TASAVVUFÎ TEFSÎRLERDE MÜŞTEREK YORUMLAR –NEFS, KALP VE RUH’A İŞARET ETTİĞİ İDDİA EDİLEN KUR’ÂN KELİMELERİ BAĞLAMINDA BİR ÇALIŞMA

Yıl 2016, Sayı: 24, 111 - 132, 25.11.2016

Mehmet Zeki Süslü

Öz

Tefsîr tarihi boyunca Kur’ân’ı yorumlamada farklı temayüller
gösteren muhtelif ekollerin varlığı bilinmektedir. Bu durum genel olarak
müfessirlerin âyetlerin lafızlarına veya terkiplerine farklı mânâlar
yüklemesinden kaynaklanmaktadır. Mevcut ihtilaf âyetlere zahiri açıdan
yaklaşan tefsîr faaliyetlerinde dahi görülüyorken, Kur’ân’a işârî yaklaşımlarda
bulunan tasavvufî tefsîrlerin ihtilafı kaçınılmazdır. Nitekim Sûfîler âyetlere
getirdikleri yorumların kalplerine doğan mânâlar olduğunu ifade etmişlerdir.
Bir kelimenin herkes tarafından bilinen lugat anlamında, hakikat veya mecaza
hamledilmesi hususunda dahi muhtelif görüşler varken, keşf ve ilham gibi
bireysel tecrübelere dayanılarak yapılan yorumların birbiriyle aynı veya
birbirine yakın olmasını beklemek doğru değildir. Öte yandan sûfîlerin ortaya
koydukları işârî yorumların ilgili âyetlerin zahiri anlamıyla çelişmemesine
özen göstermesi hatta zahir ve batın anlam arasında benzerlik kurmaları,
onların Kur’ân’daki bir takım kelimelere aynı veya yakın işârî yorumlar
getirmelerini sağlamıştır. Bu çalışmada mevcut durumu ortaya koymak adına
âyetlerdeki bazı kelimelerin muhtelif işârî tefsîrlerde müşterek bir şekilde ruh,
kalp ve nefs olarak yorumlanışı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Tefsîr, Ruh, Kalp, Nefs.

Kaynakça

• BAKLÎ, Ebû Muhammed b. Ebî’n-Nasr Rûzbihân, Araisu’l-Beyan fî
• Hakâiki’l-Kur’ân, (tah. Ahmed Ferîd el-Mezîdî) Dâru’l-Kutubi’l-
• İlmiyye, Beyrut, 2008.
• BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmail Ebû Abdillah el-Buhârî el Ca’fî, Câmiu’sSahîh,
• Dâr Sahnûn ve Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.
• BURSEVÎ, İsmâil Hakkî, Tefsîru Ruhi’l-Beyan, Matbaatu’l- Osmâniyye,
• İstanbul, H. 1330.
• DÂYE, Necmuddîn Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed Râzî, Te’vîlâtu’nNecmiyye
• (Aynu’l-Hayât), (tah. Ahmed Ferîd Mezîdî), Dâru’lKutubi’l-İlmiyye,
• Beyrut, 2009.