Coso İç Kontrol ABD Modeli ile İngiliz Turnbull ve Kanada CoCo Modellerinin Karşılaştırılması

Yıl 2015, Sayı: 99, 95 - 119, 01.12.2015

Hasan Türedi Ahmet Oğuz Koban Gencay Karakaya

Öz

Risk yönetimi, kurumsal yönetim, bağımsız denetim ve iç denetimin temelinde yer alması nedeniyle iç kontrol kavramının önemi tüm dünyada işletmeler, kamu kurumları ve akademik çevrede sürekli artmaktadır. İç kontrol kavramının tam olarak neyi ifade ettiği, etkin bir iç kontrol yapısından neyin anlaşılması gerektiği, iç kontrolün boyutları, unsurları ve uygulama süreçlerinin nasıl olabileceği gibi konular günümüzde tartışılmaya devam etmektedir. 1990’lı yıllardan günümüze kadar geliştirilmiş iç kontrol modellerine bakıldığında, Anglo-Sakson ülkelerinin konuya geniş bir perspektiften yaklaştığı görülmektedir. Bu nedenle, bu çalışmada Anglo-Sakson ülkelerinden ABD, Kanada ve İngiltere’de geliştirilen iç kontrol modelleri özet olarak tanıtılıp aralarındaki benzerlik ve farklılıklara değinilmiştir. Modeller arasından ABD’de geliştirilen COSO iç kontrol modeli uluslararası olarak en fazla kabul gören, sürekli geliştirilip güncellenen ve en kapsamlı model olması nedeniyle, çalışmanın merkezinde tutulup, diğer modeller COSO modeli ile kıyaslanmaya çalışılmıştır. COSO modeli, son yıllarda yaşanan küreselleşme, teknolojik atılımlar, dijitalleşme, sosyal medyanın yaygınlaşması ve hile risklerinin çeşitlenmesi gibi gelişmeleri yakından takip ederek kendini yenileyip güncelleyen bir modeldir. İç kontrol kavramının ülkemizde de kamu kurumlarında ve iş çevrelerinde doğru şekilde anlaşılması, gerek ülke ekonomisinin gelişimi, gerekse işletmelerimizin kurumsallaşarak küresel boyutta markalara sahip olabilme hedefimize önemli ölçüde hizmet edecektir

Anahtar Kelimeler

İç Kontrol, İç Kontrol Modelleri, COSO, COCO, Turnbull

COMPARING COSO INTERNAL CONTROL USA MODEL WITH THE ENGLISH TURNBULL AND CANADA COCO MODELS

Öz

The importance of internal control concept has been constantly increasing globally in business world, government agencies and academia as it forms the basis of risk management, corporate governance, independent audit and internal audit. Currently, issues such as the exact meaning of internal control, what needs to be understood from an effective internal control structure, the dimensions of internal control, its elements and the possible implementation processes are being debated. When we look at the internal control models developed since 1990s, it is obvious that the Anglo-Saxon countries approached this issue from a broader perspective. Therefore, in this study, the internal control models developed in the USA, Canada and United Kingdom are introduced and compared with each other. Among those models, COSO internal control model, which is developed in the USA, is situated at the center of the study and compared with other models because it is widely accepted, continuously developed and updated, and it is the most comprehensive model. COSO is a model that is developed and updated to follow the current developments such as globalization, technological breakthroughs, digitization, the spread of social media, and the diversification of fraud risks. Understanding the internal control concept accurately in public and private sectors in our country will significantly serve our targets of developing national economy as well as creating global brands by institutionalizing our corporations.

Anahtar Kelimeler

Internal Control, Internal Control Models, COSO, COCO, Turnbull

Kaynakça

• Aksoy Tamer (2010), ‘Derecelendirme ve Kurumsal Yönetim Süreci ile KOBİ’ler, Bankalar ve Kurumsal İşletmeler Işığında Basel ve İç Kontrol’, TÜRMOB Yayınları.
• Arens Alvin A., Elder Randal J., Beasley Mark S. (2014), Auditing and Assurance Services, an Integrated Approach, Pearson Education Limited.
• Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu (BDDK), Bankacılık Kanunu, No: 5411, Resmi Gazete, 01.11.2005-25983.
• Bozkurt Nejat (2012), Muhasebe Denetimi, Alfa Yayınları.
• Bozkurt Nejat (2011), İşletmelerin Kara Deliği Hile ve Çalışan Hileleri, Alfa Yayınları, Ekim.
• Cica (1995), Guidance on Control, Criteria of Control Board, The Canadian Institute of Chartered Accountants.
• Coleman Thomas S. (2011), A Practical Guide to Risk Management, The Research Foundation of CFA Institute.
• Demir Volkan, Bahadır Oğuzhan (2011), KOBİ’lerde Finansal Raporlama, TÜRMOB Yayınları.
• Erdoğan, S. (2009), İç Kontrol Sistemi: Kamu İktisadi Teşebbüsleri İçin İç Kontrol Modeli Önerisi, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü Planlama Uzmanlığı Tezi, Ankara.
• Güredin Ersin (2014), Denetim ve Güvence Hizmetleri, SMM ve YMM’lere Yönelik İlkeler ve Teknikler, Türkmen Kitabevi.
• IFAC (2006), Internal Controls – A Review of Current Developments, New York, International Federation of Accountants.
• İç Denetim Koordinasyon Kurulu (2014), “Kamu Bilgi Teknolojileri Denetim Rehberi”, Ocak, Ankara
• Karakaya, Gencay (2016), Çalışan Hileleri ve İç Kontrol İlişkisi, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı: 330.
• Kurnaz Niyazi, Çetinoğlu Tansel (2010), İç Denetim, Güncel Yaklaşımlar, Umuttepe Yayınları, Mayıs.
• Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü (2014), Kamu İç Kontrol Rehberi, Versiyon 1.
• Moeller Robert R. (2014), Executive’s Guide to COSO Internal Controls-Understanding and Implementing the New Framework, John Wiley & Sons Inc.
• Moeller Robert R. (2011), COSO Enterprise Risk Management, Second Edition, John Wiley & Sons Inc.
• Özbek Çetin (2012), İç Denetim, Kurumsal Yönetim, Risk Yönetimi, İç Kontrol, Türkiye İç Denetim Enstitüsü Yayınları, İstanbul, Ekim.
• Root, Steven J. (1998), Beyond COSO: Internal Control to Enhance Corporate Governance, John Wiley&Sons Inc., New York.
• The Financial Reporting Council (2015), Internal Control: Revised Guidance for Directors on the Combined Code, Ekim, Londra.
• Türedi Hasan (2000), Denetim, Celepler Matbaacılık, Trabzon.
• Türedi Hasan ve Karakaya Gencay (2015), Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, COSO İç Kontrol Modeli ve Kontrol Ortamı, Cilt: 53, İstanbul.
• Türedi, Hasan; Karakaya, Gencay ve İldem Mehmet (2015), Sayıştay Dergisi, Kurumsal Yönetim ve İç Denetim İlişkisi, Sayı: 96. İnternet Kaynakları
• http://www.tkgm.gov.tr/sites/default/files/icerik/ekleri/ic_kontrol_egitim_sunumu.pdf