PLATON’DAN HRİSTİYANLIK FELSEFESİNE, MACHİAVELLİ’DEN HOBBES’A: İNSAN DOĞASI ÜZERİNDEN İKTİDARI MEŞRULAŞTIRMAK

Yıl 2022, Sayı: 43, 130 - 159, 31.08.2022

Sabır Güler Sevli

Öz

Eski Ahit ve ‘Yaratılış’tan, Antik Yunan’a, Orta Çağ’dan modern zamanlara kadar ‘insan doğası’ kavramı, felsefeden başlamak üzere siyaset biliminden psikolojiye, ekonomiden sosyolojiye, antropolojiden biyolojiye oldukça geniş bir yelpazede bilimin, sanatın, edebiyatın temel konularından, daha doğrusu temel sorunlarından biri olagelmiştir. Kavrama atfedilen anlam veya insan doğasının ‘ne olduğu’ sorusuna verilen cevap, hangi alanda olursa olsun geliştirilen teorinin, tezin veya sanatsal ürünün de temelini oluşturmuş ve geliştirilen teori, tez veya ürün bu soruya verilen cevap üzerinden şekillendirilmiştir. Siyaset felsefesinin temel uğraş alanı olan ‘iktidar’, ‘devlet’ veya ‘egemenlik’ kavramları da çoğu zaman insan doğası ile ilişkilendirilerek açıklanmaya çalışılmıştır. İnsan doğasına yüklenen anlam, iktidarın, devletin veya egemenliğin kaynağını, meşruiyetini ve niteliğini belirlemekte temel bir etken olmuştur. Bu makalede, siyaset felsefesinin tarihsel gelişimi içerisinde Platon’dan, Orta Çağ Hristiyanlık felsefesine ve Augustinus’a, Reform ve Rönesansın yarattığı dönüşümden, Machiavelli ve Hobbes’a uzanan süreçte insan doğası kavramının, iktidarı kurma, meşrulaştırma ve niteliğini (otoriter, totaliter, liberal, demokratik, özgürlükçü vs.) belirleme açısından taşıdığı önem ve kavramın bu bağlamda nasıl kurgulanıp şekillendirildiği, iktidar ilişkilerine nasıl içerildiği incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İnsan doğası, Platon, Augustinus, Machiavelli, Hobbes

Kaynakça

• Augustinus, (2009). The City Of God. (İngilizceye Çev. M. Dods), Massachusets: Hendrickson Publishers.
• Augustinus, (2015). İstencin Özgür Tercihi Üzerine. (Çev. M. Topuz), İstanbul: Say Yayınları.
• Augustinus, (2010). İtiraflar. (Çev. Ç. Dürüşken), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Ağaoğulları, M. A. (1994). Kent Devletinden İmparatorluğa. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Ağaoğulları, M. A. (2020). Niccolo Machiavelli: Prensin İktidarından Devlete. M. A. Ağaoğulları (Ed.) Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler içinde (319-344). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ağaoğulları, M. A. ve Köker, L. (1991a). İmparatorluktan Tanrı Devletine. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Ağaoğulları, M. A. ve Köker, L. (1991b). Tanrı Devletinden Kral Devlete. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Ağaoğulları, M. A., Akal, C. B. ve Köker, L. (1994). Kral Devlet Ya Da Ölümlü Tanrı. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Cassirer, E. (2005). Devlet Efsanesi. (Çev. N. Arat), İstanbul: Say Yayınları.
• Çetin, H. (2003). Siyasetin Evrensel Sorunu: İktidarın Meşruiyeti-Meşruiyetin İktidarı, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58(3), 61-88.
• Geras, N. (2011). Marx ve İnsan Doğası, Bir Efsanenin Reddi. (Çev. İ Akça, M. G. Doğan), İstanbul: Birikim Yayınları.
• Hobbes, T. (1983). De cive, Philosophicall rudiments concerning government and society. Ed. H. Warrender, Oxford: Clarendon Press.
• Hobbes, T. (2014). Elemente Philosophica De Cive, Yurttaşlık Felsefesinin Temelleri. (Çev. D. Zarakolu). İstanbul: Belge Yayınları.
• Hobbes, T. (2007). Leviathan. (Çev. S. Lim). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Machiavelli, N. (2017). Titus Livius’un İlk On Kitabı Üzerine Söylevler. (Çev. A. Tolga), İstanbul: Say Yayınları.
• Machiavelli, N. (2021). Hükümdar. (Çev. N. Adabağ), İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özmakas, U. (2020). “Homo Homini Lupus” Sözü Üzerine. Kaygı, Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 19 (1), 200-219. DOI: 10.20981/kaygi.702999
• Platon. (1971). Devlet. (Çev. S. Eyüboğlu, M. A. Cimcoz), İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
• Platon. (2018). Devlet Adamı. (Çev. F. Akderin), İstanbul: Say Yayınları.
• Platon. (2019). Yasalar. (Çev. C. Şentuna, S. Babür), Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Şenel, A. (1985). Siyasal Düşünceler Tarihi. Ankara: Teori Yayınları.
• Şenel, A. (1995). Siyasal Düşünceler Tarihi, Tarihöncesinde İlkçağda Orta Çağda ve Yeniçağda Toplum ve Siyasal Düşünüş. (Kısaltılmış Basım), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Tannenbaum, D. G. (2018). Siyasi Düşünce Tarihi, Filozoflar ve Fikirleri. (Çev.Ö. Orhan), Ankara: BB101 Yayınları.
• Vegetti, M. (2017). Platon. U. Eco (Ed.), Antik Yunan içinde (440-461) (Çev. L. T. Basmacı), İstanbul: Alfa Yayınları.
• Wood, M. E. (2017). Yurttaşlardan Lordlara, Eskiçağdan Orta Çağa Batı Siyasal Düşüncesinin Toplumsal Tarihi. (Çev. O. Köymen), İstanbul: Yordam Kitap.
• Yalçınkaya, A. (2020). Platon’un Bilişi. M. A. Ağaoğulları (Ed.) Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler içinde (91-125). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zabcı, F. (2020). Thomas Hobbes: Devlet Ya Da “Ölümlü Tanrı”ya Övgü. M. A. Ağaoğulları (Ed.) Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler içinde (427-455). İstanbul: İletişim Yayınları.