HZ. PEYGAMBER-GÜL İLİŞKİSİ VE İLGİLİ RİVAYETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2018, Sayı: 30, 71 - 103, 31.03.2018

Yusuf Açıkel

Öz

 özdeşleştirilmiş ve onunla olan ilişkisi hep canlı olagelmiştir. Farsça’da
çiçek mânâsına gelen gül, ömrünün kısalığı nedeniyle hem dünya hayatının
geçiciliğine işaret ederken, hem de bâkî olan ahiret âlemine hazırlanmayı îkaz
eder. Bütün bu yorumlardan da öte gül, ilahî güzelliğin ve bu güzelliğin işareti
olan Hz. Peygamber'in simgesi olarak kabul edilmiştir.
Gül bitkisi, Kur’an’da “Gök yarılıp da kızarmış yağ renginde gül gibi
olduğu zaman, Rabb’inizin hangi nimetlerini sayarsınız yalan,” diye
geçmektedir. Gülün, Hz. Peygamber’in sembolü olduğu, O’nun (s.a) yüzünün
güzelliğini hatırlattığı, kabrinin “gül bahçesi”, insanlığa tebliğ ettiği Kur’ân-ı
Kerim’in de “gül tohumları saçan” bir kitap olduğu ifade edilmiştir. Yine inanışa
göre gülün, miraç gecesinde, O’nun terinden meydana geldiği şeklinde rivayetler
vardır. Hz. Peygamber’in güzel kokusu ile gülün güzel kokusu özdeşleştirilerek
tasavvufta, edebiyatta benzetmelere konu olmuş, inandırıcılığını kabul ettirmek
için de Rasûlullah’a (s.a) atfen rivayetler uydurulmuştur.
Bu araştırmada, İslâm edebiyatında önemli yer işgal eden gül kültürü,
Hz. Peygamber ile ilişkilendirilmesi ve konuyla ilgili zikredilen rivayetlerin
kaynakları ile güvenirlik/sıhhat durumları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Gül, Hz. Peygamber, Gül Rivayetleri

Kaynakça

• KUR’ÂN-ı KERİM. ACLÛNÎ, İsmail b. Muhammed el-Aclûnî (ö. 1162/1749), Keşfü’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs amme’ştehera mine’lEhâdîs alâ Elsineti’n-nâs, Kahire, ts. AÇIKEL, Yusuf, “Hz. Peygamber’in Evrensel Mesajlarından ‘Rahmet’”, III. Kutlu Doğum Sempozyumu, 20.04.2000, Süleyman Demirel Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, Isparta,2001, s. 254, ss. 253-270. AHATLI, Erdinç, “Nübüvvet Mührü”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sakarya, 3/2001. ________, Peygamberlik ve Hz. Muhammed’in Peygamberliği, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2011. AHMED B. HANBEL, Ahmed b. Muhammed b. Hanbel (ö. 241/855), el-Müsned, I-VI, Beyrut 1978; İstanbul 1413/1992. AKAY, Hasan, İslâmî Terimler Sözlüğü, İstanbul 1988. AKKUŞ, Mehmet, “İsimlerimizde Gülün Rengi ve Kokusu”, Gül Kitabı Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta 2005, ss. 59-67. ALİ el-KÂRÎ, Nuruddin Ali b. Muhammed b. Sultan, (ö. 1014/1605), el-Esrârü’l-merfû‘a fi’l-ehâdîsi’l-mevzûa, thk. Muhammed. b. Lütfi Sabbağ, Beyrut 1406/1986. ANDI, M. Fatih, “Modern Türk Şiirinde Gül İmajı”, Gül Kitabı Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta, 2005, ss. 20.
• 115 Erul, “Uydurma Rivayetlerde Peygamber Tasavvuru”, s. 434-5. Yusuf AÇIKEL [98] ARSEVEN, Celal Esad, Sanat Ansiklopedisi, I-V, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1983. ATEŞ, Erdoğan. Melek K. Dikmen, “Şarkılarda Gül”, Gül Kitabı Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta 2005. AYDEMİR, Yaşar, “Güllü Dibâ”, Gül Kitabı Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta 2005, ss. 231-247. AYVAZOĞLU, Beşir, Güller Kitabı (Türk Çiçek Kültürü Üzerine Bir Deneme), İstanbul, 1992. AYYILDIZ, Mustafa, Suna Canlı, “Gül Sembolünün Hz. Peygamber-Gül İlişkisi ve İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi [99] CEVHERÎ, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd el-Cevherî (ö. 400/1009’dan önce), es-Sıhah, thk. Ahmed Abdülgafûr Attar, Beyrut, 1990. ÇETİNDAŞ, Dilek, “Mitolojinin Güçlü Dalı: Gül”, Her Yönüyle Gül Sempozyumu Gül Özel Sayısı, SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2013/1, Isparta, ss. 13-28. DÂRİMÎ, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. Fazl b. Behrâmî ed-Dârimî (ö. 255/869), Sünen, 1-II, Beyrut ts. DEMİRİZ, Yıldız, Kitap Süslemesinde Gül, İlgi Dergisi, Yıl: 14, Kasım 1980. DEYLEMÎ, Ebû Şücâ’ Şîrveyh b. Şehredâr b. Şîrveyh edDeylemî (ö. 509/1115), el-Firdevs bi Me’sûri’l-Hıtâb, thk. Saîd b. Besyûnî Zağlûl, I-V+I, Beyrut 1406/1986. EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî (ö. 275/889), esSünen, I-IV, İstanbul 1413/1992. ERUL, Bünyamin, “Uydurma Rivayetlerde Peygamber Tasavvuru”, “İslâm’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri Kutlu Doğum Sempozyumu 2001, Ankara 2003. GÜNGÖR, Zülfikar, “Edebiyatımızda Gül Sembolü ve Peygamberimiz”, Gül Kitabı Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta 2005, ss. 29-38. HATİBOĞLU, İbrahim, “Selmân-ı Fârisî”, DİA, Ankara, 2009, XXXVI, 441, ss. 441-3. İBN ASÂKİR, Ebü’l-Kasım Ali b. Hasan b. Hibetillah b. Abdillah eş-Şâfiî (ö. 571/1175), Tarihu Medineti Dımeşk, thk. Muhibbüddin Ebû Saîd Ömer b. Garame el-Amravî, Beyrut, 1996/1416. İBNÜ’D-DEYBA‘, Vecîhüddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed eş-Şeybânî (ö. 944/1537), Temyîzü’ttayyib mine’l-habîs, Beyrut 1405/1985. İBN BELBÂN, Alâaddîn Ali el-Fârisî, el-İhsân fî takrîbî Sahîhi İbn Hibbân (nşr. Şuayb el-Arnaût), I-XVIII, Beyrût 1412/1991. İBN EBÛ ŞEYBE, Ebû Bekr Muhammed b. Abdullah, elMusannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr (nşr. Saîd el-Lehhâm), I-XI, Beyrût 1409/1989. Yusuf AÇIKEL [100] İBNÜ’l- CEVZÎ, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. el-Cevzî (ö. 597/1201), el-Mevzûât, thk. Abdurrahman Muhammed Osman, Dâru’l-Fikr, Kahire 1403/1983. İBN HACER, Şihâbüddîn Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali el-Askâlânî, (ö. 852/1448), Zehrü’l-Firdevs, Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Eserler, 297.333 HAC.Z, II, vr. 145. İBN MÂCE, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd b. Mâce elKazvînî (ö. 273/886), es-Sünen, I-II, İstanbul, 1413/1992. İBN MANZÛR, Ebü’l-Fadl Cemâlüddîn, Muhammed b. Mükrim (ö. 711/1311), Lisanü’l-Arab, Beyrut, 1418/1997. RÂĞIB İSFEHÂNÎ, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. elMufaddal er-Râgıb el-İsfahânî (ö. V./XI. yüzyılın ilk çeyreği), Müfredâtü Elfâzı’l-Kur’an, thk. Safvan Adnan Dâvûdî, Beyrut, 1412/1992. KARAKOÇ, Sezai, Gün Doğmadan, İstanbul, 2001. KARAMAĞARALI, Beyhan, “İki Hilye-i Şerif Üzerine”, Kültür ve Sanat, Yıl: 1, S. 3, Ağustos, 1989. KARTAL, Ahmet, “Klâsik Türk Şiirinde ‘Gül’ün Kullanımı ve Rüyada Görülüş Şekline Göre Yorumu”, Gül Kitabı Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta 2005. KAVUKCÎ, Ebü’l-Mehâsin Muhammed b. Halîl (ö. 1305/1888), el-Lü’lüü’l-Mersû’, Beyrut 1415/1994. KURNAZ, Cemal, “Edebiyatımızda Gül Kokusu”, Gül Kitabı Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta 2005, ss. 47- 57. ________, “Gül”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara, 1996, XIV, 221, ss. 219-222. MÂLİK B. ENES, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî (ö. 179/795), el-Muvatta’, I-II, İstanbul 1413/1992. MUÂF en-NEHREVÂNÎ, Ebü’l-Ferec el-Muâfâ b. Zekeriyya en-Nehrevânî el-Cerîrî (ö. 390/1000), el-Celîsü’sSâlihu’l-Kâfî ve’l-Enîsü’n-Nâsıhu’ş-Şâfî, thk. İhsan Abbas, I-IV, Beyrut, 1413/1993. MUSLU, Ramazan, “Tarikat Gülleri ve Sembolik Anlamları”, Gül Kitabı Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta 2005, ss. 131-6. Hz. Peygamber-Gül İlişkisi ve İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi [101] MÜSLİM, Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî (ö. 261/875), Sahîh-i Müslim (el-Câmiu’s-Sahîh), thk. M.F. Abdülbâkî, I-III, İstanbul 1413/1992. NESÂÎ, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb en-Nesâî (ö. 303/969), Sünenü’n-Nesâî, I-VIII, İstanbul, 1413/1992. NOYAN, Bedri, Bektaşilik Alevilik Nedir?, Ankara, 1987. PALA, İskender, Hilye-i Saadet, TDV, Ankara 1991. POLAT, N. Hikmet, Türk Çiçek ve Ziraat Kültürü Üzerine, Kitabevi Yay., İstanbul 2001. SAĞANÎ, Ebü’l-Fedâil Hasan b. Muhammed b. Hasan el-Kuraşî es-Sağanî (ö. 650/1252), Mevdûâtü’s-Sağânî, thk. Necm Abdurrahman Halef, Beyrut, 1405/1985. SAKALLI, Talat, Hadislerle İslâm’da Hoşgörü ve Kolaylık, İzmir, 1996. SÂMİ, Şemseddin (ö. 1904), el-Mu’cemü’t-türki’t-türâsî (Kâmûs-i Türkî), I-II, Lübnan 1989. SEHÂVÎ, Şemsüddîn, Ebü’l-Hayr Muhammed b. Abdirrahman es-Sehâvî (ö. 902/1497), Mekâsıdü’l-hasene fî Beyâni kesîrin mine’l-Ehâdîsi’l-müştehire ale’l-elsine, Beyrut 1406/1986. SÜYÛTÎ, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr es-Süyûtî (ö. 911/1505), el-Leâliü’l-masnûa fi’l-ehâdisi’l-mevzûa, I-II, thk. Ebû Abdirrahman Salâh b. Muhammed b. Avîda, Beyrut 1417/1996. ________, Husnü’l-Muhadara fî Ahbâri Mısra ve’l-Kahire, I-II, thk. Ali Muhammed Ömer, Kahire, 1428/2007. ŞEYBÂNÎ, Abdurrahman b. Ali b. Muhammed İbn Ömer eşŞeybânî, Temyîzü’t-tayyib mine’l-habîs, Beyrut 1405/1985. ŞEYH SADİ (ö. 691/1292), Gül Suyu, çev. Niğdeli Hakkı Eroğlu, Haz. Azmi Bilgin-Mustafa Çiçekler, İstanbul 2000. ŞİMŞEK, Habibe, “Türk Minyatürlerinde Gül”, Gül Kitabı Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta 2005. TABERÂNÎ, Ebü’l-Kasım Süleyman b. Ahmed et Taberânî (360/971), el-Mu‘cemü’l-Kebîr, thk. Hamdi Abdülmecid es-Silefî, Kahire, 1404/1983. ________, el-Mu‘cemüs-Sağîr, I-II, Dâru’l-kütübi’l-‘ılmiyye, Beyrut, 1403/1983. TATÇI, Mustafa, Yunus Emre Divanı Tenkitli Metin II, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., İstanbul 1997. Yusuf AÇIKEL [102] ________, “İsmail Hakkı Bursavî’nin Gül Risâlesi”, Gül Kitabı Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta, 2005, ss. 103-112. TİRMİZÎ, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre et-Tirmizî (ö. 279/892), es-Sünen, I-V, İstanbul, 1413/1992. ________, eş-Şemailü’l- Muhammediyye, 3. Baskı, Beyrut, 1408/1988. UZUN, Mustafa, “Hilye”, DİA, İstanbul, 1998, XVIII, 44-47. YARDIM, Ali (ö. 2006), Peygamberimizin Şemâili, Damla Yay., İstanbul 1997. YENİTERZİ, Emine, Divan Şiirinde Na’t, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1993. YILDIRIM, Ahmet, Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları, Ankara, 2000. VASSÂF, Hüseyin (ö. 1929), Gülzâr-ı Aşk, Süleymaniye Ktb. Yazma Bağışlar Bl. No: 2315. İNTERNET http://www.edebiyatfakultesi.com/edebi-sanatlar/husn-i-talilguzel-nedene-baglama-sanati, 30.05.2012. http://www.yagmurdergisi.com.tr/archives/konu/medinenin-gulusiirinin-tahlili, 30.05.2012. Akbaş, Fatma Can, “Gül-i Muhammedî”, http://www.yagmurdergisi.com.tr/archives/yazdir/guli-muhammedi, 30.05.2012. Altun, Melek, “Gönlümüzün Gülü”, http://yunusdivani.blogspot.com/2009/10/196-andan-beru-gonildum-dostla-bile.html,
• 30.05.2012. Arık, M. Selim, “Gül Motifleri ve Hz. Peygamber Sevgisi Bağban Bir Gül İçin”, http://dergi.altinoluk.com/index.php?sayfa=yillar&MakaleNo=d278s011 m1 30.05.2012. Erkal, Abdulkadir, “Muhabbet, Gül Üstüne!”, http://www.kha.com.tr/yrd.-doc.-dr.-abdulkadır-erkal/479/muhabbet-gulustune_...html, 30.05.2012. Gülseven, Hilal, “Gül Alıp Satanlar… Sümbüle Bakıp, Reyhan Koklayanlar”, http://www.siyerinebi.com/gul-alip-satanlar%E2%80%A6- sumbule-bakip-reyhan-koklayanlar.html, 30.05.2012. Hz. Peygamber-Gül İlişkisi ve İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi [103] Gündüz, Hüseyin, “Türk Hat Sanatında Hilye-i Şerîfler”, http://kalemguzeli.org/index.php?go=icerikgoster2&mnko=146&kno=85, 30.05.2012. Kemikli, Bilal, “Türk Kültüründe Hz. Peygamber ve Gül İmajı”, http://www.sonpeygamber.info/turk-kulturunde-hz-peygamber-ve-gulimaji, 30.05.2012. Peygamber Efendimizin (sav) Hilye-i Şerifi, Peygamber sevgisinin sanata yansıyan hâli; http://www.ugurabi.net/a_hilyeiserif.html, 30.05.2012.