KANT’IN ETİK İLKELERİ IŞIĞINDA BAĞIMSIZ DENETÇİLERİN ETİK İLKELERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 36 Sayı: 136, 125 - 144, 28.03.2025

İlkay Ejder Erturan

https://doi.org/10.52836/sayistay.1608142

Öz

Bağımsız denetçiler, denetim sonucu sundukları raporla, bilgi kullanıcılarına karşı büyük bir sorumluluk yüklenirler. Bu sorumluluk bilinciyle bağımsız denetçi denetim işini yaparken mesleğin etik ilkelerine uygun davranmalıdır. Bağımsız denetçilerin temel mesleki etik ilkeleri dürüstlük, tarafsızlık, mesleki yeterlilik ve özen, gizlilik ve mesleki davranış olarak belirlenmiştir. Çalışmada, bağımsız denetçilerin meslek etik ilkeleri Alman filozof Kant’ın ahlaki etik ilkelerini oluşturan iyi isteme, kategorik buyruk ve özgürlük ilkeleri bağlamında incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı, Kant’ın etik ilkelerinin günümüz bağımsız denetçilerinin etik ilkeleriyle uyumluluğunu incelemektir. Çalışmada, bağımsız denetçilerin meslek etiği, Kant’ın etik ilkeleriyle incelenmeye çalışılmış ve bu ilkelere felsefi bir bakış açısı getirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla yerli ve yabancı literatür taranmış ve elde edilen çalışma bulgular tablolaştırılmış ve sonuç olarak sunulmuştur. Kant’ın ahlaki etik ilkeleri birçok bilim alanında çalışmalara konu olmuş fakat denetim alanında ele alınmamıştır. Bu nedenle çalışma denetim alanında ilk olması nedeniyle önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Denetim, Denetçi, Etik, Kant, Kant’ın Etik Felsefesi

EXAMINATION OF PROFESSIONAL ETHICS OF INDEPENDENT AUDITORS IN THE LIGHT OF IMMANUEL KANT’S ETHICAL PRINCIPLES

Öz

Independent auditors assume a great responsibility towards information users with the report they submit at the end of the audit. With this sense of responsibility, the independent auditor must act in accordance with the ethical principles of the profession while performing the audit work. The basic professional ethical principles of independent auditors have been determined as integrity, impartiality, professional competence and care, confidentiality and professional behavior. In the study, the professional ethical principles of independent auditors have been examined in the context of the principles of good will, categorical imperative and freedom that constitute the moral ethical principles of German philosopher Kant. The purpose of this study is to examine the compatibility of Kant’s ethical principles with the ethical principles of today’s independent auditors. In the study, the professional ethics of independent auditors have been examined in the light of Kant’s ethical principles, aiming to provide a perspective to these principles. For this purpose, domestic and foreign literature has been scanned, and the obtained study findings have been tabulated and presented as a result. Kant’s moral ethical principles have been examined in many scientific fields but have not been addressed in the field of auditing. Therefore, this study is significant as it is the first to address these principles in the field of auditing.

Anahtar Kelimeler

Audit, Auditor, Ethics, Kant, Kant’s Ethical Philosophy

Kaynakça

• Akarsu, B. (1987). Çağdaş Felsefe: Kant’tan Günümüze Felsefi Akımlar. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• American Institute of Certified Public Accountants. (2020). Code of professional conduct. https://www.aicpa.org/research/standards/codeofconduct.html
• Biçer, A. A., Akarçay, V. and Mülküt, U. (2017). Etik Değerlerin Muhasebe Mesleğinin İtibarı Üzerindeki Rolü. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (31), 197-206.
• Billington R. (1997). Felsefeyi Yaşamak, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. P.176
• Çetin, A. and Tiryaki, G. (2023). Bankacılık Sektörünün Denetiminde Kurumsal Yapı ve Uygulamalar. Eds. Önder, M. and Köse, H. Ö., Kamu Yönetiminde Denetim: Temel Paradigmalar, Değişim ve Yeni Yönelişler, pp. 159-188. T.C. Sayıştay Başkanlığı, Ankara.
• Demir, B. (2015). Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Etik. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(4), 341-352.
• Demir, E. and Çiftçi, Y. (2016). Denetçi Bağımsızlığının Etik İlkeler Çerçevesinde İncelenmesi: Bir Denetim Firması Uygulaması. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 18(31), 88-97.
• Demirtaş, M. (2013). Kant’ın “İnanca Yer Açmak İçin Bilgiyi İnkar Ettim” Sözünün İman ve Bilgi Açısında Değerlendirmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(1), 289-303.
• Gökberk, M. (1993). Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• İDKK (2017). Kamu İç Denetim Standartları. https://www.hmb.gov.tr/kamu-ic-denetim-standartlari%E2%80%8B%E2%80%8B, Access: 15.12.2024.
• IFAC (2024). 2024 Handbook of the International Code of Ethics for Professional Accountants. The International Federation of Accountants.
• International Auditing and Assurance Standards Board. (2021). International standards on auditing and ethical requirements for auditors. International Federation of Accountants. https://www.ifac.org/
• International Federation of Accountants. (2021). International ethics standards board for accountants (IESBA) code of ethics for professional accountants. International Federation of Accountants. https://www.ifac.org/
• INTOSAI (2019). INTOSAI-P 12: The Value and Benefits of Supreme Audit Institutions – making a difference to the lives of citizens. International Organization of Supreme Audit Institutions.
• INTOSAI (2024a). ISSAI – 130: Code of Ethics. www.isssai.org. Access: 14.12.2024.
• INTOSAI (2024b). The Value and Benefits of Supreme Audit Institutions – making a difference to the lives of citizens. https://www.issai.org/pronouncements/intosai-p-12-the-value-and-benefits-of-supreme-audit-institutions-making-a-difference-to-the-lives-of-citizens/ Access: 14.12.2024.
• Jones, M. (2018). The role of ethics in auditing and assurance services. Journal of Business Ethics, 145(1), 135-148. https://doi.org/10.1007/s10551-015-2859-2
• Kant, I. (1999). Pratik Aklın Eleştirisi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 3-4.
• Kant, I. (2002). Theoretical Philosophy after 1781. ed. & trans. by Henry Allison & Peter Heath, Cambridge University Press.
• Kant, I. (2013). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Kant, I. (2015). Groundwork of the Metaphysics of Morals. Cambridge University Press.
• Karacan, S. (2014). Etik Kavramı ve Muhasebe Meslek Etiği. Kocaeli: Umuttepe.
• Keleş, R. and Hamamcı, C. (2002). Çevre Bilim, Ankara: İmge Kitapevi.
• KGK (2024). Bağımsız Denetçiler İçin Etik Kurallar. Erişim Adresi: https://www.kgk.gov.tr/DynamicContentDetail/5165/Etik-Kurallar. (Access Date:18.10.2024).
• Köse, H.Ö. (2023). Kamu Yönetiminde Denetimin İşlevleri, Dinamikleri ve Geleceği. Eds. Önder, M. and Köse, H. Ö., Kamu Yönetiminde Denetim: Temel Paradigmalar, Değişim ve Yeni Yönelişler, pp. 37-68. T.C. Sayıştay Başkanlığı, Ankara.
• Kuçuradi, I. (1998). İnsan ve Değerleri. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Özen, A. and Damar, M. (2023). Sayıştay Denetiminde Akıllı Raporlama: Büyük Veri ve İş Zekası Teknolojisi. Eds. Önder, M. and Köse, H. Ö., Kamu Yönetiminde Denetim: Temel Paradigmalar, Değişim ve Yeni Yönelişler, pp. 247-270. T.C. Sayıştay Başkanlığı, Ankara.
• Sağlar, J. and Tuan, K. (2009). İşletmelerde İç Denetim Fonksiyonun Bağımsız Dış Denetim Maliyeti Üzerindeki Etkileri. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(19), 343-358.
• TCA (2024). Ethical Principles and Rules for TCA Auditors. https://www.sayistay.gov.tr/pages/175-ethical-principles-and-rules-for-tca-audi?lang=en. Access: 29.11.2024.
• Tuğaç, Ç. (2023). Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının Gerçekleştirilmesinde Yapay Zekâ Uygulamalarının Rolü. Sayıştay Dergisi, 34 (128), 73-99.
• Türk Dil Kurumu. https://sozluk.gov.tr/
• Uzay Ş. (2004). Türkiye’de Denetçi Bağımsızlığı. MÖDAV, The First Annual International Accounting Conference, 3-5 November 2004, İstanbul Bildiri Kitabı.
• Uzay, Ş., Tanç, A. and Erciyes, M. (2009). Türkiye'de Muhasebe Denetimi: Geçmişten Geleceğe-1. Mali Çözüm Dergisi, 95, 125-140.