitli kamusal hizmet türlerinin alternatif bir finansman yöntemi olarak birçok ülkede giderek daha fazla benimsenmeye başlamıştır. Ülkemizde de tıbbi atık yönetiminin özelleştirilmesi sonucu bertaraf teknolojilerinin yaygınlaşması ile tıbbi atıkların taşınması ve bertarafı için ödenen ücretler giderek artış göstermiştir. Artan maliyet baskısı sağlık tesislerinin, atıkların azaltılması ve geri dönüşümü ile personel alışkanlıklarını değiştirmek için eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarına ağırlık vermesini zorunlu kılmaktadır. Diğer taraftan, tıbbi atıkların çevreye olan risklerinin en aza indirilmesi için en uygun teknoloji kullanılarak bertaraf edilmesi gerekmektedir. Bu da tıbbi atık yönetiminin yönetsel ve mali açıdan sürdürülebilir kılınabilmesi için sürecin diğer aktörleri olan belediyeler ve bertaraf firmalarının; bertaraf yöntemleri, bertaraf teknolojilerinin uygunluğu, tesislerin işletilmesi, çevresel kontrol ve izleme, kamusal algılar ve finansal mekanizmalar gibi birçok alanda tedbir almalarını gerektirmektedir. Bu makale, tıbbi atıklarının üretimi ve yönetimi için etkin ve sürdürülebilir bir sistem tanımlamanın ekonomik faydalarını ortaya koymayı, bertaraf teknolojileri ve yöntemlerini karşılaştırarak tıbbi atık yönetiminin finansal boyutlarını irdelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada tıbbi atıkların genel karakteristikleri, yaklaşımlar, sorun alanları ve çözüm arayışları bağlamında tıbbi atık yönetimi ile ilgili yasal-yönetsel sürecin yeniden ele alınması gerektiği değerlendirilmektedir

Anahtar Kelimeler

Tıbbi atık, Bertaraf yöntemleri, Atık yönetimi, Maliyet ve finansman, Mevzuat

THE ECONOMICS OF MEDICAL WASTE MANAGEMENT

Öz

In developing countries, the resources used for the medical waste, which is highly essential from the perspectives of ecology and finance, are very limited. Therefore, the privatization of waste management processes has increasingly been adopted by many countries as an alternative method of financing various types of public services in recent years. With the widespread use of disposal technologies as a result of the privatization of medical waste management, the fees for the waste hauling and removal has gradually increased in Turkey. Increased costs require the medical facilities to reduce and recycle their wastes and to give weight to the training and awareness raising activities in order to change the personnel habits. On the other hand, to minimize the risks posed by medical wastes to the environment, medical wastes must be treated with the most appropriate technologies. This, in turn, requires other relevant actors, namely, the municipalities and the waste disposal firms to take measures in various areas such as disposal methods, the appropriateness of disposal technologies, operation of facilities, environmental control and monitoring, public perceptions and financing mechanisms, etc., for the administrative and financial sustainability of the medical waste management. The aim of this article is to set forth the economic benefits of establishing an effective and sustainable system for medical waste production and management and to analyze the financial aspects of the medical waste management through comparing the disposal technologies and methods. In this study, it is considered that the legal and administrative process related to the medical waste management needs to be re-addressed within the framework of the general characteristics of medical wastes, approaches, problematic areas and solutions

Anahtar Kelimeler

Medical waste, Treatment Methods, Waste Management, Cost and Financing, Legislation

Kaynakça

• Akbolat, Mahmut, Oğuz Işık, Cemile Dede ve Mesut Çimen (2011), “Sağlık Çalışanlarının Tıbbi Atık Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi” Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, C.2, S.3, s. 131-140.
• Ananth, A. Prem., V. Prashanthini ve C. Visvanathan (2010), “Healthcare Waste Management in Asia”, Waste Management, V.30, s. 154–161.
• Cansaran, Demet Doğan (2010), Çevre-Sağlık İlişkisi Ekseninde Tıbbi Atık Yönetimi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.
• Chien, Hsiu-Yu, Jia-Je Ko, Yin-Chun Chen, Sheng-Han Weng, Wan-Chi Yang, Ya-Chi Chang, Hui-Ping Liu (2013), “Study of Medication Waste in Taiwan”, Journal of Experimental and Clinical Medicine, Vol.5, No.2, s. 69-72.
• Çevre ve Orman Bakanlığı (2008), Atık Yönetimi Eylem Planı (2008-2012), T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Mayıs, Ankara.
• Emenike, Ayıka I. (2010), Effectiveness of Healthcare Waste Management Interventions in Developing Countries, Master of Public Health the University of Texas School of Public Health, Houston, Texas.
• Insa, E., M. Zamorano ve R. Lopez (2010), “Critical Review Of Medical Waste Legislation in Spain”, Resources, Conservation and Recycling, V.54, s. 1048– 1059.
• Giacchetta, Giancarlo ve Barbara Marchetti (2013), “Medical Waste Management: A Case Study in a Small Size Hospital of Central Italy”, Strategic Outsourcing: An International Journal, V.6 N.1, s. 65-84.
• Graikos, Anastasios, Evangelos Voudrias, Alexandra Gemitzi, Apostolos Iatrides (2008), “Hazardous Medical Waste Management At The Regional Level: The Case Of Region Of East Macedonia- Thrace in Greece” Paper presented at the First International Conference on Hazardous Waste Management, Chania- Crete, Greece, 1–3 October, s. 1-8.
• Güvez, Hakan, Muhammet Dege ve Tamer Eren (2012), “Kırıkkale’de Araç Rotalama Problemi İle Tıbbi Atıkların Toplanması”, International Journal of Engineering Research and Development, V.4, N.1, s. 41-45.
• JCAHO, “Why Are Hospitals Rethinking Regulated Medical Waste Management?” Environmental Best Practices for Health Care Facilities, JCAHO Environment of Care Standards 1.3, 2.3, 4.0, June 2003, s. 1-4. www.abag.ca.gov/.../MW_ Background.pdf‎ (Erişim Tarihi: 03/08/2013).
• Johnson, Kyle M., Miriam L. González, Lourdes Dueñas, Mario Gamero, George Relyea, Laura E Luque ve Miguela A Caniza (2013), “Improving Waste Segregation While Reducing Costs in A Tertiary-Care Hospital in a Lower–Middle-İncome Country in Central America”, Waste Management & Research, V.31, (July), s. 733-738.
• JSWME (2001), Newsletter of the Japan Society of Waste Management Experts, N.37, (July), s. 1-4.
• Kwakye, Gifty, Gabriel A. Brat ve Martin A. Makary (2011), “Green Surgical Practices for Health Care”, Archives of Surgery, V.146, N.2, February, s. 131-136.
• OECD (2008), Public-Private Partnerships: In Pursuit of Risk Sharing and Value for Money, OECD Publishing, Paris.
• Saygı, Şahan, Dilek Battal ve Nefise Özlen Şahin (2012), “Çevre ve İnsan Sağlığı Yönünden İlaç Atıklarının Önemi” Marmara Pharmaceutical Journal, Vol.16, s. 82-90.
• Sayıştay Başkanlığı (2007), Türkiye’de Atık Yönetimi Ulusal Düzenlemeler ve Uygulama Sonuçlarının Değerlendirilmesi, Performans Denetimi Raporu, http://www. sayistay.gov.tr/rapor/perdenrap/2007/2007-1AtikYonetimi/2007-Atik_ Yonetimi _ Raporu.pdf (Erişim Tarihi: 22.07.2013).
• Soares, Sebastião Roberto, Alexandra Rodrigues Finotti, Vamilson Prudêncio da Silva ve Rodrigo A.F. Alvarenga (2013), “Applications of Life Cycle Assessment and Cost Analysis in Health Care Waste Management”, Waste Management, V.33, s. 175–183.
• Taghipour, Hassan ve Mohammad Mosaferi (2009), “Characterization of Medical Waste From Hospitals in Tabriz, Iran”, Science of The Total Environment, V.407, s. 1527-1535.
• TÜİK Başkanlığı (2010), Sağlık Kuruluşları Atık İstatistikleri, 2010, Haber Bülteni, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=10973 12.7.2013). (Erişim Tarihi
• UNEP (United Nations Environment Programme) (2012), Compendium of Technologies for Treatment/Destruction of Healthcare Waste, United Nations Environment Programme Division of Technology, Industry and Economics International Environmental Technology Centre Osaka, Japan.
• Veeken, Jan (2000), “Tıbbi Atıkların Yönetimi İçin Uygun Teknolojiler” Katı Atık Yönetimi Stratejisinin Uygulanması Amacı ile Kurumsal Güçlendirme Konusunda Teknik Asistanlık, Çevre ve Orman Bakanlığı, www.atikyonetimi.cevreorman.gov.tr/ evsel/5.doc (Erişim Tarihi: 17.7.2013).
• WHO (2013a), Safe Management Of Waste From Health-Care Activities, (Ed.) Y. Chartier et al., 2nd Edition, World Health Organization, Geneva, Switzerland.
• WHO (2013b), Healthcare Waste Management, http://www.healthcarewaste.org/ country-level/technologies/ (Erişim Tarihi: 11/08/2013).
• Yardım, Nazan, Vural Dirimeşe, Ömer Varol ve Salih Mollahaliloğlu (2006), “Büyükşehir Belediyeleri Tarafından Toplanan Tıbbi Atık Miktarları: 2004-2005 Yılı İlk Altı Ay Verileri ve 81 İlin Tıbbi Atık Toplama, Biriktirme Ve İmha Yöntemleri” DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, C.20, S.3, s. 165-173.
• Zimmermann, Agnieszka ve Robert Szyca (2012), “Medical Waste Management in Poland – The Legal Issues”, Polish Journal of Environmental Studies, V.21, N.4, s. 1113-1118.